Sống hay không sống – đó là vấn đề

Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài

Tình huống

Hăm-lét được báo mộng về cái chết của cha, chàng quyết định giả điên để tìm ra sự thật và báo thù cho cha.

Vua Lê Tương Dực lệnh Vũ Như Tô xây Cửu Trùng Đài gây nên sự oán hận trong lòng dân.

Nhân vật

Hăm-lét, Clo-đi-út, Ô-phê-li-a, Pô-lô-ni-út,…

Vũ Như Tô, Đan Thiềm, Nguyễn Hoàng,…

Xung đột

Xung đột về mặt nội tâm của nhân vật Hăm-lét, đó là sự mâu thuẫn giữa việc đấu tranh để bảo vệ chính mình trước hiện thực xấu xa hay cứ sống chịu đựng, sống với lý tưởng nhân văn.

Nhân dân, những người thợ xây đài >< tầng lớp vua chúa phong kiến, Vũ Như Tô >< những người thợ phu phen bị bắt bớ, phu dịch để xây Cửu Trùng Đài.

Thông điệp

Hãy giữ bản thân luôn tỉnh táo, sáng suốt để đưa ra những quyết định đúng đắn. Dù trước hoàn cảnh nào đi chăng nữa, dù bị vùi dập, dẫm đạp; con người vẫn phải giữ lấy lý trí và niềm tin của mình.

Thông điệp mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lí tưởng nghệ thuật cao siêu và lợi ích của nhân dân.

Tên văn bản

Tên tác giả

Thông tin chính

Các bằng chứng, số liệu

Sự sống và cái chết

Trịnh Xuân Thuận

- Sự xuất hiện của sự sống trên Trái Đất theo chiều dọc và chiều ngang.

- Sự đa dạng sự sống của các loài sinh vật trên Trái Đất từ hàng trăm triệu năm trước.

- Sự tiến hóa và tuyệt chủng của các loài động, thực vật trên Trái Đất.

- Sự khác nhau của các loài sinh vật và các vật vô sinh.

- Trái Đất cách đây 3 tỉ năm chỉ có vi khuẩn và vi khuẩn cổ sinh.

- Trái Đất 500 triệu năm trước xuất hiện thêm một số loài sinh vật khác như tảo biển, rêu, nấm, sâu bọ, tôm, cua, …

- Trái Đất 140 triệu năm trước, thiên nhiên đa dạng hơn, có cây cối, hoa quả, …

Nghệ thuật truyền thống của người Việt

Nguyễn Văn Huyên

- Khiếu thẩm mỹ của người Việt đối với cái đẹp, đồ trang trí, trang sức, …

- Sự ảnh hưởng của tôn giáo đến tư tưởng của người nghệ sĩ cũng như cách họ tạo ra các tác phẩm nghệ thuật.

- Kiến trúc là nền nghệ thuật tiêu biểu nhất ở Việt Nam và mang tính chất tôn giáo, thể hiện cái vĩ đại và bí ẩn mà vẫn có tính đều đặn và đối xứng.

- Nghệ thuật điêu khắc gỗ phụ thuộc vào kiến trúc và là môn nghệ thuật mà người Việt thành công nhất.

- Nghệ thuật đúc đồng cũng là nền nghệ thuật tiêu biểu ở Việt Nam, thường phát triển ở một số vùng nhất định.

- Các cung điện lộng lẫy ở Huế, đền thờ Khổng Tử tại Hà Nội, các ngôi chùa Phật Tích, Bút Tháp, … là những công trình đỉnh cao tiêu biểu cho kĩ thuật của người nghệ sĩ Việt Nam.

- Tượng nhà sư ở Pháp Vũ tại Hà Đông, chùa Keo tại Thái Bình, chùa Cói tại Vĩnh Yên, … đều là những kiệt tác điêu khắc gỗ với phong cách tao nhã.

- Minh chứng cho nghệ thuật đúc đồng là những bồn vạc ở Huế, tượng Trấn Vũ của đền Quán Thánh tại Hà Nội,  …

Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu

Lê My

- Khái quát về tầng ozone và vai trò của nó đối với Trái Đất. Nguyên nhân dẫn đến việc tầng ozone bị thủng.

- Những tổn hại to lớn mà hợp chất CFC gây ra với tầng ozone. Các nhà nghiên cứu khoa học ý thức được sự nghiêm trọng của lỗ thủng tầng ozone.

- Sự đồng lòng, đoàn kết của các nước và Liên Hợp Quốc đưa ra các giải pháp nhằm phục hồi và bảo vệ tầng ozone.

- Số liệu hóa học về hợp chất CFC và sự bào mòn tầng ozone của nó.

- Hình ảnh mô phỏng lỗ thủng tầng ozone ở Nam cực.

