Loại mạch

Hướng

vận chuyển chủ yếu

Chất

được vận chuyển

Nguồn gốc của chất được vận chuyển

Mạch gỗ

- Từ rễ lên thân và lá cây (dòng đi lên).

- Chủ yếu là nước và chất khoáng hòa tan.

- Từ môi trường bên ngoài được hấp thụ vào rễ.

Mạch rây

- Từ lá cây đến các cơ quan cần sử dụng hoặc cơ quan dự trữ của cây (dòng đi xuống).

- Chủ yếu là chất hữu cơ (đường).

- Được tổng hợp từ quá trình quang hợp của cây.

Chất

dinh dưỡng

Vai trò chính

đối với cơ thể

Thức ăn

chứa nhiều

chất dinh dưỡng

Một số biểu hiện của cơ thể khi bị thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng

Protein

- Cấu tạo tế bào và cơ thể

- Giúp các quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng diễn ra thuận lợi hơn

Thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu,…

- Thiếu protein: cơ thể sẽ gầy, ngừng lớn, chậm phát triển thể lực và tinh thần,…

- Thừa protein: bệnh thừa cân, béo phì, bệnh tim mạch, bệnh gout,…

Carbohydrate

Nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu

- Lúa gạo, ngô, khoai, bánh mì,…

- Thiếu carbohydrate: sút cân và mệt mỏi, hạ đường huyết,…

- Thừa carbohydrate: béo phì, thừa cân.

Lipid

- Dự trữ năng lượng

- Chống mất nhiệt

- Là dung môi hòa tan một số loại vitamin giúp cơ thể hấp thụ được

- Dầu, mỡ, bơ,…

- Thiếu lipid: chậm phát triển chiều cao và cân nặng.

- Thừa lipid: thừa cân, béo phì, bệnh tim mạch,…

Vitamin và chất khoáng

- Tham gia cấu tạo enzyme, xương, răng,…

- Tham gia các hoạt động trao đổi chất của cơ thể

- Hoa quả, rau,…

- Thiếu vitamin: rối loạn chuyển hóa, còi xương,…

- Thừa vitamin: ngộ độc, tiêu chảy, sỏi thận,…

Tên sinh vật

Hiện tượng cảm ứng được ứng dụng

Biện pháp

ứng dụng

Lợi ích

Côn trùng hại cây trồng (bướm, bọ xít,…)

Côn trùng thường bị thu hút bởi ánh sáng

Dùng đèn bẫy côn trùng hại cây trồng

Tiêu diệt các loài côn trùng gây hại cho cây trồng để bảo vệ cây trồng

Chim

Các loài chim thường rất sợ người

Dùng bù nhìn đuổi chim hại cây trồng

Xua đuổi các loài chim gây hại cho cây trồng để bảo vệ năng suất của cây trồng

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1

Chủ đề

Thường kể lại cuộc đời và chiến công của nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong tục, sản vật địa phương theo quan điểm của tác giả dân gian.

2

Nhân vật

Nhân vật chính của truyền thuyết là những người anh hùng. Họ thường phải đối mặt với những thử thách to lớn, cũng là thử thách của cả cộng đồng. Họ lập nên những chiến công phi thường nhờ có tài năng xuất chúng và sự hỗ trợ của cộng đồng.

3

Cốt truyện

Truyền thuyết được kể theo mạch tuyến tính (có tính chất nối tiếp, theo trình tự thời gian). Nội dung thường gồm ba phần gắn với cuộc đời của nhân vật chính: hoàn cảnh xuất hiện và thân thể; chiến công phi thường; kết cục.

4

Lời kể

Lời kể của truyền thuyết cô đọng, mang sắc thái trang trọng, ngợi ca, có sử dụng một số thủ pháp nghệ thuật nhằm gây ấn tượng về tính xác thực của câu chuyện.

5

Yếu tố kì ảo

Yếu tố kì ảo (lạ và không có thật) xuất hiện đậm nét ở tất cả các phần nhằm tôn vinh, lí tưởng hóa nhân vật và chiến công của họ.

Tập tính ở động vật

Tác dụng đối với động vật

Mèo bắt chuột thường rình mồi, vồ mồi, vờn mồi

Nâng cao hiệu suất săn mồi của mèo

Chim công đực thường múa, khoe bộ lông sặc sỡ để quyến rũ con cái vào mùa sinh sản

Thu hút bạn tình, kết đôi và sinh sản để duy trì nòi giống

Chim én di cư về phương nam vào cuối mùa thu

Tránh rét và tìm được nơi có nguồn thức ăn tốt hơn vào mùa đông

Chó sói thường đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu

Bảo vệ được nguồn thức ăn, nơi ở và sinh sản cho bản thân chúng

Trâu rừng thường sống theo đàn

Hỗ trợ nhau khi gặp nguy hiểm hoặc điều kiện không thuận lợi

Tập thể dục buổi sáng ở người

Nâng cao sức khỏe cho bản thân

Bộ phận

Đặc điểm

Vai trò trong quang hợp

Phiến lá

Dạng bản mỏng

Giúp tăng diện tích bề mặt → Hấp thu được nhiều ánh sáng hơn.

Lục lạp

Chứa diệp lục

Hấp thu và chuyển hóa năng lượng ánh sáng.

Gân lá

Có nhiều ở phiến lá

- Vận chuyển nguyên liệu (nước, muối khoáng) đến các tế bào lá để thực hiện quá trình quang hợp.

- Vận chuyển sản phẩm của quang hợp (glucose, tinh bột) đến bộ phận khác của cây để sử dụng hoặc dự trữ.

Khí khổng

Có nhiều ở lớp biểu bì (trên bề mặt lá)

Là nơi carbon dioxide (nguyên liệu của quá trình quang hợp) từ bên ngoài vào trong lá và khí oxygen đi từ trong lá ra ngoài môi trường.

Loại mô phân sinh

Vị trí

Vai trò

Mô phân sinh đỉnh

Đỉnh rễ và các chồi thân

Giúp thân, cành, rễ tăng về chiều dài

Mô phân sinh bên

Nằm giữa mạch gỗ và mạch rây

Giúp thân, cành và rễ tăng về chiều ngang