Đối với người Việt từ xưa đến nay, ngày 3/3 âm lịch hàng năm luôn là một trong những ngày Tết chính. Vào ngày này, mọi người dân đều sửa soạn những đĩa bánh chay, bánh trôi để dâng lên ban thờ tổ tiên. Tuy nhiên, các loại bánh chay, bánh trôi lại có sự khác biệt rất riêng ở mỗi vùng miền trên cả nước.

* Nguyên liệu làm bánh trôi nước                           

– 500g bột gạo nếp

– 50g bột gạo tẻ

– Dừa nạo

– 1 ít nước hoa bưởi

– Đường phên bánh trôi xắt hột lựu

* Cách làm bánh trôi nước :

- Phần bột bánh trôi nước  ( bạn cũng có thể mua bột làm bánh trôi bán sẵn cũng rất tiện dụng)

Bước 1: Trộn đều bột nếp và bột tẻ thật đều trong một chiếc bát lớn

Bước 2: Từ từ đổ nước vào bột và khuấy đều để bột tan hoàn toàn.

Bước 3: Để bột lắng khoảng 3 tiếng cho bột tách thành 2 phần bột ở dưới và nước ở trên.

Bước 4: Cho bột vào một chiếc khăn dày, buộc túm lại, treo lên để bột róc nước

Bước 5: Sau khoảng 1 tiếng, mở khăn ra kiểm tra nếu bột mịn, róc nước, không dính tay là chúng ta đã có thể bắt đầu làm bánh trôi được rồi đấy!

 * Làm bánh trôi:

– Đường phên cắt nhỏ hạt lựu

– Viên bột thành những viên nhỏ vừa ăn

– Ấn dẹt ở giữa viên bột rồi cho đường bánh trôi đã cắt thành những viên nhỏ vào.

– Bao bột lại rồi vê tròn cho kín viên đường. Vê bột cho thật khít, tránh để không khí vào, tuy nhiên các bạn cũng lưu ý không nên vê quá kĩ, bánh có thể bị vỡ khi đun.

– Đun sôi nước rồi vặn lửa nhỏ vừa, nhẹ nhàng thả những viên bánh trôi vào.

– Khi bánh nổi lên là bánh đã chín rồi đấy! Bạn vớt bánh ra thả vào chậu nước đun sôi để nguội cho bánh săn và đỡ dính.

– Cho bánh ra đĩa, gạn bớt nước.

– Rắc vừng rang hoặc dừa nạo lên mặt bánh. Bạn cũng có thể cho thêm nước hoa bưởi để bánh có mùi thơm đặc biệt hơn.

- Để bánh nguội và thưởng thức.

 

 

Bánh trôi - bánh chay, xuất phát từ bánh Trung Quốc là hai loại bánh cổ truyền tại miền Bắc Việt Nam. Hai loại bánh này thường đi liền với nhau, phổ biến nhất trong dịp Tết Hàn thực vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, còn gọi là "ngày bánh trôi bánh chay"

Nguyên liệu của món bánh trôi nước

Bột gao nếp: 500gBột gại tẻ: 50gĐậu xanh đã cà vỏ: 100gĐường: 150gĐường bánh trôi: 100g2 Thìa canh vừng rang2 Thìa canh bột sắn1 Thìa cà phê nước hoa bưởi½ thìa cà phê tinh chất vani

Cách làm món bánh trôi nước

Bước 1: Làm bột bánh trôi

– Bột nếp và bột tẻ đổ vào thau, trộn đều

– Hòa bột với nước lã sao cho bột tan

– Để bột lắng xuống, thời gian tối thiểu là 3h

– Đổ bột ra khăn vải màn, buộc túm lại để bột róc nước

– Khi bột mịn không dính tay là làm bánh được

Bước 2: Làm bánh trôi:

– Viên bột thành từng viên nhỏ, đặt viên đường ở giữa

– Dùng bàn tay vê cho bột tròn

– Đun sôi nước, thả viên bột đã nặn vào luộc

– Để lửa nhỏ khi luộc, đến khi bánh nổi và trong thì vớt ra

– Thả bánh vào nước lạnh, vớt ra đĩa
– Rắc vừng lên đĩa bánh trôi

Bước 3: Làm bánh chay:

        

– Đậu xanh vo sạch, để ráo

– Nấu đậu xanh, khi chín cho ra cối, giã nhuyễn

– Xào đậu xanh đã giã với 50g đường, khi đường đã tan

cho thêm tinh chất vani vào, trộn đều

– Viên đậu xanh thành từng viên bằng ngón tay cái, viên bột thành
Viên to gấp đôi viên đậu xanh

