Văn thuyết minh: kiểu văn bản cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích

- Đặc điểm chủ yếu: trình bày các đặc điểm tiêu biểu của sự vật, hiện tượng

- Tính chất: cung cấp những tri thức khách quan, xác thực, phổ thông, hữu ích cho con người.

- Các phương thức thuyết minh thường dùng:

    + Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích

    + Phương pháp liệt kê, phân tích

    + Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu

Phương pháp thuyết minh là một hệ thống những cách thức được sử dụng nhằm đạt được mục đích đặt ra. Phương pháp thuyết minh rất quan trọng đối với bài văn thuyết minh. Nắm được phương pháp, người viết (người nói) mới truyền đạt đến người đọc (người nghe) những hiểu biết về sự vật, sự việc, hiện tượng một cách hiệu quả.

Các phương pháp thuyết minh đã học ở THCS gồm: nêu định nghĩa, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân loại, phân tích.

Ở lớp 10, các phương pháp thuyết minh trên được củng cố và nâng cao. Ngoài ra, chương trình còn giới thiệu một số phương pháp mới khác, như: thuyết minh bằng cách chú thích; thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân - kết quả.

a, Thuyết minh bằng chú thích

Câu “Ba –sô là bút danh” không sử dụng phương pháp định nghĩa, không đặt Ba-sô vào một loại lớn hơn, không chỉ ra yếu tố nói lên đúng đặc điểm, bản chất của nhà văn này

Phương pháp chú thích và định nghĩa:

- Giống: đều có cấu trúc A là B

- Khác nhau: - Phương pháp định nghĩa đòi hỏi khoa học, chính xác (yếu tố B phải đạt được hai yếu tố: đặt đối tượng định nghĩa vào loại lớn hơn; chỉ ra yếu tố nói đúng đặc điểm bản chất của đối tượng để phân biệt với các đối tượng cùng loại.

    + Phương pháp chú thích: sử dụng mềm dẻo, dễ, linh hoạt hơn

b, Thuyết minh bằng giảng giải nguyên nhân- kết quả

Đoạn trích thuyết minh về niềm say mê, và nguồn gốc bút danh Ba-sô (được thuyết minh chủ yếu)

→ Phương pháp thể hiện mối quan hệ nhân quả, dù nguyên nhân được trình bày dài hơn thì nội dung thông báo chính vẫn là kết quả

- Niềm say mê cây chuối là nguyên nhân dẫn đến bút danh Ba-sô

- Đoạn trích được trình bày hợp lí, hấp dẫn vì người viết sử dụng phương pháp thuyết minh phù hợp với đối tượng thuyết minh → hình ảnh hiện lên hấp dẫn, sinh động hơn

a, Thuyết minh về vẻ đẹp của đá, nước ở Hạ Long

- Đặc điểm này trừu tượng, khó thuyết minh bằng cách đo đếm, liệt kê

b, Phương pháp thuyết minh:

- Phương pháp nêu định nghĩa

- Phương pháp giải thích

- Phương pháp liệt kê

Câu văn nêu khái quát sự kì lạ của Hạ Long: “Chính Nước làm cho Đá sống dậy… có tâm hồn”

c, Để cho sinh động, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật:

- Biện pháp liên tưởng, tưởng tượng thế giới diệu kì của Hạ Long

    + Nước tạo nên sự di chuyển, tạo nên thú vị của cảnh sắc

    + Tùy theo góc độ, tốc độ di chuyển của khách, tùy theo hướng ánh sáng soi rọi vào đảo đá mà thiên nhiên tạo nên thế giới sống động, biến hóa lạ lùng

- Biện pháp nhân hóa:

    + Đá có tri giác, có tâm hồn

    + Gọi đá là thập loại chúng sinh, thế giới người, bọn người đá hối hả trở về

→ Làm nổi bật đặc điểm của đối tượng, gây ấn tượng mạnh, thu hút người đọc

- Văn bản trên thực chất là một bài thuyết minh, cung cấp tri thức về loài ruồi. Lời của Ruồi thuyết minh về đặc điểm phân loại, nơi sinh sông của ruồi xanh. Lời của Thiên Tào thuyết minh về tác hại, nguyên nhân gây ra tác hại của loài ruồi xanh. Lời của luật sư thuyết minh về cấu tạo bộ phận cơ thể của ruồi xanh. Thuyết minh bằng:

+ Định nghĩa: ruồi thuộc họ côn trùng.

+ Phân loại: các loại ruồi.

+ Số liệu: số vi khuẩn, số lượng sinh sản.

+ Liệt kê: mắt, chân.

- Văn bản thuyết minh được trình bày như một văn bản tường thuật một phiên toà, như một câu chuyện kể, có tranh luận, biện hộ, tuyên án,:..; tác giả cổ sử dụng biện pháp nghệ thuật kể chuyện, miêu tả, ẩn dụ, nhân hoá... Tất cả những điều này đã tạo được hứng thú cho bạn đọc và không ảnh hưởng đến sự tiếp nhận tri thức khách quan mà văn bản trình bày.

- Văn bản trên có tính chất thuyết minh.

- Tính chất thuyết minh được thể hiện ở việc giới thiệu về loài ruồi rất có hệ thống:

+ Tính chất chung về họ, giống, loài

+ Tập tính sinh sống: sinh đẻ, đặc điểm cơ thể...

+ Cung cấp những kiến thức đáng tin cậy về loài ruồi: Giữ gìn vệ sinh, phòng bệnh, ý thức diệt ruồi.

- Những phương pháp thuyết minh được sử dụng trong văn bản:

+ Phương pháp nêu định nghĩa: thuộc họ côn trùng, hai cánh, mắt lưới.

+ Phương pháp phân loại: Các loại ruồi.

+ Phương pháp dùng số liệu: Số vi khuẩn, số lượng sinh sản của mỗi cặp ruồi...

+ Phương pháp liệt kê: mắt lưới, chân tiết ra chất dính...

Chọn đáp án: C

Chọn đáp án: A

Em thuyết minh về cây bút đi. 1 trong những phương pháp thuyết minh là nêu số liệu. Em có thể vận dụng nếu ra : "Theo thống kê của một tổ chức thế giới, mỗi phút có tới 8500 cây bút được sản xuất."

Anh gợi ý đó, em tiếp tục làm tiếp nha, viết đoạn em chú ý viết ngắn gọn xíu nha!

Em tham khảo :

Thuốc lá có tác hại to lớn đối với sức khỏe của con người. Khói thuốc lá có nhiều chất hóa học có khả năng gây ra các bệnh nguy hiểm cho con người. Trong khói thuốc lá có hơn 4000 hóa chất trong đó có hơn 200 loại có hại cho sức khoẻ, bao gồm chất gây nghiện, các chất gây độc và 43 được biết là nguyên nhân gây ung thư. Hút thuốc làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30 đến 80%, chủ yếu là do các bệnh ung thư (ung thư phổi), bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh tim gây suy thoái giống nòi do làm giảm khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.… Đối với sức khỏe cộng đồng, người hít phải khói thuốc lá cũng dễ dàng mắc các bệnh liên quan tới phổi, phụ nữ mang thai có thể dẫn tới đẻ non.... Bên cạnh đó, những gương người lớn hút thuốc còn là gương xấu cho trẻ em học theo bất cứ lúc nào. Từ đó, nó sẽ bắt chước làm theo và dần gây nghiện, dẫn đến tệ nạn xã hội. Vì thế, bạn và tôi: Hãy nói "không" với thuốc lá.

=> Phương pháp thuyết minh : Đưa ra số liệu, ví dụ.