Ngày hôm nay đã từng là lịch sử
#2
Có những ngày trong năm dường như mang một sức nặng khác thường, khi bánh xe lịch sử tình cờ dừng lại hoặc chuyển hướng đột ngột trên cùng một con số dương lịch. Ngày 17 tháng 4 là một ngày như thế. Không phải là một ngày lễ hội được khắc ghi bằng mực đỏ, nhưng qua các thế kỷ, nó đã lặng lẽ chứng kiến những khoảnh khắc mà ở đó, số phận của các cá nhân, dân tộc và cả những hệ tư tưởng lớn lao dường như được định đoạt. Hôm nay, cũng một ngày 17 tháng 4, thử lắng nghe tiếng vọng từ những ngày này của những năm về trước...
Năm 1521, tại thành Worms cổ kính nước Đức, không khí hẳn đã đặc quánh lại. Trước mặt là Hoàng đế quyền uy, là các Hồng y áo đỏ đại diện cho một đức tin đã thống trị châu Âu cả ngàn năm, chỉ có một tu sĩ nhỏ bé, Martin Luther. Người ta chờ đợi một lời rút lui, một sự khuất phục trước sức mạnh vô song. Nhưng không, chỉ có một giọng nói vang lên, khẳng định đức tin không thể bị lay chuyển bởi quyền lực trần thế, mà chỉ bởi lời Kinh Thánh và lý lẽ sáng tỏ. "Tôi đứng đây, tôi không thể làm khác." Lời nói ấy, vang lên vào ngày 17 tháng 4, như một tiếng sét đánh thức lương tri, nhưng cũng là nhát búa đầu tiên làm rạn vỡ khối đá tảng tôn giáo của châu Âu, mở đường cho những dòng chảy tư tưởng mới, nhưng cũng khơi nguồn cho bao cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn sau này. Khoảnh khắc ấy, một con người đơn độc đã đối mặt với cả thế giới, và thế giới đã thay đổi.
Thời gian trôi đi, ba thế kỷ rưỡi sau, cũng vào một ngày 17 tháng 4 năm 1895, tại Shimonoseki, Nhật Bản, ngọn bút lại được đặt xuống ký vào một hiệp ước. Không phải là lời khẳng định đức tin, mà là sự định đoạt số phận của những đế chế già cỗi và sự trỗi dậy của một thế lực mới. Mực còn chưa khô trên giấy, nhưng bóng đen đã bao trùm lên vận mệnh của nhà Thanh Trung Hoa, báo hiệu sự suy vong không thể cứu vãn. Ngược lại, mặt trời của Đế quốc Nhật Bản bắt đầu rạng đông, mang theo ánh hào quang của hiện đại hóa nhưng cũng nhuốm màu tham vọng bành trướng. Hiệp ước Shimonoseki, ký vào ngày hôm đó, không chỉ là những dòng chữ lạnh lùng phân chia lại đất đai, mà còn là khúc dạo đầu cho những biến động dữ dội hơn nữa sẽ nhấn chìm cả Đông Á trong thế kỷ tiếp theo. Những con người vô danh ở Đài Loan, ở Triều Tiên, có lẽ nào biết được số phận của họ đã bị định đoạt trong căn phòng ký kết hôm ấy?
Thế kỷ 20 đến, mang theo những cuộc đối đầu ý thức hệ gay gắt. Ngày 17 tháng 4 năm 1961, dưới cái nắng nhiệt đới oi ả của vùng biển Caribe, những con thuyền chở đầy hy vọng và cả sự tuyệt vọng lặng lẽ tiến vào Vịnh Con Lợn, Cuba. Những người lính lưu vong mang trong lòng giấc mơ lật đổ một chế độ non trẻ, được hậu thuẫn bởi một siêu cường hùng mạnh. Nhưng chỉ trong vài ngày ngắn ngủi, giấc mơ tan vỡ trên bờ cát. Sự kiện Vịnh Con Lợn trở thành một vết sẹo trong lịch sử can thiệp, một bài học cay đắng về những tính toán sai lầm và sự khốc liệt của Chiến tranh Lạnh. Ngày 17 tháng 4 ấy ghi dấu một thất bại, nhưng cũng là ngày củng cố thêm ý chí của một cuộc cách mạng và đẩy thế giới đến gần hơn bờ vực của một cuộc khủng hoảng hạt nhân sau đó không lâu.
Và rồi, ngày 17 tháng 4 năm 1975, có lẽ là ngày mang nhiều dư âm bi tráng và phức tạp nhất đối với khu vực Đông Nam Á. Tại Phnom Penh, thủ đô của Campuchia, sự im lặng đến ghê người bao trùm khi những đoàn quân áo đen tiến vào, kết thúc một cuộc nội chiến nhưng lại mở đầu cho một cơn ác mộng diệt chủng khủng khiếp. Tiếng cười nói ngày giải phóng hôm ấy nhanh chóng bị nhấn chìm bởi tiếng khóc than và máu đổ sau này. Cùng ngày hôm đó, cách không xa, tại Xuân Lộc, trong nỗ lực cầm cự tuyệt vọng cuối cùng, tàn quân của chế độ Việt Nam Cộng hòa đã bị đánh bật trước sức tiến công mãnh liệt và áp đảo của Quân Giải phóng miền Nam. Ngọn lửa phản kháng cuối cùng của một chính quyền lệ thuộc đang tắt lịm, báo hiệu thắng lợi hoàn toàn của cách mạng đã cận kề.
Lịch sử không phải là những trang giấy phẳng lì ghi lại các sự kiện một cách trật tự. Nó giống như một dòng sông cuộn chảy, có những khúc quanh bất ngờ, những đoạn xoáy sâu thẳm, và đôi khi, tại một điểm bất kỳ trên dòng chảy ấy, lại hội tụ những luồng nước mạnh mẽ từ khắp các ngả nguồn. Những khoảnh khắc ta vừa đi qua, dù tình cờ mang cùng một con số trên tấm lịch, thực chất chỉ là những lát cắt mỏng manh hé lộ tấn kịch vĩ đại và không ngừng biến động của kiếp người. Ở đó, ta thấy những lời khẳng định làm rung chuyển nền móng đức tin, những nét bút tái định hình bản đồ thế giới, những cuộc đổ bộ nhuốm màu bi kịch hay những thành phố chứng kiến sự sụp đổ và hồi sinh.
Chúng nhắc nhở rằng, dưới bầu trời này, trên cùng một khoảnh khắc, có thể diễn ra đồng thời cả niềm hy vọng lẫn nỗi tuyệt vọng, cả sự sáng tạo phi thường lẫn sự hủy diệt tàn khốc. Mỗi quyết định, dù của một cá nhân hay một dân tộc, đều như những viên sỏi ném vào mặt hồ thời gian, tạo ra những vòng sóng lan tỏa không ngừng, chạm đến cả những bờ bến xa xôi mà ta không thể lường hết. Và có lẽ, ý nghĩa sâu xa của việc nhìn lại quá khứ không chỉ là để tưởng nhớ những gì đã xảy ra vào một ngày nào đó, mà là để cảm nhận rõ hơn sức nặng của hiện tại, sự vô thường của số phận, và sự tiếp nối bền bỉ của câu chuyện làm người – một câu chuyện mà mỗi chúng ta, dù ý thức hay không, đều đang góp phần viết nên từng khắc, từng giờ.
Nguồn ảnh: Pikbest | Graphic Design Templates