– Ấn dẹt viên bột, cho đậu xanh vào giữa, dùng long bàn tay vê tròn viên
bột

– Thả bánh đã nặn vào nồi nước sôi, luộc đến khi bánh nổi và trong thì
Vớt ra thả vào nước lạnh

– Hòa tan bột sắn với 100g đường và nước, đặt lên bếp đun sôi sao cho
Hỗn hợp săn dây sánh, lỏng thì tắt bếp, thêm nước hoa bưởi để tạo mùi thơm

– Bánh chay múc ra bát, thêm nước sắn dây

– Rắc thêm dừa sợi nạo lên trên
Chỉ với những thao tác đơn giản như trên chúng ta đã hoàn thành xong cách làm bánh trôi,
Bánh chay thơm ngon, đậm hương vị truyền thống

Chúc các bạn thành công với cách làm bánh trôi nước chay thơm ngon !

hi..hi..lì xì thêm mấy cái ảnh!

  

Bánh trôi là loại bánh không thể thiếu trong ngày tết thanh minh (hàn thực). Đó chính là nét văn hóa lễ tết từ lâu đời của người miền Bắc. Những phụ nữ lớn tuổi ở miền Bắc thì hầu như ai cũng làm được món này một cách nhuần nhuyễn, tuy nhiên các bạn trẻ không phải ai cũng biết làm món bánh này ngon và chuẩn vị.

Cách làm món bánh trôi, bánh chay

Nguyên liệu chuẩn bị làm món bánh trôi

1 gói đường phèn làm bánh trôi ( có thể dễ dàng mua ở ngoài chợ)Dừa nạo sợiVừng rangĐậu xanh đã xát sạch vỏBột sắn dâyNước hoa bưởiBột gạọ nếpBột gạo tẻ ( lấy tỉ lệ bột tẻ là 1/10 bột nếp)Đường cát trắngTinh chất vani

 

Hướng dẫn làm bánh trôi ngon đúng vị

Cách làm món bánh trôi truyền thống rất đơn giản các bạn ạ, chúng ta sẽ tiến hành nhào bột trước. Bên cạnh đó chúng ta cũng tiến hành làm nhân cho bánh chay luôn

Nhào bột

Cho bột gạo nếp và bột gạo tẻ vào cái âu lớn, sau đó cho thêm nước từ từ, để bột ngấm nước. Sau đó nhào bột. Bạn nhào cho bột ngấm đủ nước, không quá nhão là được. Sao cho bạn có thể viên lại các viên bột dẻo mịn. 

Nhân bánh 

Đậu xanh đem vo thật sạch, sau đó nấu lên giống như nấu cơm. Khi đậu xanh chin nhừ. Sau đó lấy ra một ít cho vào bát nhỏ ( để lúc sau cho vào nước bánh)Phần còn lại dùng thìa miết cho đậu thật nhuyễn ( các bạn có thể giã hoặc xay)Sau đó bắc lên bếp cho thêm đường vào đun lên, cho đường tan, tạo thành hỗn hợp sền sệt. Lúc đó chúng ta tắt bếp, cho thêm chút vani vào, đảo lên.

Cách làm bánh trôi

Lấy những cục bột viên trong lại, nhỏ vừa ăn, sau đó làm dẹt ra lấy viên đường cho vào trong, vê tròn lại.Cho nồi nước lên bếp, bật lửa lớn cho nhanh sôi, khi nước sôi cho lửa vừa bắt đầu thả những viên bột vào.Tiếp theo chuẩn bị bát nước lạnh bên cạnhKhi thấy bánh bắt đầu nổi lên và phần bột chuyển sang màu trắng đục thì bánh đã chín. Chúng ta vớt bánh ra để vào bát nước lạnh khoảng 3 phút.Sau đó cho ra đĩa. Chúng ta cứ làm như vậy cho hết mẻ bánhThấy một ít vừng rắc lên đĩa bánh, cho thêm chút dừa tươi nạo lên trên. Là chúng ta đã xong được món bánh trôi.

 

 

Bánh trôi là loại bánh có dạng hình tròn. Cách làm đơn giản.

Bánh trôi, bánh chay là hai loại bánh không thể thiếu trong ngày tết thanh minh (hàn thực). Đó chính là nét văn hóa lễ tết từ lâu đời của người miền Bắc. Những phụ nữ lớn tuổi ở miền Bắc thì hầu như ai cũng làm được món này một cách nhuần nhuyễn, tuy nhiên các bạn trẻ không phải ai cũng biết làm món bánh này ngon và chuẩn vị. Vì vậy hôm nay tớ sẽ giới thiệu tới các bạn mộtcách làm món bánh trôi, bánh chay truyền thống.

Cách làm món bánh trôi, bánh chay

Nguyên liệu chuẩn bị làm món bánh trôi, bánh chay

1 gói đường phèn làm bánh trôi ( có thể dễ dàng mua ở ngoài chợ)Dừa nạo sợiVừng rangĐậu xanh đã xát sạch vỏBột sắn dâyNước hoa bưởiBột gạọ nếpBột gạo tẻ ( lấy tỉ lệ bột tẻ là 1/10 bột nếp)Đường cát trắngTinh chất vani

Hướng dẫn làm bánh trôi, bánh chay ngon đúng vị

Cách làm món bánh trôi, bánh chay truyền thống rất đơn giản các bạn ạ, 2 loại bánh này làm chung một loại bột, nên chúng ta sẽ tiến hành nhào bột trước. Bên cạnh đó chúng ta cũng tiền hành làm nhân cho bánh chay luôn

Nhào bột

Cho bột gạo nếp và bột gạo tẻ vào cái âu lớn, sau đó cho thêm nước từ từ, để bột ngấm nước. Sau đó nhào bột. Bạn nhào cho bột ngấm đủ nước, không quá nhão là được. Sao cho bạn có thể viên lại các viên bột dẻo mịn. Phần bột này dùng cho cả bánh chay và bánh trôi. Vì vậy các bạn cần chia bột ra để làm từng loại bánh.

Nhân bánh chay

Đậu xanh đem vo thật sạch, sau đó nấu lên giống như nấu cơm. Khi đậu xanh chin nhừ. Sau đó lấy ra một ít cho vào bát nhỏ ( để lúc sau cho vào nước bánh)Phần còn lại dùng thìa miết cho đậu thật nhuyễn ( các bạn có thể giã hoặc xay)Sau đó bắc lên bếp cho thêm đường vào đun lên, cho đường tan, tạo thành hỗn hợp sền sệt. Lúc đó chúng ta tắt bếp, cho thêm chút vani vào, đảo lên.

Phần nhân bánh chay

 Cách làm bánh chay

Phần bánh

 Lấy nhân đậu xanh, viên thành những viên nhỏ. Sau đó lấy miếng bột dẹt ra bàn tay. Cho viên đậu xanh vào trong, sau đó vê tròn lại. Sao cho lớp bột bên ngoài che kín phần nhân bên trong.Bắt nồi nước lên bếp đun lửa lớn cho nhanh sôi, sau đó cho các viên bột vào, giảm lửa vừaTrong lúc cho bánh chin, chúng ta chuẩn bị một bát nước lạnhKhi bánh chay có hiện tượng nổi lên, phần bột màu trắng đục thì vớt bánh ra cho vào bát nước lạnh khoảng 5 phút, sau đó vớt ra cho vào một chiếc bát khác.

Cách luộc bánh trôi ngon

 Phần nước bánh

Cho 2 thìa bột sẵn dây, 1 thìa đường vào một chiếc nồi sạch, sau đó khuấy tan hết. Bật lửa vừa đun, cho bột sẵn dây chin, sánh lên. Sau đó cho chút nước hoa bưởi, vào và tắt bếp

Cho phần nước bánh đổ lên trên bát bánh chay đã múc từ trước, cho thêm dừa nạo sợi lên, chút đậu xanh vào  là xong món bánh chay.

Món bánh chay hấp dẫn

Cách làm bánh trôi

Lấy những cục bột viên trong lại, nhỏ vừa ăn, sau đó làm dẹt ra lấy viên đường cho vào trong, vê tròn lại.

Nặn bánh trôi

Cho nồi nước lên bếp, bật lửa lớn cho nhanh sôi, khi nước sôi cho lửa vừa bắt đầu thả những viên bột vào.Tiếp theo chuẩn bị bát nước lạnh bên cạnhKhi thấy bánh bắt đầu nổi lên và phần bột chuyển sang màu trắng đục thì bánh đã chín. Chúng ta vớt bánh ra để vào bát nước lạnh khoảng 3 phút.Sau đó cho ra đĩa. Chúng ta cứ làm như vậy cho hết mẻ bánhThấy một ít vừng rắc lên đĩa bánh, cho thêm chút dừa tươi nạo lên trên. Là chúng ta đã xong thêm được món bánh trôi.

Bánh trôi ngon và trắng đều

Đặt 2 loại bánh lên mâm

Món bánh trôi, bánh chay ngon cho ngày Tết thanh minh

Như vậy chúng ta đã làm xong bánh trôi và bánh chay cho ngày tết thanh minh truyền thống. Monan9.com hi vọng với những chia sẻ về cách làm món bánh trôi, bánh chay truyền thống đã đem lại cho các bạn thêm chút kiến thức về ẩm thực truyền thống của Việt Nam. Các bạn hãy tập làm để “trổ tài đảm đang” trong những ngày tết cổ truyền này nhé.

