Phần II. Tự luận

Kể tên các phương chân hội thoại đã học? Cho biết phương châm hội thoại nào có liên quan trong ví dụ dưới đây? Đọc mẩu chuyện sau:

Người con đang học môn Địa lí , hỏi bố:

- Bố ơi! Ngọn núi nào cao nhất thế giới hả bố ?

Người bố đang mải đọc báo, trả lời:

- Ngọn núi nào không nhìn thấy ngọn là ngọn núi cao nhất.

   ( Truyện cười dân gian)

Trong mẫu chuyện trên, lời thoại không tuân thủ phương châm hội thoại nào?

CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

Bài tập 1: Cho biết các trường hợp sau đây liên quan đến phương châm hội thoại nào?
a) Truyện cười Tây Ban Nha "Hết bao lâu"

Một bà già tới phòng bán vé mấy bay hỏi:

-Xin làm ơn cho biết từ Madrid đến Mêhico bay hết bao lâu?

Nhân viên đang bận đáp:

-1 phút nhé!

-Xin cảm ơn!-Bà giá đáp và đi ra.

b) Trong "Bình Ngô Đại Cáo", Nguyễn Trãi viết:

"Cho nên:

Lưu Cung tham công nên thất bại,

Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong,

Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã

Việc xưa xem xét,

Chứng cớ còn ghi."

c) Những sự thật lịch sử không thể chối cãi nhằm lên án, kết tội thực dân Pháp trong 80 năm thống trị đất nước ta:

"Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược."

(trích "Tuyên ngôn độc lập")

d) Những chuyện cười châm biếm những kẻ ăn nói khoác lác ở đời:

"Con rắn vuông"

"Đi mây về gió"

"Một tấc lên giời"

e) -"Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược"

-"Ông chẳng bà chuộc"

f) Trong truyện "Đặc sản Tây Ban Nha"

Hai người ngoại quốc tới thăm Tây Ban Nha nhưng không biết tiếng. Họ vào khách sạn và muốn ăn món bít tết. Ra hiệu, chỉ trỏ, lấy giấy bút vẽ con bò và đề một số "2" to tướng bên cạnh. Người phục vụ "A" một tiếng vui vẻ và mang ra 2 chiếc vé đi xem đấu bò tót.

g) "Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe."

Bài tập 2:

Câu 1: Xác định phương châm hội thoại liên quan đến mỗi thành ngữ sau:

a. Nói có sách, mách có chứng.

b. Ông nói gà, bà nói vịt.

c. Dây cà ra dây muống.

Câu 2: Xác định phương châm hội thoại của câu tục ngữ sau. Câu tục ngữ khuyên chúng ta điều gì?

"Lời nói chẳng mất tiền mua

Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau."

Câu 3: Các câu sau không tuân thủ phương châm hội thoại nào?

a. Cô giáo nhìn em bằng đôi mắt

b. Tôi nhìn thấy một con lợn to bằng con trâu

c. Bạn ấy đá bóng chỉ bằng chân.

d. Ăn nhiều rau quả xang sẽ chữa được một số bệnh về tim mạch.

Câu 4: Xác định phương châm hội thoại trong cuộc hội thoại sau. Biện pháp tu từ nào đã giúp thực hiện phương châm đó?

Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:

-Bác trai đã khá rồi chứ?

-Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Những xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.

(Tắt đèn_Ngô Tất Tố)

Bài tập 3 :

Trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, đoạn kể về Thuý Kiều bị đưa vào lầu xanh, Từ Hải - một bậc anh hùng cái thế – gặp Kiều nơi này, song vẫn tâm sự:

“ Thiếp danh đưa đến lầu hồng”

Theo em Từ Hải có “vi phạm” phương châm hội thoại nào không? vì sao?

Bài tập 4: Sau đây là ba lượt lời của nhân vật chị Dậu nói với nhân vật cai lệ trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố:

+ Lượt lời thứ nhất: “- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!”.

+ Lượt lời thứ hai: “ - Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!”.

+ Lượt lời thứ ba: “ – Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!”.

Từ ba lượt lời trên, em hãy cho biết:

a) Từ ngữ xưng hô đã làm cho vai xã hội của các nhân vật thay đổi như thế nào?
b) Sự tuân thủ và không tuân thủ phương châm lịch sự của người nói được thể hiện ra sao?
c) Ý nghĩa của sự thay đổi từ ngữ xưng hô của nhân vật?

Bài tập 5:

Câu tục ngữ “ Lời nói gói vàng” và câu “ Lời nói chẳng mất tiền mua – Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” có phải mâu thuẩn nhau không ? Dựa vào phương châm hội thoại em hãy lý giải điều đó.

Câu 6: Thành ngữ “Nửa úp nửa mở” có liên quan đế phương châm hội thoại nào? *

A. Phương châm quan hệ

B. Phương châm về chất

C. Phương châm cách thức

D. Phương châm về lượng

Câu 7: Câu tục ngữ “Đánh trống lảng” có liên quan đến phương hâm hội thoại nào? *

A. Phương châm cách thức.

B. Phương châm lịch sự.

C. Phương châm quan hệ.

D. Phương châm về lượng.

Câu 8: Câu tục ngữ “Nói ra đầu ra đũa” có liên quan đến phương châm hội thoại nào? *

A. Phương châm cách thức.

B. Phương châm lịch sự.

C. Phương châm quan hệ.

D. Phương châm về lượng.

Câu 9: Dòng nào nói lên ý nghĩa nhan đề văn bản “ Đấu tranh cho một thế giới hòa bình” của nhà văn G.G. Mác-két. *

A. Nguy cơ bùng nổ chiến tranh hạt nhân.

B. Sự nguy hiểm và phi lí của chiến tranh hạt nhân.

C. Cuộc chạy đua vũ trang giữa các nước

D. Như một lời kêu gọi, hướng nhân loại tới một thái độ đấu tranh: ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh hạt nhân cho hoà bình vì sự sống của chính con người.

Câu 10: Theo em, phần in đậm trong đoạn văn sau nói về nội dung gì? Tất cả trẻ em trên thế giới đều trong trắn, dễ bị tổn thương và còn phụ thuộc. Đồng thời chúng hiểu biết, ham hoạt động và đầy ước vọng. Tuổi chúng phải được sống trong vui tươi, thanh bình, được chơi, được học và phát triển. Tương lai của chúng phải được hình thành trong sự hòa hợp và tương trợ. Chúng phải được trưởng thành khi được mở rộng tầm nhìn, thu nhận thêm những kinh nghiệm mới. (Trích “Tuyên bố thế giới về quyền trẻ em”) *

A. Nghĩa vụ của trẻ em

B. Quyền của trẻ em

C. Quyền của mọi công dân

D. Nghĩa vụ của người lớn đối với trẻ em