Tên văn bản

Tên tác giả

Thông tin chính

Các bằng chứng, số liệu

Sự sống và cái chết

Trịnh Xuân Thuận

- Hai hướng đi cơ bản của sự sống trên Trái Đất

+ Lịch sử phát triển của sự sống

+ Sự thích nghi, sinh tồn, tuyệt chủng của các loài trong quá trình tiến hoá

+ Mối quan hệ giữa sự sống và cái chết và vai trò của chúng đối với các loài sinh vật trên Trái Đất. 

Trái Đất cách đây 3 tỉ năm chỉ có vi khuẩn và vi khuẩn cổ sinh.

- Trái Đất 500 triệu năm trước xuất hiện thêm một số loài sinh vật khác như tảo biển, rêu, nấm, sâu bọ, tôm, cua, …

…

Nghệ thuật truyền thống của người Việt

Nguyễn Văn Huyên

- Những yếu tố ảnh hưởng đến nghệ thuật truyền thống của người Việt

- Một số nghệ thuật tiêu biểu: kiến trúc, điêu khắc, đúc đồng

- Các cung điện lộng lẫy ở Huế, đền thờ Khổng Tử tại Hà Nội, các ngôi chùa Phật Tích, Bút Tháp, … là những công trình đỉnh cao tiêu biểu cho kĩ thuật của người nghệ sĩ Việt Nam.

....

Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu

Lê My

- Khái quát về tầng ozone và vai trò của nó đối với Trái Đất. Nguyên nhân dẫn đến việc tầng ozone bị thủng.

- Những tổn hại to lớn mà hợp chất CFC gây ra với tầng ozone. Các nhà nghiên cứu khoa học ý thức được sự nghiêm trọng của lỗ thủng tầng ozone.

- Sự đồng lòng, đoàn kết của các nước và Liên Hợp Quốc đưa ra các giải pháp nhằm phục hồi và bảo vệ tầng ozone.

Số liệu hóa học về hợp chất CFC và sự bào mòn tầng ozone của nó.

- Hình ảnh mô phỏng lỗ thủng tầng ozone ở Nam cực.

Tên

văn bản

Tên

tác giả

Chủ đề

Các ý chính

Cách trình bày dữ liệu

Nữ phóng viên đầu tiên

Trần Nhật Vy

Những con người yêu nước, mang tư tưởng lớn.

Văn bản Nữ phóng viên đầu tiên (Trần Nhật Vy) viết về nữ sĩ Manh Manh. Một trong những người con yêu nước, mang tư tưởng lớn. Đối với văn học Việt Nam bà cũng có những đóng góp đáng kể. Qua văn bản, chúng ta có những cái nhìn chân thật nhất, rõ nét nhất, hiểu hơn về những đóng góp của bà đối với xã hội, với đất nước. Từ đó, chúng ta biết ơn về những gì bà đã làm.

Văn bản được triển khai theo trình tự từ thời niên thiếu của nhân vật cho đến khi cuối đời của nhân vật. 

Trí thông minh nhân tạo

Ri-sát Oát-xơn

Công nghệ AI đã tiến dần vào cuộc sống con người

- AI sắp trở thành hiện thực.

- Điều gì sẽ xảy ra khi AI phát triển nhanh chóng. 

Có lập luận rõ ràng, các số liệu cụ thể, kẻ trục thời gian về sự phát triển công nghệ AI nhanh chóng.

Pa-ra-lim-pích (Paralympich): Một lịch sử chữa lành vết thương

Huy Đăng

Nỗi đau của vận hội Pa-ra-lim-pích

Thế vận hội Pa-ra-lim-pích dành những vận động viên khuyết tật.

đoạn được kể lại theo trình tự lịch sự đã đánh dấu sự ra đời của Pa-ra-lim-pích

Nội dung

Người kể chuyện thứ nhất

Người kể chuyện thứ ba

Dấu hiệu để nhận biết

Người kể chuyện xưng “tôi”

Người kể chuyện giấu mình, không xưng “tôi”

Chức năng của lời kể

Có tác động chủ quan đến câu chuyện

Tác động khách quan đến câu chuyện

Khả năng bao quát điểm nhìn

Khả năng bao quát không rộng, câu chuyện mang tính chủ quan nhiều hơn

Khả năng bao quát rộng, câu chuyện mang tính khách quan hơn

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Là người trực tiếp chứng kiến câu chuyện, có mối quan hệ mật thiết, có tác động đến các nhân vật trong truyện

Không thân thiết, gần gũi, mà chỉ là nghe và kể lại

Khả năng tác động đến người đọc

Tạo độ tin cậy cao cho người đoc, khả năng tác động cao

Mang lại độ tin cậy không cao, khả năng tác động thấp

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu để nhận biết

Người kể chuyện xưng “tôi” hoặc hình thức tự xưng tương đương

Người kể chuyện ẩn danh, chỉ được nhận biết qua lời kể

Chức năng của lời kể

Kể, tả, bình luận, khắc họa bối cảnh, thời gian, không gian, miêu tả sự việc, nhân vật, thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá trực tiếp đối với sự việc, nhân vật.

