Bài 31. Đặc điểm khí hậu Việt Nam

Hiện nay, sản xuất nông nghiệp của Việt Nam còn phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Khi nhiệt độ, tính biến động và dị thường của thời tiết và khí hậu tăng sẽ ảnh hưởng rất lớn tới sản xuất nông nghiệp, nhất là trồng trọt. Sự bất thường của chu kỳ sinh khí hậu nông nghiệp không những dẫn tới sự tăng dịch bệnh, dịch hại, giảm sút năng suất mùa màng, mà còn có thể gây ra các rủi ro nghiêm trọng khác. Trong thời gian qua, ở nhiều địa phương, mùa màng đã bị mất trắng do thiên tai (lũ lụt và hạn hán).

- Tính chất nhiệt đới:

 

+ Nhiệt độ trung bình năm cao > 21 độ C.

 

+ Bình quân 1m2 lãnh thổ nhận được trên 1 triệu kilo calo nhiệt năng.

 

+ Số giờ nắng đạt từ 1400 – 3000 giờ/ năm

 

- Tính chất gió mùa: Một năm có 2 mùa gió:

 

+ Gió mùa đông: lạnh, khô.

 

+ Gió mùa hạ: nóng, ẩm.

 

- Tính chất ẩm:

 

+ Lượng mưa trung bình năm lớn: từ 1500 – 2000 mm/năm.

 

+ Độ ẩm không khí > 80%. 

Đặc điểm khí hậu Việt nam

Khí hậu nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa

* Tính chất nhiệt đới

- Nhiệt độ trung bình năm > 20oC (trừ vùng núi cao)

- Tổng nhiệt hoạt động: 8000 – 10 000oC

- Tổng bức xạ lớn: 140 – 160 kcalo/cm2

- Cân bằng bức xạ: (+) >75 kcal/cm2

- Số giờ nắng: 1400 – 3000 giờ/năm

* Tính chất ẩm

- Lượng mưa trung bình năm lớn: 1500 – 2000 mm/năm (có nơi 3000 – 4000 mm)

- Độ ẩm không khí cao: >80%

- Cân bằng ẩm luôn (+)

* Tính chất gió mùa

Việt Nam trong năm có hai loại gió chính là : gió Tín phong và gió mùa.* Gió Tín phong : Do nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc nên gió Tín phong hoạt động quanh năm, nó chỉ hoạt động xen kẽ gió mùa và chỉ mạnh lên rõ rệt vào các thời kì chuyển tiếp giữa 2 mùa gió (gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ).

* Gió mùa : Việt Nam có hai mùa gió chính: gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ; gió mùa luôn lấn át gió Tín phong.+ Gió mùa mùa đông:

Từ tháng 11 đến tháng 4. