Tham khảo

Về kinh tế:

- Trong hai thập niên 50 và 60 của thế kỉ XX, nền kinh tế Xô viết tăng trưởng mạnh mẽ.

- Sản xuất công nghiệp bình quân hàng năm tăng 9,6%.

- Chiếm khoảng 20% sản lượng công nghiệp của toàn thế giới

⟹ Liên Xô đã trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới sau Mĩ.

* Về khoa học - kỹ thuật:

- Năm 1957, Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo lên khoảng không vũ trụ, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.

- Năm 1961, Liên Xô phóng con tàu “Phương Đông” đưa nhà du hành vũ trụ Ga-ga-rin lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất và đây cũng là nuớc dẫn đầu thế giới về những chuyến bay dài ngày trong vũ trụ...

* Đối ngoại:

- Chủ trương duy trì hòa bình thế giới, thực hiện chính sách chung sống hòa bình, quan hệ với tất cả các nước 

- Tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập tự do của các dân tộc áp bực. 

=> Cần noi theo ý chí quyết tâm của họ

A. Mục tiêu ôn tập

– Trình bày được tình hình Liên Xô từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến giữa những năm 70 (thế kỉ XX).

– Trình bày và phân tích được ý nghĩa những thành tựu của Liên Xô trong khôi phục kinh tế và xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.

– Tóm tắt được sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân ở Đông Âu và những thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở các nước này từ năm 1945 đến nửa đầu những năm 70 của thế kỉ XX.

– Trình bày được những nét cơ bản trong mối quan hệ giữa các nước xã hội chủ nghĩa về kinh tế, văn hoá, khoa học – kĩ thuật, chính trị – quân sự.

B. Nội dung ôn tập

I. Liên Xô từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX

1. Hoàn cảnh

– Liên Xô ra khỏi cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai với tư thế của người chiến thắng, nhưng cũng bị tổn thất nặng nề (khoảng 27 triệu người chết, 1.710 thành phố bị phá huỷ, 7 vạn làng mạc, 32.000 xí nghiệp bị phá huỷ).

– Các nước phương Tây do Mĩ cầm đầu theo đuổi chính sách chống Liên Xô. Liên Xô phải chăm lo củng cố quốc phòng và an ninh.

– Liên Xô có trách nhiệm gúp đỡ các nước Đông Âu khôi phục kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội; giúp đỡ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

2. Thành tựu chủ yếu

– Với tinh thần tự lực tự cường, nhân dân Liên Xô đã hoàn thành kế hoạch 5 năm khôi phục kinh tế (1946 – 1950) trước thời hạn 9 tháng. Đến năm 1950, sản lượng công nghiệp tăng 73%, sản lượng nông nghiệp đạt mức trước chiến tranh. Năm 1949, Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử, phá vỡ thế độc quyền vũ khí hạt nhân của Mĩ.

– Liên Xô từ năm 1950 đến đầu những năm 1970: đạt được nhiều thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội với việc hoàn thành các kế hoạch kinh tế – xã hội dài hạn

Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới (sau Mĩ), chiếm khoảng 20% tổng sản lượng công nghiệp toàn thế giới; đi đầu trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng.Liên Xô cũng thu được nhiều thành tựu trong sản xuất nông nghiệp, sản lượng nông phẩm trong những năm 60 (thế kỉ XX) tăng trung bình 16%/năm.Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1957), phóng tàu vũ trụ Phương Đông đưa nhà du hành vũ trụ I.Gagarin bay vòng quanh Trái Đất (1961), mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người. Liên Xô chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao của khoa học – kĩ thuật thế giới: vật lí, hoá học, điện tử, điều khiển học, khoa học vũ trụ…

– Về đối ngoại, Liên Xô thực hiện chính sách đối ngoại hoà bình và tích cực ủng hộ phong trào cách mạng thế giới; đấu tranh cho hoà bình, an ninh thế giới, kiên quyết chống chính sách gây chiến của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động; tích cực giúp đỡ các nước xã hội chủ nghĩa trong công cuộc xây dựng đất nước; ủng hộ các phong trào đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

3. Ý nghĩa

– Trên cơ sở những thành tựu về kinh tế, khoa học – kĩ thuật, quân sự, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân Xô – viết không ngừng được cải thiện, Liên Xô có vị trí quan trọng trong việc giải quyết những công việc quốc tế.