Kể, tả, bình luận, khắc họa bối cảnh, thời gian, không gian, miêu tả sự việc, nhân vật, thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá gián tiếp đối với sự việc, nhân vật.

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Thường không thể biết hết mọi chuyện (người kể chuyện hạn tri)

Thường biết hết mọi chuyện (người kể chuyện toàn tri)

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Nhân vật chính, nhân vật phụ, người chứng kiến, người kể lại câu chuyện được nghe từ người khác…

Không trực tiếp xuất hiện trong truyện như một nhân vật, không tham gia vào mạch vận động của cốt truyện

Khả năng tác động đến người đọc

Tác động tới cả lý trí và tình cảm người đọc, cùng lúc khơi dậy nơi họ nhiều xúc cảm và suy ngẫm.

Tác động đến lý trí của người đọc, có thể định hướng người đọc trong việc cắt nghĩa, đánh giá sự kiện, nhân vật

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Người kể xưng “tôi”

Người kể giấu mình, gọi tên các nhân vật

Chức năng của lời kể

Bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ chủ quan của người kể

Đánh giá khách quan sự việc

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Khả năng bao quát xoay quanh nhân vật “tôi”

Khả năng bao quát rộng, toàn bộ câu chuyện

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Là người trực tiếp chứng kiến, có mối quan hệ mật thiết, có tác động đến các nhân vật trong truyện

Không thân thiết, gần gũi, là người ngoài cuộc

Khả năng tác động đến người đọc

Tạo độ tin cậy cho người đọc, khả năng tác động cao

Mang lại tính khách quan cho người đọc

Bảng tổng hợp về sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình

1. Dấu hiệu nhận biết sự kết hợp.

- Sử dụng ngôn ngữ tự sự, trữ tình.

- Diễn biến sự việc. 

2. Nội dung tự sự

- Có sử dụng các yếu tố tự sự: yếu tố kể chuyện, thuật lại các sự việc diễn ra xung quanh, diễn biến sự việc…

3. Yếu tố trữ tình

- Có sử dụng các từ ngữ bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

- Thể hiện cái tôi của tác giả qua cách thể hiện từ ngữ trong văn bản.

4. Tác động của sự kết hợp.

- Giúp cho văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn.

- Thể hiện được hoàn chỉnh, sâu sắc vẻ đẹp thiên nhiên mà tác giả muốn nhắc đến.

- Bộc lộ được rõ nét về tư tưởng, tình cảm mà tác giả muốn gửi gắm trong văn bản.

Lá cờ thêu sáu chữ vàng

Quang Trung đại phá quân Thanh

Bối cảnh

Cuộc chiến chống quân Mông - Nguyên lần thứ hai của nhà Trần. 

Quân Thanh sang xâm lược nước ta vào năm Mậu Thân 1788

Cốt truyện

Hoài Văn lo cho vận mệnh đất nước nhưng không được dự bàn việc nước. Hoài Văn bị xem là trẻ con, bóp nát quả cam vì bị xem thường và có ý chí chiêu binh bãi mã. 

Cuộc chiến công thần tốc đại phá quân Thanh của vua Quang Trung, sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống.

Nhân vật

Trần Quốc Toản, Vua Thiệu Bảo, Trần Hưng Đạo,…

Quang Trung, Ngô Thì Nhậm, Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị,…

Ngôn ngữ

Ngôn ngữ lịch sử.

VD: xin quan gia cho đánh, xin bện kiến,…

Ngôn ngữ lịch sử.

VD: đốc suất đại binh, hạ lệnh tiến quân,…

Loại

Thể loại hoặc kiểu văn bản

Tên văn bản đã học

Văn bản văn học

-Truyện ngụ ngôn

- Tục ngữ

- Thơ

- Tùy bút và tản văn

- Đẽo cày giữa đường

- Ếch ngồi đáy giếng

- Bụng và Răng, Miệng, Tay, Chân.

- Tục ngữ về thiên nhiên, lao động và con người (1), (2)

- Những cánh buồm

- Mây và sóng

- Mẹ và quả

- Cây tre Việt Nam

- Người ngồi đợi trước hiên nhà

- Trưa tha hương

Văn bản nghị luận

Nghị luận xã hội

- Tinh thần yêu nước của nhân dân ta

- Đức tính giản dị của Bác Hồ

- Tượng đài vĩ đại nhất

Văn bản thông tin

Văn bản thông tin

- Ghe xuồng Nam Bộ

- Tổng kiểm soát phương tiện giao thông

- Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa