Ôi xuân đã về rồi! Những cành hoa bắt đầu khoe sắc và hé nở. Chị hoa mai ngày nào còn ủ rũ mà bây giờ đã bừng tỉnh chơi đùa với các chú chim non. Chị hoa huệ đã khoác lên mình một chiếc áo tím điểm trắng thật đẹp. Hẳn như nàng tiên mùa xuân đã đến và ban cho sự vật một vẻ đẹp dịu kì và ấm áp. Ngoài đường, mọi người đi lại tấp nập hơn như vui mừng vì mùa xuân đã về hay nói cách khác, Tết về rồi!

Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai vì ghen tị với lão Miệng chỉ ăn mà không làm gì cả nên bàn nhau để mặc lão Miệng, không cho lão ăn gì nữa. Mặc lão Miệng tha hồ ngạc nhiên, sửng sốt, sau khi thông báo cho lão Miêng biết, cả bọn kéo nhau ra về.
Một ngày, hai ngày, ba ngày... cả bọn đã thấy mệt mỏi rã rời. Không ai làm nổi việc gì nữa. Đến ngày thứ bảy thì không ai còn chịu nổi. Bác Tai là người nhận ra sai lầm đầu tiên, bèn nói rõ phải trái, rủ cả bọn đến xin lỗi lão Miệng và lại cho lão ăn như xưa. Ăn xong ai nấy đều khoẻ trở lại. Chúng hiểu rằng lão Miệng tuy thế nhưng cũng có công việc của lão, một công việc rất quan trọng, liên quan đến tính mạng của cả bọn.
Từ đó lão Miệng, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai lại sống hoà thuận, ai làm việc nấy, không ai còn ghen tị với ai nữa

hoc24 có mục soạn bài mà

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Chỉ từ là gì?a) Xác định các cụm danh từ có các từ in đậm trong những câu sau:Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [...](Em bé thông minh)Gợi ý: ông vua nọ, viên quan ấy, một cánh đồng làng kia, hai cha con nhà nọb) Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong cụm danh từ?Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho các danh từ: ông vua, viên quan, làng, nhà. Các từ nọ, ấy, kia có vai trò xác định không gian cụ thể cho các sự vật được biểu thị bằng danh từ mà nó đi kèm, nhằm phân biệt sự vật ấy với sự vật khác.c) Hãy so sánh các từ và cụm từ sau để rút ra được ý nghĩa mà các chỉ từ bổ sung cho danh từ.- ông vua / ông vua nọ;- viên quan / viên quan ấy;- làng / làng kia;- nhà / nhà nọ.Gợi ý: Nếu như thiếu đi các từ in đậm thì các danh từ ông vua, viên quan, làng, nhà không được xác định cụ thể trong không gian, không biết người nói chỉ ông vua, viên quan nào, làng ở đâu, nhà nào, mặc dù các từ được gọi là chỉ từ như nọ, kia, ấy,... cũng có độ chính xác tương đối, phải được hiểu trong ngữ cảnh cụ thể.d) Nghĩa của các từ ấy, nọ trong những câu sau có gì giống và khác so với các từ in đậm ở trên?Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.(Sự tích Hồ Gươm)Gợi ý: Các từ ấy, nọ trong câu trên bổ sung ý nghĩa cho từ nào?Các từ này có tác dụng xác định cụ thể các danh từ hồi, đêm, là những từ chỉ thời gian, khác với các từ in đậm mang ý nghĩa định vị về không gian ở các câu trước. Các từ này đều là chỉ từ, chỉ khác nhau về ý nghĩa mà nó bổ sung cho danh từ đi kèm.đ) Như vậy, chỉ từ có tác dụng gì?Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian.2. Hoạt động của chỉ từ trong câua) Hãy nhận xét về chức vụ của chỉ từ trong các ví dụ ở phần trên.Gợi ý: Đặt các cụm danh từ có chỉ từ vào mô hình để xác định vị trí của chỉ từ. Ta sẽ thấy chúng đứng ở vị trí phụ ngữ sau, cùng với danh từ trung tâm và phụ ngữ trước tạo thành cụm danh từ: ông vua nọ, viên quan ấy, cánh đồng làng kia,...b) Tìm các chỉ từ trong những câu sau:(1) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.Đó là một điều chắc chắn.(Hồ Chí Minh)(2) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.(Bánh chưng, bánh giầy)Gợi ý: Các chỉ từ: Đó, đấyc) Xác định chủ ngữ của câu: Đó là một điều chắc chắn.Gợi ý: Trong câu này, chỉ từ đó giữ chức vụ chủ ngữ, nó thay thế cho nội dung đã được đề cập ở phần trước. Khi làm chủ ngữ trong câu, chỉ từ đi kèm với từ "là".d) "Từ đấy" trong câu (2) là thành phần gì của câu? Hãy rút ra nhận định về chức vụ của chỉ từ trong câu này.Gợi ý: "Từ đấy" là thành phần trạng ngữ của câu, xác định về thời điểm cho hành động tiếp theo. Như vậy, chỉ từ còn có thể có mặt trong thành phần trạng ngữ của câu.đ) Như vậy, trong câu, chỉ từ thường giữ chức vụ gì?Chỉ từ thường làm phụ ngữ sau cho cụm danh từ. Chỉ từ cũng có thể làm chủ ngữ, hay trạng ngữ trong câu.