– Liên Xô đạt thế cân bằng sức mạnh quân sự nói chung và sức mạnh hạt nhân nói riêng với Mĩ và phương Tây; trở thành đối trọng của Mĩ trong trật tự thế giới hai cực, làm đảo lộn chiến lược toàn cầu của Mĩ.

– Liên Xô có điều kiện giúp đỡ các nước xã hội chủ nghĩa, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc Á – Phi – Mĩ Latinh về vật chất và tinh thần trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân. Liên Xô là thành trì của cách mạng thế giới, trụ cột của hoà bình thế giới.

II. Các nước Đông Âu từ 1945 đến nửa đầu những năm 70 của thế kì XX

– Trong những năm 1944 – 1945, cùng với quá trình Hổng quân Liên Xô truy kích quân đội phát xít Đức, nhân dân Đông Âu đã nổi dậy giành chính quyền, thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân.

– Từ năm 1945 – 1949, các nhà nước dân chủ nhân dân Đông Âu hoàn thành một số nhiệm vụ quan trọng:

Xây dựng bộ máy nhà nước mới, tiến hành cải cách ruộng đất, quốc hữu hoá tài sản của tư bản nước ngoài, ban hành các quyền tự do dân chủ, cải thiện đời sống nhân dân.Chính quyền nhân dân được củng cố, vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản ngày càng được khẳng định.

– Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội

Trong những năm 1950 – 1975, các nước Đông Âu đã thực hiện nhiều kế hoạch 5 năm nhằm xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội và đạt được nhiều thành tựu to lớn.Từ chỗ là những nước nghèo, các nước Đông Âu đã trở thành những quốc gia công – nông nghiệp. Sản lượng công nghiệp tăng lên gấp hàng chục lần, nông nghiệp phát triển nhanh chóng, trình độ khoa học – kĩ thuật được nâng lên rõ rệt.

– Ý nghĩa:

Làm biến đổi đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của các nước, khẳng định tính ưu việt của chủ nghĩa xã hộiLàm cho chủ nghĩa xã hội trở thành một hệ thống thế giới với tiềm lực mọi mặt được tăng cường và có vị thế quan trọng trong quan hệ quốc tế.

III. Quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa ở châu Âu

1. Quan hệ kinh tế, văn hoá, khoa học – kĩ thuật:

– Ngày 8/1/1949, các nước Liên Xô, Ba Lan, Anbani, Bungary, Hungary, Rumani, Tiệp khắc thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV), Liên Xô giữ vai trò quyêt định trong khối này. Năm 1950 thêm Cộng hoà dân chủ Đức, 1978 Việt Nam tham gia khối này.

– Mục tiêu: tăng cường hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa, thúc đẩy sự tiến bộ khoa học kĩ thuật, thu hẹp sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các nước thành viên.

– Thành tựu: Sau hơn 20 năm hoạt động, đến nửa đầu những năm 70, tốc độ sản xuất công nghiệp các nước trong khối SEV đã tăng 10%, sản xuất đạt 33% thế giới.

– Hạn chế: khép kín, không hoà nhập với đời sống kinh tế thế giới; chưa coi trọng đầy đủ việc áp dụng những tiến bộ của khoa học và công nghệ; sự hợp tác gặp nhiều trở ngại do cơ chế quan liêu, bao cấp.

– Do sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, ngày 28/6/1991, khối SEV ngừng hoạt động.

– Ý nghĩa:

Thông qua việc hợp tác, tạo cơ sở vật chất – kĩ thuật đẩy mạnh công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân của các nước thành viên.Củng cố và tăng cường sức mạnh của hệ thống xã hội chủ nghĩa, ngăn chặn, đẩy lùi các âm mưu chống phá của chủ nghĩa tư bản, không ngừng giúp đỡ phong trào cách mạng thế giới và góp phần giữ gìn hoà bình, an ninh thế giới.