Ngoài ra, các bạn có thể xem thêm cách làm xôi đậu xanh ngon và nhanh nhất , cách làm bánh trưng cũng rất phù hợp cho những ngày Tết cổ truyền ở nước ta.

Bước 1: Trộn đều bột nếp và bột tẻ thật đều trong một chiếc bát lớn Bước 2: Từ từ đổ nước vào bột và khuấy đều để bột tan hoàn toàn. Bước 3: Để bột lắng khoảng 3 tiếng cho bột tách thành 2 phần bột ở dưới và nước ở trên. Bước 4: Cho bột vào một chiếc khăn dày, buộc túm lại, treo lên để bột róc nước Bước 5: Sau khoảng 1 tiếng, mở khăn ra kiểm tra nếu bột mịn, róc nước, không dính tay l

Bánh trôi được​ làm từ bột gạo nếp hình dạng viên tròn, nếu nhào bột mà nhiều nước quá thì nát(nhão), còn ít nước quá thì rắn(cứng). Khi luộc trong nước sôi, bánh chín thì nổi lên, bánh chưa chín thì chìm xuống.

Bánh trôi - bánh chay, xuất phát từ bánh Trung Quốc là hai loại bánh cổ truyền tại miền Bắc Việt Nam. Hai loại bánh này thường đi liền với nhau, phổ biến nhất trong dịp Tết Hàn Thực vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, còn gọi là "ngày bánh trôi bánh chay".

Nguồn gốc của bánh trôi từ món bánh Đường bất súy (糖不甩| Bính âm : táng bù shuǎi, Việt bính: tong4bat1lat1) - một loại bánh của người Quảng Đông và bánh chay có gốc từ món sủi dìn (tức bánh trôi tàu).

Nguyên liệu

Bột nước của gạo nếp lẫn gạo tẻ, đường phèn, nước hoa bưởi, dừa nạo, vừng (mè) đã xát vỏ. Đối với bánh chay thì thêm đỗ xanh, đường cát, bột đao hoặc bột sắn dây, chút gừng giã nhỏ vắt lấy nước.

Cách làm Làm bột vỏ bánh

Gạo nếp lẫn gạo tẻ thường theo tỷ lệ nếp:tẻ là 9:1 hoặc 8:2. Gạo vo sạch, ngâm mềm, lại vo sơ một lần nữa rồi đem xay nhuyễn trong cối xay có cho nước vào từ từ. Trút bột nước vào túi vải treo lên cho ráo nước, sau đó nhào lại bột cho thật dẻo, mịn.

Làm bánh trôi Vỏ bánh: Bột vỏ bánh viên thành những viên nhỏ đều nhau, đường kính khoảng 2 cm. Nhân bánh: Đường phên xắt thành những viên vuông nhỏ. Trang trí: Dừa nạo; vừng xát vỏ, rang vàng.

Cho nhân vào giữa viên bột nhỏ đã được nhào nặn từ trước, dùng hai bàn tay ve tròn cho kín đường. Đun nước sôi, thả nhẹ nhàng từng viên bánh vào luộc trên lửa nhỏ, khi nào bánh nổi lên là chín. Vớt bánh ra, thả vào chậu nước lạnh cho săn mình và đỡ bị dính, cho bánh vào đĩa, gạn khô nước. Rắc vừng (đã rang vàng và xát bỏ vỏ) lên trên bánh hoặc dùng một cái thìa chấm mặt đáy thìa vào vừng và chấm lên từng cái bánh cho đẹp. Có thể rắc nước hoa bưởi và một ít sợi dừa nạo lên trên sản phẩm để dậy mùi thơm. Thành phẩm dùng khi nguội. Với bánh trôi mặn thì nhân bánh làm bằng thịt lợn, rau củ nấu trong nước súp đặc.

Làm bánh chay Vỏ bánh: Giống vỏ bánh trôi, nhưng bột được nặn từng viên to hơn một chút, đường kính khoảng 3 đến 3,5 cm. Nhân bánh: Đậu xanh ngâm mềm, đãi sạch vỏ, hấp hoặc đồ chín, xúc ra đem giã nhuyễn, chừa lại một ít chưa giã để trang trí. Xào phần đậu xanh đã giã với đường, vê lại bằng cỡ nhỏ hơn viên bánh trôi kể trên một chút. Nước đường: Quấy bột sắn dây hoặc bột đao với nước pha đường, kèm một chút nước gừng, đun nhỏ lửa, đảo đều tay cho bột hơi sánh lại và không bị cháy khét ở đáy nồi. Nguyên liệu trang trí: Tương tự như bánh trôi, có thể kèm chút đậu xanh đã hấp chín nhưng chưa giã.

Nặn bột mỏng đều ra rồi cho nhân vào giữa, vê tròn lại cho kín nhân rồi ấn bánh hơi dẹt một chút (có một số địa phương không ấn dẹt bánh ra từ trước, mà đợi khi bánh chín vớt ra sẽ cho vào từng bát, dùng thìa ấn hơi dẹt bánh). Luộc bánh trong nước sôi già, khi bánh nổi lên là đã chín. Cho bánh ra bát, múc nước đường đổ ngập bánh, rắc vừng (rang vàng, xát bỏ vỏ) hoặc rắc chút đậu xanh hấp chín lên trên, có thể thêm một ít sợi dừa nạo và nước hoa bưởi cho thơm.

Do giao lưu văn hoá lâu đời với Trung Hoa nên người Việt ảnh hưởng tết Hàn thực. Nhưng ở nước ta tết Hàn thực không phải để tưởng nhớ đến Tử Thôi mà mang ý nghĩa dân tộc sâu sắc.
Ngày ấy các gia đình làm bánh trôi bánh chay cúng ông bà, tổ tiên và không kiêng đốt lửa. Cũng trong dịp này nhiều nơi làm bánh trôi bánh chay cúng thần hoàng.

Làng Hát Môn (PhúcThọ - Hà Tây) có lệ dâng bánh trôi lễ Hai Bà Trưng ngày 6 tháng 3, theo một truyền thuyết linh dị: Khi Hai bà thua trận từ Cấm khê chạy về Hát Môn là nơi phất cờ khởi nghĩa, Hai Bà bị thương ở cổ còn ăn được bánh trôi của Bà hàng mời rồi theo lời chỉ dẫn của Bà hàng (Bà hàng chính là Tiên hiện đón Hai Bà về Trời) để gieo mình xuống dòng sông Hát tuẫn tiết.

Bước 1: Trộn đều bột nếp và bột tẻ thật đều trong một chiếc bát lớn

Bước 2: Từ từ đổ nước vào bột và khuấy đều để bột tan hoàn toàn.

Bước 3: Để bột lắng khoảng 3 tiếng cho bột tách thành 2 phần bột ở dưới và nước ở trên.

Bước 4: Cho bột vào một chiếc khăn dày, buộc túm lại, treo lên để bột róc nước

 

Bước 5: Sau khoảng 1 tiếng, mở khăn ra kiểm tra nếu bột mịn, róc nước, không dính tay là chúng ta đã có thể bắt đầu làm bánh trôi được rồi đấy!

Mai Phương Anh tl sai rui trộn gạo nếp và gạo tẻ làm bánh trôi cho nó nát ra ak nhà mk ở nông thôn nên biết.

​

- Thuộc thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

- Bánh trôi nước đc miêu tả cụ thể: trắng, tròn, chìm, nổi

- Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” gợi ra một cuộc đời vất vả, gặp nhiều gian truân. Câu thơ “rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn” đã nói lên số phận phải phụ thuộc vào người khác, không được tự mình quyết định.

- Trong hai nghĩa, nghĩa quyết định giá trị bài thơ là nghĩa thứ hai. Vì nghĩa thứ hai mới bộc lộ được tư tưởng mà nhà thơ muốn gửi gắm. Hình ảnh bánh trôi nước chỉ là hình ảnh ẩn dụ cho người phụ nữ trong xã hội xưa.

Trước hết, ta thấy bài thơ sử dụng bút pháp quen thuộc thường thấy trong thơ của bà là mượn hình ảnh sự vật hay con vật để nói chuyện con người – và con người ở đây là người phụ nữ có hình thức xinh đẹp nhưng lại có cuộc sống bấp bênh, “Ba chìm, bảy nổi, chín lênh đênh” trong xã hội phong kiến. Cái xã hội vì tư tưởng trọng nam khinh nữ mà người phụ nữ không được coi trọng, luôn luôn chịu nhiều thiệt thòi. Ví dụ như các bài Ốc nhồi, Con cua, Quả mít, Vịnh cái quạt, … Có thể thấy, bài thơ mượn hình ảnh cái bánh trôi nước để nói về vẻ đẹp, thân phận bấp bênh, chìm nổi của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Đọc bài thơ, ta thấy có hai lớp nghĩa: nghĩa đen và nghĩa bóng. Nghĩa đen miêu tả cái bánh trôi nước màu trắng, viên

tròn, nhân bằng đường phèn, khi luộc trong nước sôi chín thì nổi lên, chưa chín thì chìm xuống :

“Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non”

