Bài tập 2: Tìm hiểu ý nghĩa của những hoán dụ sau đây và phân loại theo các kiểu hoán dụ phù hợp.
a. “ Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”
(Chính Hữu)
b. “ Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách”.
(Hồ Chí Minh)
c. “ Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác nỗi mong cha”
(Tố Hữu)
d. “ Chồng em áo rách em thương
Chồng người áo gấm xông hương mặc người”
(Ca dao)
e. “Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương”
(Ca dao)
f. “ Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi! Lượm ơi
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi
a. “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính” (Chính Hữu)
-Hoán dụ: "Giếng nước gốc đa"
-Ý nghĩa: "Giếng nước" và "gốc đa" là hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam, gợi nhắc đến quê hương. Việc giếng nước, gốc đa “nhớ” người ra lính thực chất là ẩn dụ cho sự nhớ nhung, tình cảm của người dân ở quê nhà dành cho những người lính đã lên đường chiến đấu.
-Phân loại: Hoán dụ lấy cái cụ thể (giếng nước, gốc đa) để chỉ cái trừu tượng (tình cảm, nỗi nhớ của người dân quê hương).
b. “Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách.” (Hồ Chí Minh)
-Hoán dụ: "Làng xóm"
-Ý nghĩa: "Làng xóm" dùng để chỉ những người dân lao động nghèo khổ trong làng xóm, chịu đựng cảnh đói khổ, lam lũ quanh năm.
-Phân loại: Hoán dụ lấy vật chứa đựng (làng xóm) để chỉ vật bị chứa đựng (người dân).
c. “Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà Miền Nam mong Bác nỗi mong cha” (Tố Hữu)
-Hoán dụ: "Bác" và "cha"
-Ý nghĩa: "Bác" chỉ Hồ Chí Minh, "cha" tượng trưng cho tình cảm thiêng liêng, kính yêu. Nỗi nhớ của "Bác" với miền Nam và nỗi mong "cha" của miền Nam thể hiện tình cảm gần gũi, sâu đậm giữa lãnh tụ và nhân dân.
-Phân loại: Hoán dụ lấy cái cụ thể (Bác, cha) để chỉ cái trừu tượng (tình cảm).
d. “Chồng em áo rách em thương Chồng người áo gấm xông hương mặc người” (Ca dao)
-Hoán dụ: "Áo rách" và "áo gấm"
-Ý nghĩa: "Áo rách" tượng trưng cho cuộc sống nghèo khó, còn "áo gấm" tượng trưng cho sự giàu sang. Câu ca dao thể hiện sự chung thủy, không vì giàu sang mà thay lòng đổi dạ.
-Phân loại: Hoán dụ lấy cái cụ thể (áo rách, áo gấm) để chỉ cái trừu tượng (hoàn cảnh sống).
e. “Mồ hôi mà đổ xuống đồng Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương” (Ca dao)
-Hoán dụ: "Mồ hôi"
-Ý nghĩa: "Mồ hôi" tượng trưng cho công sức lao động, sự vất vả của người nông dân.
-Phân loại: Hoán dụ lấy bộ phận (mồ hôi) để chỉ toàn thể (công sức lao động).
f. “Bỗng lòe chớp đỏ Thôi rồi! Lượm ơi Chú đồng chí nhỏ Một dòng máu tươi” (Tố Hữu)
-Hoán dụ: "Một dòng máu tươi"
-Ý nghĩa: "Dòng máu tươi" tượng trưng cho sự hi sinh của những người lính trẻ như Lượm trong chiến tranh.
-Phân loại: Hoán dụ lấy cái cụ thể (dòng máu) để chỉ cái trừu tượng (sự hi sinh).