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG

1. Tìm chỉ từ trong các câu sau đây:a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.(Bánh chưng, bánh giầy)b)Đấy vàng, đây cũng đồng đenĐấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.(Ca dao)c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.(Con Rồng, cháu Tiên)d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.(Sự tích Hồ Gươm)Các chỉ từ: hai thứ bánh ấy (a); đấy vàng, đây cũng, đấy hoa, đây sen (b); Nay ta (c); Từ đó (d).2. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ vừa tìm được.Gợi ý: Để xác định được ý nghĩa cũng như chức vụ của các chỉ từ, cần phải đặt chúng trong cụm, trong câu để phân tích.- Chỉ từ làm phụ ngữ cho danh từ: hai thứ bánh ấy; chỉ từ định vị sự vật trong không gian, làm phụ ngữ sau cho danh từ bánh;- Chỉ từ làm chủ ngữ: đấy, đây; định vị sự vật trong không gian; ngôn ngữ thơ thường giản lược, ở đây lược bỏ từ "là" (đầy đủ phải là: Đấy là vàng, đây cũng là đồng đen; Đấy là hoa thiên lí, đây là sen Tây Hồ)3. Hãy nhận xét về các cụm từ được in đậm dưới đây. Có nên thay thế chúng không? Thay thế như thế nào?a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. (Thánh Gióng)b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.(Thánh Gióng)Gợi ý: Các cụm từ in đậm trên có nội dung ý nghĩa trùng với cụm đứng trước nó, nên thay thế các cụm từ này bằng các chỉ từ để câu văn khỏi rườm rà, lặp thừa (thay Đến chân núi Sóc bằng Đến đó hoặc Đến đây, thay làng bị lửa thiêu cháy bằng làng ấy hoặc làng đó)4. Tìm chỉ từ trong các câu sau. Có thể thay thế các chỉ từ này bằng các từ hoặc cụm từ khác không? Tại sao?Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.(Thạch Sanh)Gợi ý: Không thể thay thế các chỉ từ trong đoạn văn này. Vai trò quan trọng của chỉ từ là định vị chính xác sự vật trong không gian và thời gian, nhất là khi các địa điểm, thời điểm không thể gọi ra bằng tên cụ thể được cho nên không thể thay thế

Soạn bài: Chỉ từ

I. Chỉ từ là gì?

Câu 1: Các cụm danh từ theo yêu cầu bài tập là: ông vua nọ, viên quan ấy, một cánh đồng làng kia, hai cha con nhà nọ.

Các từ in đậm lần lượt bổ sung ý nghĩa cho các danh từ: ông vua, viên quan, làng, nhà

Câu 2: Các từ nọ, ấy, kia có vai trò xác định không gian cụ thể cho các sự vật được biểu thị bằng danh từ mà nó đi kèm, nhằm phân biệt sự vật ấy với sự vật khác.

Nếu như thiếu đi các từ "nọ, ấy, kia" thì các danh từ ông vua, viên quan, làng, nhà không được xác định cụ thể trong không gian, không biết người nói chỉ ông vua, viên quan nào, làng ở đâu, nhà nào, mặc dù các từ được gọi là chỉ từ như nọ, kia, ấy, ... cũng có độ chính xác tương đối, phải được hiểu trong ngữ cảnh cụ thể.

