1.Vị trí địa lí

- Phần lớn châu Phi nằm giữa 2 chí tuyến, tương đối cân xứng ở hai bên xích đạo

- Tiếp giáp:

+ Phía Bắc: Đại Trung Hải .

+ Phía Tây:  Đại Tây Dương

+ Phía Đông Bắc: biển Đỏ 

+ Phía Đông Nam: Ấn Độ Dương .

2. Địa hình và khoáng sản

a. Hình dạng châu Phi có dạng hình khối, bờ biển ít bị cắt xẻ, có rất ít vịnh biển, bán đảo, đảo.

b. Địa hình khá đơn giản, có thể coi toàn bộ châu lục là một khối sơn nguyên lớn.

- Vi trí địa lí, quy mô lãnh thổ

      + Diện tích lớn thứ tư trên thế giới.

      + Biên giới với các nước chủ yếu là núi cao, hoang mạc; phía đông giáp biển, mở rộng ra Thái Bình Dương.

      + Miền duyên hải rộng lớn với đường bờ biển dài khoảng 9000 km, cách không xa Nhật Bản và các quốc gia, các khu vực có hoạt động kinh tế sôi động.

- Ảnh hưởng tới địa hình, khí hậu của Trung Quốc:

      + Khí hậu chủ yếu là ôn đới và cận nhiệt.

      + Tạo nên sự khác biệt giữa vùng ven biển và vùng nội địa.

* Đặc điểm vị trí địa lí, kích thước lãnh thổ châu Á:

  + Vị trí địa lí: châu Á là một bộ phân của lục địa Á – Âu, nằm kéo dài từ vùng cực bắc đến vùng Xích đạo, tiếp giáp với châu Âu, châu Phi và các đại dương Thái bình Dương, Bắc Băng Dương, Ấn Độ Dương.

  + Kích thước lãnh thổ: là châu lục rộng lớn nhất thế giới với diện tích 44, 4 triệu km2 (kể cả các đảo).

* Ý nghĩa của chúng đối với khí hậu :

  + Vị trí kéo dài từ vùng cực Bắc xuống vùng xích đạo làm cho lượng bức xạ mặt trời phân bố không đều, hình thành các đới khí hậu thay đổi từ bắc xuống nam.

  + Kích thước lãnh thổ rộng lớn làm cho khí hậu phân hóa thành các kiểu khác nhau: Khí hậu ẩm ở gần biển và khí hậu khô hạn ở vùng lục địa.

- Vị trí địa lí, quy mô lãnh thổ

Dới đây là tóm tắt cách vị trí địa lý và đặc điểm lãnh thổ Việt Nam ảnh hưởng đến khí hậu và sinh vật:

1) Vị trí địa lý và đường biên giới

- Nằm ở Đông Nam Á, kéo dài theo đường cong hình chữ S từ bờ biển Đông tới biên giới với Trung Quốc ở phía Bắc và Lào, Campuchia ở phía Tây.

- Phía đông và đông nam là biển Đông (vịnh Bắc Bộ và vịnh Thái Lan), có vùng biển rộng và nguồn hải sản phong phú.

- Giáp hai vùng khí hậu: vùng khí hậu nhiệt đới và cận xích đạo ở phía Nam, và vùng khí hậu ôn đới cận nhiệt ở phía Bắc năm phần của mùa đông lạnh.

2) Địa hình nổi bật và ảnh hưởng đến khí hậu

- Dãy núi Trường Sơn/Thanh Hóa–Nghe An (Annamite Range) chạy dọc từ Bắc vào Trung, tạo hàng rào chắn gió và mưa.

- Cao nguyên green: cao nguyên Tây Nguyên và vùng núi phía Bắc ảnh hưởng đến điều hòa nhiệt độ và phân phối mưa.

- Đồng bằng châu thổ sông Mekong và sông Hồng ở phía Nam và Bắc cho phép khí hậu địa phương nhạy cảm với mùa nước và mực nước sông.

- Nhiều bờ biển dài và các vịnh nhỏ, tạo điều kiện cho gió biển và ảnh hưởng đến chế độ mưa ven biển.

3) Khí hậu và phân vùng khí hậu

- Việt Nam có sự phân hóa theo vĩ độ và địa hình:

- Miền Bắc và vùng núi phía Bắc: khí hậu cận nhiệt đới ẩm, mùa đông lạnh và khô (không kéo dài) và mùa hè ấm ẩm. Có thể có sương mù và rét đậm ở vùng núi.