Nghĩa bóng thì bài thơ mượn hình ảnh cái bánh trôi nước để miêu tả hình thức xinh đẹp của người phụ nữ ( trắng, tròn ) và qua đó muốn ca ngợi và thông cảm cho số phận long đong, chìm nổi của họ ( bảy nổi ba chìm ). Mặc dù không làm chủ được số phận của mình, phải lệ thuộc vào người khác, trong nhờ đục chịu :

“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”

Nhưng toát lên đó là tấm lòng thủy chung son sắt đáng quí :

“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

Về nghệ thuật, bài thơ viết bằng chữ Nôm có cách nói tự nhiên, gần gũi với lời nói thông thường nhưng vẫn đảm bảo những qui tắc chặt chẽ của thơ Đường luật như niêm, vần, nhịp, bố cục, luật bằng trắc… Bài thơ sử dụng thành ngữ quen thuộc (Bảy nổi ba chìm ) dùng cách nói ẩn dụ gợi sự liên tưởng độc đáo. Câu thơ đầu tiên nhà thơ làm giống như mô típ của một số bài ca dao bắt đầu bằng từ Thân em như :

“Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”

Hay :

“Thân em như hạt mưa rào

Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa

Thân em như hạt mưa sa

Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày”

Tóm lại, bài thơ tuy ngắn gọn nhưng có sức gợi tả cao về thân phận long đong, vất vả của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đây là bài thơ tiêu biểu cho tư tưởng của bà, một tư tưởng tiến bộ đã phác họa thành công chân dung về người phụ nữ có vẻ đẹp từ hình thức đến tâm hồn mặc dù phải sống trong chế độ phong kiến đầy rẫy những áp bức, bất công nhưng họ vẫn giữ tấm lòng thủy chung, son sắt đáng quí. Chính vì thế, đã bao năm trôi qua nhưng bài thơ vẫn còn giữ nguyên giá trị và sống mãi trong lòng người đọc. Hồ Xuân Hương mãi mãi xứng đáng là Bà chúa thơ Nôm, một nhà thơ nữ tài tình của dòng văn học trung đại Việt Nam.

Đọc bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương, ta thấy quả không sai khi người đời mệnh danh bà là Bà chúa thơ Nôm. Bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, vẻn vẹn hai bốn chữ mà cuộc đời, bóng dáng một con người cứ hiện lên, lung linh, lung linh... Đẹp đẽ, trong sáng và mãnh liệt, phải chăng đó là hiện thân nữ sĩ Hồ Xuân Hương?

 

Vịnh vật, đa nghĩa, đó là một đặc điểm nổi bật của thơ Hồ Xuân Hương, vì thế tiếp cận Bánh trôi nước, tìm hiểu bài thơ ở tầng nghĩa thứ hai để thấy được ý đồ nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm. Từ bánh trôi nước, một món ăn dân giã, truyền thống của người Việt, để thể hiện một nội dung tương đồng, mang nghĩa ẩn dụ- hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến, nhưng lại có tính cá biệt, đủ thấy tài năng của Hồ Xuân Hương đến mức nào!

 

Bài thơ nôm với hình thức nghệ thuật đặc sắc qua cách thể hiện kết cấu đầu cuối tương ứng đã làm nên vẻ đẹp bài thơ. Mở đầu bài thơ là vẻ đẹp hình thức: Thân em vừa trắng lại vừa tròn, kết thúc bài thơ là vẻ đẹp phẩm giá: Em vẫn giữ tấm lòng son, trọn vẹn và hoàn hảo!

 

Bài thơ hiểu theo nghĩa ẩn dụ, mượn hình ảnh bánh trôi để nói về hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến, nhưng có phải người phụ nữ nói chung hay mang tính cá biệt?

 

Một hình tượng nghệ thuật có sức sống khi nó mang tính khái quát, điển hình cho những hình mẫu phổ biến nhất định trong xã hội. Nhưng với bài thơ này lại đặc biệt hơn, bởi nhân vật trữ tình sống trong xã hội này mà lại đang cố vượt ra nơi khác bằng một sức sống tiềm tàng, như thể cái xã hội ấy không trói buộc nổi một tâm hồn với khát khao sống mãnh liệt để gìn giữ, vươn tới cái đẹp. Bản lĩnh ấy, trong xã hội phong kiến với những luật lệ khắt khe, liệu ai có được như thế? Phải chăng điều đó đã làm cho bài thơ trong cổ điển đã thể hiện tính hiện đại, đưa lại giá trị cách tân cho một thời kỳ văn học?