Câu 3: Các từ "ấy, nọ" trong câu 3 có tác dụng xác định cụ thể các danh từ hồi, đêm là những từ chỉ thời gian, khác với các từ in đậm mang ý nghĩa định vị về không gian ở các câu trước. Giống nhau là các từ này đều là chỉ từ, chỉ khác nhau về ý nghĩa mà nó bổ sung cho danh từ đi kèm.

II. Hoạt động của chỉ từ trong câu

Câu 1: Như vậy, chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian.

Câu 2:

a. Chỉ từ: đó. Trong câu "Đó là một điều chắc chắn.’, chỉ từ đó giữ chức vụ chủ ngữ, nó thay thế cho nội dung đã được đề cập ở phần trước. Khi làm chủ ngữ trong câu, chỉ từ đi kèm với từ "là".

b. Chỉ từ: đấy. "Từ đấy"là thành phần trạng ngữ của câu, xác định về thời điểm cho hành động tiếp theo. Như vậy, chỉ từ còn có thể có mặt trong thành phần trạng ngữ của câu.

III. Luyện tập

Câu 1: Các chỉ từ là từ in đậm:

a. hai thứ bánh ấy.

- Ý nghĩa: Xác định sự vật trong không gian phân biệt bánh của Lang Liêu với những thứ khác.

- Chức vụ: Làm phụ ngữ cho cụm danh từ: hai thứ bánh.

b. đấy vàng, đây cũng, đấy hoa, đây sen

- Ý nghĩa: Xác định vị trí của người được nói tới trong không gian.

- Chức vụ: Làm chủ ngữ trong câu.

c. Nay ta

- Ý nghĩa: xác định sự vật trong thời gian.

- Chức vụ: trạng ngữ chỉ thời gian

d. Từ đó

- Ý nghĩa: xác định vị trí của vật trong thời gian

- Chức vụ: trạng ngữ chỉ thời gian

Câu 2: Các cụm từ in đậm trên có nội dung ý nghĩa trùng với cụm đứng trước nó, nên thay thế các cụm từ này bằng các chỉ từ để câu văn khỏi rườm rà, lặp thừa

a. Thay chân núi Sóc bằng đó hoặc đây

b. Thay bị lửa thiêu cháy bằng ấy hoặc đó

Câu 3:

Các chỉ từ: ấy, nay

Không thể thay thế các chỉ từ trong đoạn văn này. Vai trò quan trọng của chỉ từ là định vị chính xác sự vật trong không gian và thời gian, nhất là khi các địa điểm, thời điểm không thể gọi ra bằng tên cụ thể được cho nên không thể thay thế.

gấp lắm ạ. Mọi người giúp mình với ạ. Tối nay mình cần rồi.

Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai vì ghen tị với lão Miệng chỉ ăn mà không làm gì cả nên bàn nhau để mặc lão Miệng, không cho lão ăn gì nữa. Mặc lão Miệng tha hồ ngạc nhiên, sửng sốt, sau khi thông báo cho lão Miêng biết, cả bọn kéo nhau ra về.
Một ngày, hai ngày, ba ngày... cả bọn đã thấy mệt mỏi rã rời. Không ai làm nổi việc gì nữa. Đến ngày thứ bảy thì không ai còn chịu nổi. Bác Tai là người nhận ra sai lầm đầu tiên, bèn nói rõ phải trái, rủ cả bọn đến xin lỗi lão Miệng và lại cho lão ăn như xưa. Ăn xong ai nấy đều khoẻ trở lại. Chúng hiểu rằng lão Miệng tuy thế nhưng cũng có công việc của lão, một công việc rất quan trọng, liên quan đến tính mạng của cả bọn.
Từ đó lão Miệng, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai lại sống hoà thuận, ai làm việc nấy, không ai còn ghen tị với ai nữa

