Bài 1:
Trong bài 1, cuộc đời vất vả của con cò được diễn tả bằng hình ảnh đối lập: một mình lận đận giữa nước non, hình ảnh lên thác xuống ghềnh, vượt qua những nơi khó khăn, nguy hiểm. Bản thân cò thì lận đận, gầy mòn. Việc vất vả đó kéo dài: bấy nay chứ không phải ngày một ngày hai. Những hình ảnh đối lập, những nơi nguy hiểm, những ao, thác, ghềnh, biển cho thấy con cò đã phải trải nhiều nơi chốn, nhiều cảnh huống, chỉ một mình nó thui thủi, vất vả đến mức gầy mòn. Cuộc đời lận đận được diễn tả khá sinh động, ấn tượng. Ngoài nội dung than thân, bài ca còn có nội dung tố cáo xã hội phong kiến bất công. Xã hội đó đã làm nên chuyện bể đầy, ao cạn làm cho thân cò thêm lận đận, thêm gầy mòn. Câu hỏi tu từ đã gián tiếp tố cáo xã hội phong kiến bất công đó.
Bài 2:
Những nỗi thương thân của người lao động thể hiện qua các hình ảnh ẩn dụ trong bài ca dao số 2: thương con tằm là thương cho thân phận bị bòn rút sức lực cho kẻ khác; thương lũ kiến li ti là thương cho thân phận bé nhỏ suốt đời phải làm lụng kiếm miếng ăn; thương cho con hạc là thương cho cuộc đời phiêu bạt, khốn khó, mỏi mệt không có tương lai (biết ngày nào thôi); thương cho con cuốc là thương thân phận thấp bé, dù có than thở đến kiệt sức thì cũng không có người động lòng, thương xót.
Bốn con vật, bốn nỗi khổ, bốn cảnh ngộ đáng thương khác nhau làm nên nỗi khổ nhiều bề của thân phận người lao động.
Ca dao, dân ca không chỉ là tiếng hát về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước con người mà còn là những tiếng than than thân trách phận của những cuộc đời, cảnh ngộ bất hạnh, đắng cay. Ngoài ý nghĩa than thở, những bài ca dao mang tiếng nói từ những kiếp người nhò bé đáng thương còn là lời tố cáo đanh thép cái xã hội phong kiến bất công tàn ác.
Người lao động xưa khi nhìn thấy những con vật nhỏ bé tội nghiệp thường có sự đồng cảm tự nhiên và hay vận vào thân phận của mình. Chính vì vậy, toàn bộ bãi ca dao là hình ảnh ẩn dụ đặc sắc về số phân hẩm hiu, khốn khổ. Con tằm bé nhỏ mà thật có ích. Chúng nhả ra những sợi tơ vàng óng dùng để dệt thành vải, lụa là phục vụ cho nhu cầu may mặc của con người. Nhưng chúng chỉ được ăn lá dâu – thứ lá tầm thường nơi bãi sông đồng ruộng. Đã vậy, sau khi giúp con người lấy được thứ cần thiết, thỏa mãn nhu cầu của con người thì tằm cũng chết. Cuộc đời tằm thật đáng thương, sống thì chẳng ăn được mấy mà cống hiến cho tới lúc lìa đời. Cuộc đời như thế khác nào cuộc đời người lao động xưa kia, suốt đời bị kẻ khác bòn rút sức lực công lao.
Bé nhỏ hơn cả tằm là lũ kiến li li. Kiến sống thành đàn, đoàn kết hỗ trợ và giúp đỡ nhau. Ấy thế mà cả đời vẫn chỉ ngược xuôi tất bật. Người lao động trước đây cũng vậy, suốt đời vất vả ngược xuôi, cần cù làm lụng mà vẫn cơ cực nghèo khổ.
Có lẽ, đáng thương nhất vẫn là tiếng kêu não nùng, tiếng kêu rạc cổ khô họng, kêu ra máu của con cuốc giữa trời. Mặc dù ý thơ lấy từ sự tích vua Thục Đế đất nước, hận mà chết, biến thành con chim cuốc kêu ra rả suốt hè đến trào máu họng, nhưng nhân dân lao động xưa lại vận vào chính thân phận hèn kém của mình để nói lên nỗi bất công oan khuất. Song, những kẻ thấp cổ bé họng dù có kêu thấu trời cũng chẳng làm động lòng bọn thống trị nhẫn tâm, tàn ác.