- Trung Bộ: khí hậu nhiều biến động, mùa mua và mùa khô rõ rệt; ảnh hưởng của gió Đông Bắc và bão nhiệt đới, đặc biệt là bão đổ bộ vào khu vực ven biển trung bộ.

- Nam Bộ và đồng bằng ven biển phía Nam: khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, mùa mưa kéo dài từ tháng 5–11, mùa khô ngắn hơn hoặc khô vừa phải.

- Ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc và Đông Nam cùng bão và gió mùa Tây Nam tạo ra sự phân tầng mưa theo mùa và theo khu vực.

- Vị trí gần xích đạo và biển Đông làm tăng sự hình thành bão và mưa lớn ở một số khu vực và thời điểm.

4) Đặc điểm lãnh thổ và liên hệ với sinh vật

- Đa dạng sinh học cao do sự kết hợp giữa vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, cùng với mạng lưới hệ sinh thái đa dạng:

- Rừng nhiệt đới ẩm trên dãy Trường Sơn và cao nguyên.

- Rừng ngập mặn ven biển và hệ đầm lầy ven sông ở đồng bằng và ven biển phía Nam.

- Rạn san hô và hệ sinh thái biển ở bờ biển và vùng biển phía Đông và Nam.

- Rừng nguyên sinh và hệ sinh thái núi cao ở vùng cao phía Bắc và Tây Nguyên.

- Địa hình dốc, độ cao đa dạng tạo nhiều khu sống cho loài đặc hữu và đặc trưng như các loài bò sát, thú ăn thịt, chim rừng và nhiều loài thực vật đặc hữu.

- Lưu vực sông Mekong và sông Hồng đóng vai trò quan trọng cho hệ sinh thái đồng bằng, nguồn nước tưới tiêu và nuôi trồng thủy sản.

- Biển Đông cung cấp nguồn hải sản lớn và ảnh hưởng đến nhiệt độ nước biển, cảnh quan ven biển và rạn san hô.

5) Ảnh hưởng đến sinh vật và hệ sinh thái cụ thể

- Sinh vật nhiệt đới ẩm: hệ thực vật phong phú, nhiều loài gỗ quý và tầng tầng lớp lớp của rừng kín.

- Đặc hữu ở khu vực núi Trường Sơn và Tây Nguyên: nhiều loài động vật và thực vật đặc hữu, nhạy cảm với mất môi trường sống.

- Rừng ngập mặn và hệ sinh thái ven biển ở các đồng bằng ven biển: thích ứng với nước mặn, đóng vai trò bảo vệ bờ biển và nuôi trồng hải sản.

- Bão, biến đổi khí hậu và ô nhiễm gây áp lực lên hệ sinh thái ven biển và đồng bằng, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học và nguồn lợi thủy sản.

6) Liên hệ với phát triển kinh tế và bảo tồn

- Khí hậu và địa hình quy định mùa vụ nông nghiệp (lúa nước ở đồng bằng Bắc Bộ và Nam Bộ, cây công nghiệp ở Tây Nguyên).

- Lưu vực sông và ven biển là nguồn thủy sản lớn, đồng thời dễ bị Dưới đây là ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu và khai thác quá mức.

- Bảo tồn đa dạng sinh học cần dựa trên sự hài hòa giữa rất nhiều yếu tố: bảo vệ rừng đầu nguồn, quản lý bờ biển và rạn san hô, kiểm soát khai thác thủy sản và giảm thiểu tác động của thiên tai.

Tóm lại, vị trí địa lý và đặc điểm lãnh thổ Việt Nam tạo ra một mạng lưới khí hậu phân hóa theo miền và theo độ cao, kết hợp với hệ sinh thái đa dạng và đặc thù. Điều này quyết định phân bố và đa dạng của động vật và thực vật, cũng như cách con người sử dụng và bảo vệ nguồn lực thiên nhiên.

- Vị trí địa lí nằm hoàn toàn trong vòng đai nóng nội chí tuyến bán cầu Bắc, trong khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Mậu dịch và gió mùa châu Á => khí hậu mang tính chất nhiệt đới, chịu ảnh hưởng của gió mùa.

- Vị trí nằm liền kề Biển Đông có nguồn ẩm dồi dào => khí hậu mang tính chất nhiệt đới ẩm.

- Hình dạng lãnh thổ kéo dài từ Bắc vào Nam => khí hậu có sự phân hóa theo chiều Bắc – Nam.

- Lãnh thổ hẹp ngang theo chiều đông – tây => khí hậu có sự phân hóa khác biệt giữa phía đông và phía tây.