2. Quan hệ chính trị – quân sự

– Ngày 14/5/1955, tại cuộc họp ở Vácsava, các nước Anbani, Balan, Bungary, Cộng hoà dân chủ Đức, Hungary, Liên Xô, Rumani và Tiệp khắc kí hiệp ước hữu nghị, hợp tác và tương trợ, đánh dấu sự ra đời của Tổ chức Hiệp ước Vacsava, một liên minh chính trị – quân sự mang tính chất phòng thủ.

– Mục tiêu: chống lại âm mưu của Mĩ và phương Tây muốn tiêu diệt phe xã hội chủ nghĩa.

– Ý nghĩa: có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn hoà bình và an ninh ở châu Âu và thế giới, tạo nên thế cân bằng về quân sự giữa các nước xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa. Trở thành một đối trọng với NATO.

IV. Liên bang Nga trong thời gian 1991 – 2000

– Từ sau năm 1991, Liên bang Nga là “quốc gia kế tục Liên Xô”, kế thừa địa vị pháp lí của Liên Xô tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng như các cơ quan ngoại giao của Liên Xô ở nước ngoài.

– Trong thập kỉ 90, dưới chính quyền Tổng thống Enxin, tình hình Liên bang Nga chìm đắm trong khó khăn và khủng hoảng.

– Về kinh tế:

Trước năm 1996: Việc tư nhân hoá đã làm cho nền kinh tế Nga trở nên rối loạn. Sản xuất công nghiệp năm 1992 giảm xuống còn 20%. Từ năm 1990 đến năm 1995, tốc độ tăng trưởng GDP luôn là số âm.Từ năm 1996, nền kinh tế Nga dần dần phục hồi, năm 1997 đạt tăng trưởng kinh tế 0,5%, năm 2000 là 9%.

– Về chính trị:

Hiến pháp 1993, quy định Liên bang Nga theo chế độ Tổng thống Liên bang.Từ năm 1992 – 1999, Tổng thống Enxin, nước Nga đứng trước hai thử thách lớn. Một là tình trạng không ổn định về chính trị, tranh chấp giữa các đảng phái. Hai là những cuộc xung đột sắc tộc (Trecxia…).Từ năm 2000, V.Putin làm Tổng thống , nhà nước pháp quyền được củng cố, tình hình xã hội ổn định; nhưng vẫn đứng trước thử thách lớn: xu hướng li khai và nạn khủng bố…

– Về đối ngoại:

Trong những năm 1992 – 1993, nước Nga theo đuổi chính sách “định hướng Đại Tây Dương” – ngả về phương Tây, hi vọng nhận sự ủng hộ về chính trị và viện trợ về kinh tế. Nhưng sau 2 năm, nước Nga đã không đạt kết quả như mong muốn.Từ năm 1994, nước Nga chuyển sang chính sách đối ngoại “định hướng Âu – Á”, trong khi tranh thủ phương Tây, vẫn khôi phục và phát triển mối quan hệ với châu Á (một số nước trong SNG, Trung Quốc, Ấn Độ, các nước ASEAN).

– Từ năm 2000, chính quyền của Tổng thống V.Putin đã đưa Liên bang Nga dần thoát khỏi khó khăn và khủng hoảng, kinh tế hồi phục và phát triển; chính trị, xã hội ổn định và địa vị quốc tế được nâng cao để trở lại vị thế một cường quốc Âu – Á.

 

- Chuyển đổi từ nền nông nghiệp sang công nghiệp: Liên Xô đã đầu tư mạnh vào công nghiệp, đặc biệt là trong giai đoạn sau Chiến tranh Thế giới II. Họ xây dựng nhiều nhà máy lớn và phát triển các ngành công nghiệp quan trọng như khai thác than, dầu khí, và công nghiệp nặng. Điều này giúp Liên Xô trở thành một trong những cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới.

- Phát triển khoa học và công nghệ: Liên Xô đã đặc biệt chú trọng vào nghiên cứu khoa học và công nghệ. Họ đã đưa ra nhiều đóng góp quan trọng trong lĩnh vực vũ trụ, y học, và nhiều lĩnh vực khác. Sự thành công của họ trong việc đưa ra các thành tựu khoa học và công nghệ đột phá đã nâng cao vị thế quốc tế của họ.

- Mở rộng hệ thống giáo dục: Liên Xô đã mở rộng hệ thống giáo dục và đảm bảo rằng giáo dục cơ bản và cao cấp trở nên phổ biến. Điều này đã giúp tạo ra một lực lượng lao động trình độ cao và làm nền tảng cho sự phát triển kinh tế và khoa học.

- Đánh bại quân Đức Quốc xã trong Chiến tranh thế giới II: Liên Xô đã đóng một vai trò quyết định trong việc đánh bại quân Đức Quốc xã trong Chiến tranh thế giới II. Thành tựu này không chỉ đảm bảo sự tồn tại của Liên Xô mà còn cống hiến cho chiến thắng của phe Đồng Minh.

- Cải thiện điều kiện sống của người dân: Trong giai đoạn này, Liên Xô đã cải thiện điều kiện sống của người dân bằng cách cung cấp dịch vụ y tế và giáo dục miễn phí, chăm sóc xã hội mạnh mẽ và hỗ trợ cho gia đình. Điều này đã cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhiều người dân.

( Hình như nãy cũng đang trả lời câu này mà bị mất mạng thì phải)

- Trước hết bạn nêu các thành tựu Liên Xô đã đạt được từ giữa những năm 50 đến những năm 70 của thế kỉ XX ( Phần này bạn có thể tự tìm hiểu trong sgk nên mình sẽ không nêu lại nữa. ) rồi từ đó có thể phân tích sự ảnh hưởng của một số thành tựu. 

   + Lấy một ví dụ để bạn dễ hiểu: Về khoa học - kỹ thuật, vào năm 1957, Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo. Năm 1961, Liên Xô phóng tàu vũ trụ Phương Đông đưa nhà du hành vũ trụ Gagarin bay vòng quanh Trái Đất => Những sự kiện này đã mở ra kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người, đánh dấu bước tiến lớn về khoa học - kỹ thuật,...

- Sau đây mình sẽ cho bạn một số gợi ý về mặt nhật xét chung để làm rõ hơn và chứng minh nhận định trên:

  + Thể hiện tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội ở mọi lĩnh vực: kinh tế, nâng cao đời sống, khoa học - kỹ thuật, củng cố quốc phòng,...

  + Làm đảo lộn "Chiến lược toàn cầu" của Mĩ. Giữ thế cân bằng trong "trật tự thế giới hai cực Ianta".

  + Là điều kiện cần thiết để Liên Xô trở thành nước XHCN lớn nhất và là thành trì của hòa bình thế giới, chỗ dựa của cách mạng thế giới. Uy tín Đảng và nhà nước Liên Xô được nâng cao cả ở trong và ngoài nước.

- Chinh phục không gian: Trong giai đoạn này, Liên Xô đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc thám hiểm và khai thác không gian. Năm 1957, Liên Xô đã phóng thành công Sputnik 1, vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới, đánh dấu bước tiến quan trọng trong cuộc chiến tranh không gian và khoa học thám hiểm.

- Phát triển công nghiệp và kinh tế: Liên Xô đã đầu tư mạnh mẽ vào công nghiệp và kỹ thuật, dẫn đến sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế. Giai đoạn này chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng về sản xuất và sản phẩm quốc nội.

- Hệ thống giáo dục và nghiên cứu: Liên Xô đã xây dựng một trong những hệ thống giáo dục và nghiên cứu hàng đầu trên thế giới. Điều này đã dẫn đến việc đào tạo và phát triển nhiều nhà khoa học, kỹ sư và nhà lý thuyết xuất sắc.

- Công nghệ quân sự và vũ khí hạt nhân: Liên Xô đã phát triển nhiều loại vũ khí hạt nhân và quân sự cường độ cao, làm tăng vai trò của nước này trong cuộc chiến tranh Lạnh và đảm bảo sự ổn định chiến lược.

- Sự phát triển của ngành công nghiệp năng lượng: Liên Xô đã phát triển ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân mạnh mẽ, sản xuất nhiều lượng điện năng lượng hạt nhân lớn và xuất khẩu công nghệ hạt nhân cho nhiều nước.