Trong một ngày chủ nhật đẹp trời, ông mặt trời lên cao chứng tỏ là buổi trưa đã đến. Tôi vừa ăn cơm xong thì thấy buồn ngủ, nên tôi lên giường rồi dần dần chìm vào giấc ngủ. Trong giấc mơ, bỗng xuất hiện trận lốc dữ dội cuốn trôi tất cả mọi thứ. Từ những ngôi nhà lá đơn xơ đến vài căn hộ lộng lẫy, bây giờ chỉ là đống tro tàn. Những hạt cát tự chuyển động, chúng nó gôm lại với nhau như đang xây dựng một thế giới mới. Những hạt cát biến thành đám mây hồng lấp lánh. Tôi bước vào và thấy một thế giới mới, tôi thấy mình vô cùng to lớn, nơi đây mang tên “Thế giới học tập của Dương Lê Bích Huyền”. Khi tỉnh lại tôi mới nhận ra đây là thế giới chứa các điểm kiểm tra của tôi. Trong căn biệt thự to là nhà ở của các cậu điểm 10. Các cô, cậu ấy lộng lẫy làm sao. Chúng nó đi từng bước chầm chậm. Xa xa có một ngôi nhà cũng khang trang không kém, đó là nhà của anh, chị điểm 8, 9 thanh lịch. Phía bên phải của thành phố, có một ngôi nhà nhỏ nó là ngôi nhà xấu xí nhất trong thành phố này. Nó dành cho bé điểm 5 yếu ớt. Ở trung tâm thành phố có một ngôi nhà hình tam giác khổng lồ, nơi đây để tổ chức các cuộc họp của các thành viên trong thành phố. Trên đỉnh ngọn tháp có một thứ vừa cao vừa nhọn như cây kim vá áo nhà tôi. Bỗng phía sâu trong rừng vang lên một hồi chuông dài, nó vô cùng lớn, như rung động cả thành phố. Rồi các cư dân của thành phố sau khi nghe tiếng chuông đều đóng cửa nhà và hướng tới ngôi nhà tam giác ấy. Thì ra âm thanh đó chính là thông báo đã đến giờ tổ chức cuộc họp. Trong cuộc họp, mọi người quần áo chỉnh tề, ăn mặc tươm tất, tỏ vẻ rất nghiêm trang. Phía trên cao có bác đề thi và ông đề kiểm tra. Cuộc họp bắt đầu, bác đề thi đứng lên hỏi lí do tại sao gần đây trong thành phố có nhiều gây gổ, xung đột, cụ thể là cậu điểm 10, anh chị điểm 9, 8 bắt nạt bé điểm 5. Những người bạn khang trang liên tục xỉa xói em ấy. Họ nói vì em ấy mà chẳng còn tồn tại sự xinh đẹp và tiến bộ ở nơi đây. Phía bên dưới phát ra tiếng xì xào, bàn tán. Một số cậu điểm 8, 9 khác cũng quay sang chỉ trích bé điểm 5 kịch liệt. Cuộc cải vã rối tung lên vì chỉ trong ít phút trao đổi ý kiến mà tất cả mọi người đều có cùng một suy nghĩ, đó là em điểm 5 phải chịu toàn bộ trách nhiệm cho việc làm mất danh tiếng của thành phố. Em ấy vô cùng tuyệt vọng, nó chỉ còn biết hy vọng vào bác đề thi và ông đề kiểm tra. Nhưng cuối cùng, nó phải thất vọng vì họ cũng suy nghĩ như mọi người. Em ấy khóc rất nhiều rồi bỏ chạy ra ngoài. Tôi sơ ý chạm vào đầu nhọn của cây kim khổng lồ, tôi cảm thấy mình dường như nhỏ lại và tôi cũng dã bằng cư dân ở đây. Tôi vội đuổi theo bước chân bé nhỏ của bé điểm 5. Chạy mãi, chạy mãi, cuối cùng tôi cũng đến được chỗ của em ấy. Em ấy nhận ra tôi, nó ôm chầm lấy tôi và khóc. Tôi khuyên nó không nên như vậy rồi dẫn nó trở lại nơi tổ chức cuộc họp. Tôi buộc mọi người xin lỗi em ấy và cả tôi cũng phải làm như vậy. Sau đó tôi mới giải thích lí do: “Mình hiểu các bạn làm như vậy là vì muốn bảo tồn thành phố này, nhưng việc các bạn la mắng em ấy là không đúng. Những bạn điểm 9, 10 gần đây đều nhờ sự nỗ lực của mình. Các bạn đã có điều không biết nhưng đó là sự thật, nhờ bạn điểm 5 mà mình mới nổ lực. Ý mình không phải nên có những điểm thấp nên các bạn không cần phải lo. Còn bây giờ thì mình mong thái độ của các bạn sẽ thây đổi.” Bỗng cơn lốc xoáy lúc nãy lại tới, lại đám mây hồng đó, tôi cũng bước vào rồi nghe thấy tiếng gọi của mẹ: “Huyền ơi! Tối rồi mau dậy đi tắm đi.” Tôi dần tỉnh lại. Tôi nghĩ giấc mơ này chính là một bài học.