Tham khảo
- Việt Nam nằm hoàn toàn trong đới nóng của bán cầu Bắc, trong vùng gió mùa châu Á, một năm có hai mùa rõ rệt.

- Phần đất liền Việt Nam hẹp ngang lại nằm kề Biển Đông là nguồn dự trữ ẩm dồi dào, các khối khí di chuyển qua biển ảnh hưởng sâu vào đất liền đã làm cho thiên nhiên nước ta chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển.

- Nước ta nằm trong khu vực chịu nhiều ảnh hưởng của các cơn bão đến từ khu vực biển nhiệt đới Tây Thái Bình Dương.

A.   Lãnh thổ kéo dài, hẹp ngang.

B.   Địa hình nước ta rất đa dạng.

C.   Lãnh thổ nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa.

D.   Vị trí địa lí nước ta giáp biển.

Câu 32: Khí hậu nước ta chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi nhân tố nào?

A.   Lãnh thổ kéo dài, hẹp ngang.

B.   Địa hình nước ta rất đa dạng.

C.   Lãnh thổ nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa.

D.   Vị trí địa lí nước ta giáp biển.

Cam-pu-chia:

- Địa hình chủ yếu là đồng bằng (chiếm 75% diện tích), chỉ có một số dãy núi, cao nguyên ở vùng biên giới dãy Đăng Rếch ở phía bắc, dãy Cac-đa-môn ở phía tây, tây nam; cao nguyên Chơ-lông, Bô-keo ở phía đông, đông bắc.

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng quanh năm, mùa mưa do gió tây nam thổi từ vịnh Ben-gan qua vịnh Thái Lan đem hơi nước đến. Mùa khô có gió đông bắc thổi từ lục địa mang không khí khô hanh đến, do vị trí ở gần xích đạo nên Cam-pu-chia không có mùa đông lạnh như miền bắc Việt Nam, mùa mưa từ tháng tư đến tháng 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau).

- Sông Mê Công, Tông – lê Sáp và biển Hồ nằm giữa đất nước, giàu nguồn nước. Đồng bằng có đất phù sa màu mở, diện tích rừng còn nhiều (thông tin từ hình 16.1 – SGK trang 56).

- Nhận xét điều kiện tự nhiên đối với sự phát triển kinh tế Cam-pu-chia:

  + Thuận lợi: đồng bằng chiếm phần lớn diện tích, khí hậu nóng quanh năm nên có điều kiện phát triển trồng trọt. Có biển Hồ, sông Mê Công, tông – lê Sáp vừa cung cấp nước vừa cung cấp cá.

  + Khó khăn: Mùa khô gây thiếu nước, mùa mưa có thể bị lũ lụt.

Vị trí địa lý và lãnh thổ của một quốc gia đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành đặc điểm của khí hậu, sự vật, và đất đai của nước đó. Đối với Việt Nam, ảnh hưởng của vị trí địa lý và lãnh thổ đặc biệt quan trọng:

1. Ảnh hưởng đến khí hậu:
    - Vị trí địa lý: Việt Nam có vị trí nằm ở khu vực nhiệt đới gió mùa với phần lớn bờ biển hướng ra biển Đông, nên khí hậu phụ thuộc vào các mùa gió mùa: gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam.
    - Dải lãnh thổ dài từ Bắc vào Nam: Giúp Việt Nam có nhiều loại khí hậu khác nhau như khí hậu nhiệt đới ẩm ở phía Nam, khí hậu ôn đới ẩm ở phía Bắc.

2. Ảnh hưởng đến sự vật:
    - Địa hình núi: Phần lớn diện tích nước ta là địa hình núi và trung du, tạo điều kiện cho sự phát triển của rừng núi và động vật hoang dã.
    - Dải lãnh thổ dọc biển Đông: Tạo ra một đường bờ biển dài với nhiều bãi tắm và hệ sinh thái biển phong phú.

3. Ảnh hưởng đến đất đai:
    - Vị trí ven biển: Vùng đất ven biển thường mặn, thuận lợi cho việc trồng lúa mùa, dừa và nuôi tôm.
    - Vùng đồng bằng sông: Như Đồng bằng sông Cửu Long hay Đồng Bằng Bắc Bộ có đất phù sa màu mỡ, thuận lợi cho việc trồng lúa và nhiều loại cây trồng khác.
    - Vùng núi: Đất ở vùng núi thường chứa nhiều khoáng sản như than, bauxite và vàng.