 

Khám phá bài thơ trong hình thức kết cấu của nó, mở đầu là niềm tự hào khi giới thiệu vẻ đẹp hình thể:

Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Ca dao, khi nói về người phụ nữ, đã dùng cụm từ thân em rất quen thuộc, vì thế khi tìm hiểu bài thơ, hầu như bạn đọc đều liên tưởng sự vận dụng của Hồ Xuân Hương trong việc sử dụng cụm từ này. Với cách nhìn nhận cụm từ thân em như thế, nên sách giáo khoa đã có bài tập luyện tập: Hãy ghi lại những câu hát than thân đã học ở Bài 4 (kể cả phần Đọc thêm) bắt đầu bằng hai từ “Thân em”. Từ đó, tìm mối liên quan trong cảm xúc giữa bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương với các câu hát than thân thuộc ca dao, dân ca (Sách Ngữ văn 7- tập 1). Điều đó hoàn toàn dễ hiểu khi người tiếp nhận đã coi hình ảnh người phụ nữ trong bài thơ mang bi kịch thân phận. Qua nghệ thuật ẩn dụ tài tình trong phạm vi một bài thơ tứ tuyệt cô đọng, hàm súc, học sinh hiểu được thân phận chìm nổi của người phụ nữ trong xã hội phong kiến ( SáchThiết kế dạy học Ngữ văn 7 theo hướng tích hợp- Nhà xuất bản Giáo dục của tác giả Trương Dĩnh ). Hay Hồ Xuân Hương đã thể hiện thái độ vừa trân trọng đối với vẻ xinh đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt, thủy chung, vừa cảm thương cho thân phận chìm nổi, bấp bênh, bị lệ thuộc vào xã hội của người phụ nữa xưa (Sách giáo viên Ngữ văn 7- tập 1).

 

Ở góc nhìn khác, tiếp nhận, khám phá bài thơ theo hướng vừa mang tính kế thừa: Hồ Xuân Hương đã thể hiện thái độ vừa trân trọng đối với vẻ xinh đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt, thủy chung, đồng thời đưa ra một cách lí giải mới, đó là hình ảnh người phụ nữ trong bài thơ không mang tính bi kịch, mà tác giả lấy bi kịch để minh chứng cho sức sống tiềm tàng của người phụ nữ trong việc bảo vệ phẩm giá. Trong ca dao, dù thân em chịu như trái bần trôi hay được như tấm lụa đào đi chăng nữa thì cũng là biết tấp vào đâu hay biết vào tay ai, luôn nằm trong sự định đoạt số phận, không làm chủ nổi bản thân. Còn thân em trong bài thơ Bánh trôi nước có chấp nhận một bề hay đang vùng vẫy?

 

Với cách hiểu cụm từ thân em theo kiểu than thân như ca dao, coi vấn đề đặt ra trong tác phẩm mang tính bi kịch, thì như thế bài thơ đã được tìm hiểu theo mạch tự sự bởi người tiếp nhận đã theo trật tự thứ tự các câu thơ bằng cách giới thiệu vẻ đẹp hình thức, nói đến bi kịch cuộc đời, và tiếp đến là vẻ đẹp phẩm giá của em như một sự liệt kê. Chỉ bốn câu thơ thôi mà xem ra sắp xếp “lộn xộn”, không rành mạch theo chủ đề, cách biểu ý thiếu tính liên kết? Như thế bài thơ đâu còn vẻ đẹp hình thức, đâu còn cá tính sáng tạo của Hồ Xuân Hương! Vì thế, theo hướng tiếp nhận mới, tìm hiểu bài thơ theo mạch cảm xúc trữ tình trong hình thức kết cấu đầu cuối tương ứng để thấy em đang trong niềm tự hào về vẻ đẹp trọn vẹn, một vẻ đẹp hình thức được tạo hóa ban tặng đầy tính khách quan và một vẻ đẹp tâm hồn đầy ý thức chủ quan trong sự đấu tranh bảo vệ phẩm giá của mình.

Một sự “khoe mình” đấy chứ! Tính từ miêu tả đầy gợi cảm “trắng”, “tròn” cùng cách điệp phó từ vừa, vế sau sử dụng hai phó từ liên tiếp “lại”, “vừa” tạo nên nốt nhấn để khẳng định vẻ đẹp bất biến về ngoại hình của em. Bài thơ có đề cập đến bi kịch trong sự gian nan vất vả, lận đận và sự trói buộc, định đoạt của chế độ nam quyền lộng hành:

 

Bảy nổi ba chìm với nước non

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Đó chỉ là cái cớ để em bộc lộ thái độ sống một cách rõ ràng nhất. Dù chịu bi kịch, nhưng em đã quẫy đạp để thoát vượt ra ngoài bằng nghị lực bản thân cốt sao giữ tấm lòng son. Như thế bi kịch đối với em đã trở nên vô nghĩa. Chuỗi quan hệ từ “mặc dầu”, “mà”, “vẫn” liên tiếp, em hiển hiện một cách cứng cỏi, rắn rỏi, quyết đoán đến thế, xem ra tương phản với vẻ đẹp duyên dáng, mềm mại, thuần khiết của em? Trong xã hội ấy, nếu không mạnh mẽ, quyết liệt thì đâu bảo vệ được phẩm giá của mình. Chính sự cứng cỏi ấy đã làm nên vẻ đẹp tâm hồn của em. Bài thơ khép lại nhưng vẻ đẹp trắng trong, son sắt mãi mãi lan tỏa giữa cuộc đời để mỗi khi soi mình, ai cũng khao khát vươn tới.