Người lao động xưa phải chịu nỗi khổ nhiều bề và tiếng kêu, tiếng than ai oán của họ thực sự khiến người đọc xúc động cảm thương. Trước mỗi hình ảnh bất hạnh đáng thương là mô-típ quen thuộc trong ca dao: mô-típ thương thay. Điệp ngữ ấy nối nhau kéo dài suốt tám dòng thơ diễn tả sự xót xa vô hạn, nỗi thương cảm dâng trào như những con sóng ập vào lòng người đọc. Đọc hết bài ca dao, ta nhận ra rằng, tác giả dân gian không phải chỉ thương thay, chỉ là người đứng bên cạnh cảm thông chia sẻ với những số phận bất hạnh, hẩm hui mà đáng thương cho chính thân phận nghèo khổ bé mọn của mình.
Đây nè :
Nhà cao em cũng chẳng thèm.
Chỉ cần vàng bạc cộng thêm hột xoàn.
Có công mài sắt có ngày nên kim.
Anh em trong nhà, đóng cửa dạy nhau.
Anh em thuận hòa là nhà có phúc.
Ở hiền gặp lành.
Người có lúc vinh, lúc nhục.
Sông có khúc, người có lúc.
Uống nước nhớ nguồn.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
Giấy rách phải giữ lề.
Mưa rơi thêm lạnh rừng khuya,
Nghe không gian ngỡ bốn bề mênh mông.
Hành quân nhớ bếp lửa hồng,
Nhớ xưa Bác sống giữa rừng ấm vui.
Lòng Bác rộng khắp bao la,
Lòng dân, lòng Bác chan hòa nước non.
Chúng cháu ghi nhớ công ơn,
Quyết giết giặc Pháp rửa hờn cho dân.
Toàn dân dốc một lòng thành,
Làm tròn nhiệm vụ đáp tấm tình Cụ thương dân.
Uống nước là nhớ đến nguồn,
Cơm no áo ấm nhớ ơn Bác Hồ.
Ơn Bác Hồ sâu hơn Nam Hải,
Công Bác Hồ bằng dải Trường Sơn.
Nam Hải sâu ta đo cũng được,
Trường Sơn dài ta vượt cũng qua.
Công ơn của Bác bao la,
Nhân dân kể đến bao giờ cho xong…
Cụ Hồ với dân,
Như chân với tay,
Như chày với cối,
Như cội với cành.
Ngày xưa bưng lấy bát cơm,
Nhớ thầy nhớ mẹ phong sương cấy cày.
Ngày nay bưng bát cơm đầy,
Ơn Bác, ơn Đảng ngày ngày không quên.
Chúng con ở bốn phương trời,
Quay về hướng Cụ, muôn lời chúc mong.
Dài lâu như núi như sông,
Cụ Hồ sống mãi trong lòng chúng con.
Chúng con ở bốn phương trời,
Quay về hướng cụ, muôn đời chúc mong
Dài lâu như núi như sông,
Cụ Hồ sống mãi trong lòng chúng con.
Ngọn Tây Phong lĩnh Bác treo,
Để giờ có múi, có đèo con qua.
Trường Sơn mây phủ mưa sa,
Chân chồn càng nhớ bước Cha mở đường.
Tháp mười đẹp nhất bông sen
Nước Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ.
Trên trời có ông sao Rua,
Việt Nam ta có Cụ Hồ, em ơi!
Ánh sao Rua sáng ngời một góc,
Gương Cụ Hồ tỏ khắp năm châu.
Mỗi khi cháu bắn quân thù,
Thì cháu lại nhớ Bác Hồ quanh năm.
Mỗi khi lòng cháu hờn căm,
Thì cháu lại nhớ lời răn Bác Hồ.
Đại hạn nhớ ơn trận mưa,
Đêm tối mịt mờ, nhớ ngọn đèn soi.
À mà thôi bạn vào đường link mà xem này :
http://khotangcadao.com/ca-dao/page/2/