- Sự nghiệp xã hội và y tế: Liên Xô đã thực hiện nhiều chương trình xã hội quan trọng như việc loại bỏ hoàn toàn cảm giác đói nghèo và giáo dục miễn phí cho tất cả công dân. Hệ thống y tế cũng đã phát triển mạnh, đảm bảo sức khỏe cho nhiều người.

Về kinh tế:

- Trong hai thập niên 50 và 60 của thế kỉ XX, nền kinh tế Xô viết tăng trưởng mạnh mẽ.

- Sản xuất công nghiệp bình quân hàng năm tăng 9,6%.

- Chiếm khoảng 20% sản lượng công nghiệp của toàn thế giới

⟹ Liên Xô đã trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới sau Mĩ.

* Về khoa học - kỹ thuật:

- Năm 1957, Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo lên khoảng không vũ trụ, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.

- Năm 1961, Liên Xô phóng con tàu “Phương Đông” đưa nhà du hành vũ trụ Ga-ga-rin lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất và đây cũng là nuớc dẫn đầu thế giới về những chuyến bay dài ngày trong vũ trụ...

* Đối ngoại:

- Chủ trương duy trì hòa bình thế giới, thực hiện chính sách chung sống hòa bình, quan hệ với tất cả các nước 

- Tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập tự do của các dân tộc áp bực.

- Thành tựu công nghiệp và khoa học: Liên Xô đã phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp nặng như công nghiệp thép và khai thác than, đặc biệt trong giai đoạn hậu chiến tranh. Điều này giúp nâng cao sức mạnh công nghiệp của họ và đóng góp vào chiến thắng trong Chiến tranh Thế giới II. Sự đầu tư vào nghiên cứu khoa học và công nghệ cũng tạo ra nhiều đột phá khoa học, bao gồm cả việc đưa con người vào vũ trụ.

- Quốc phòng và chiến thắng trong Chiến tranh Lạnh: Liên Xô đã xây dựng một lực lượng quốc phòng mạnh mẽ và trở thành một trong hai siêu cường trong thế giới sau Chiến tranh Thế giới II, cùng với Mỹ. Sự mạnh mẽ trong lĩnh vực quốc phòng đã đóng một vai trò quan trọng trong chiến thắng của phe Liên Xô trong cuộc đối đầu với Mỹ trong Chiến tranh Lạnh.

- Cải thiện điều kiện sống và giáo dục: Liên Xô đã cải thiện điều kiện sống của người dân thông qua cung cấp dịch vụ y tế và giáo dục miễn phí. Họ đã mở rộng hệ thống giáo dục và đảm bảo rằng giáo dục trở nên phổ biến, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và tiến bộ của xã hội.

- Đánh bại Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới II: Liên Xô đã đóng một vai trò quyết định trong việc đánh bại quân Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới II. Thành tựu này không chỉ bảo vệ sự tồn tại của Liên Xô mà còn góp phần lớn vào chiến thắng của phe Đồng Minh trong cuộc chiến này.
-> Những thành tựu này thường đi kèm với những tác động phụ, bao gồm sự kiểm soát chặt chẽ của chính phủ và hạn chế về tự do cá nhân. Mặc dù đã có những thành tựu đáng kể, nhưng Liên Xô cũng đối mặt với nhiều thách thức và vấn đề trong việc duy trì và phát triển mô hình chính trị và kinh tế của họ.

Những thành tựu Liên Xô đã đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX cho thấy sự hồi phục kinh tế nhanh chóng, cùng nhiều thành tựu về kinh tế và khoa học kỹ thuật

- Ý nghĩa : 

+ Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân Liên Xô không ngững được cải thiện

+ Ảnh hưởng tích cực đến phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á - Phi - Mĩ Latinh

+ Ngăn chặn chiến lược toàn cầu của Mĩ

+ ...

- Tác dụng : đóng góp những vai trò lớn trong quá trình phát triển của nhân loại, trong đó có thành tựu  phóng tàu vũ trụ Phương Đông đưa nhà du hành vũ trụ I.Gagarin bay vòng quanh Trái Đất vào năm 1961, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.

Chọn đáp án B.