 

Qua cách sử dụng hình thức kết cấu đầu cuối tương ứng cùng chuỗi quan hệ từ, đến đây, người đọc cảm nhận được bi kịch đang bị chìm xuống trước một bản lĩnh sống phi thường, quyết liệt và có phần liều lĩnh để tấm lòng son đọng mãi vào thời gian trong niềm kiêu hãnh! Phải chăng cá tính mạnh mẽ của em mới đủ sức chống chọi với cay nghiệt cuộc đời? Cái nghiệt ngã đó, người phụ nữ trong xã hội phong kiến cam chịu, còn em thì không, dám đối mặt, dám thách thức để thoát ra khỏi sự định đoạt của số phận. Vậy thân em, chẳng phải là chủ thể, là cái tôi trữ tình, một bản ngã sống cá nhân đang trỗi dậy mãnh liệt hay sao? Một cái tôi khác xa cái cái ta được nói đến trong văn học đương thời. Như thế, cách lí giải cụm từ thân em không còn mang nét nghĩa trong ca dao, mà đó là chủ thể trữ tình, cái tôi cá nhân tác giả, điều hiếm thấy trong thơ trung đại. Vì thế, vấn đề chính đặt ra trong bài thơ là ngợi ca vẻ đẹp người phụ nữ trong xã hội phong kiến với sức sống mạnh mẽ như để thoát ra mọi sự ràng buộc hiện tại. Sao em “vùng vẫy” đến thế? Phải chăng là sự phản ứng quyết liệt với một xã hội bất công, ngang trái Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn mà em là hiện thân của bi kịch?

Với Hồ Xuân Hương, một cá tính mạnh mẽ, cái tôi không phải ẩn dấu, duy nhất mà có khi tự xưng, rất rõ trong Mời trầu:

 

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi,

Này của Xuân Hương mới quệt rồi.

Một người con gái mảnh mai, đứng trước xã hội quyền lực phong kiến ngự trị, trong một bài thơ của mình đã dùng quạt để Mát mặt anh hùng khi tắt gió/ Che đầu quân tử lúc sa mưa. Dám nhấn cả các đấng mày râu rạp xuống dưới câu thơ: Chành ra ba góc da còn thiếu ấy thì sao phải ẩn mình?

 

Bài thơ bốn câu, hai câu nói về vẻ đẹp, hai câu nói đến bi kịch, nhìn qua có vẻ cân đối trong biểu đạt nội dung, nhưng bi kịch đã chìm lặn xuống để cho vẻ đẹp ngời lên, tỏa sáng . Nằm trong đặc điểm chung của thơ Hồ Xuân Hương, nhìn nhận một cách khách quan hình thức thể hiện tác phẩm, ta có thể khẳng định trong bài thơ Bánh trôi nước, thân em không phải cụm từ chỉ thân phận, mà đó là sự tự hào về những người phụ nữ kiên trung, dám thách thức ngoại cảnh để giữ lấy vẻ đẹp chính mình. Phải chăng bóng dáng Hồ Xuân Hương hiện lên trong bài thơ rất rõ nét?

 

Nét độc đáo trong nghệ thuật bài thơ qua cách sử dụng hình thức kết cấu đầu cuối tương ứng và chuỗi quan hệ từ liên tiếp đã khắc họa rõ nét hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến mang vẻ đẹp trọn vẹn, một vẻ đẹp vượt ra ngoài giới hạn, luật lệ của nó để sống bằng ý thức cá nhân, bằng bản ngã của mình!

 

Mượn thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật cổ điển, nghiêm trang, khuôn phép để bộc lộ một thái độ sống mạnh mẽ, một sự bứt phá dữ dội đầy tính hiện đại cũng đủ thấy khát khao sống mãnh liệt, dâng hiến tận cùng cái đẹp cho cuộc đời mà không một rào cản nào ngăn nổi. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn Hồ Xuân Hương luôn mang hơi thở mới cho cuộc đời. Người đời luôn trân trọng và ngưỡng mộ khi mà Hồ Xuân Hương, trong rất nhiều bài thơ của mình, đã bắc được nhịp cầu nối hai thời đại thi ca!

Tham khảo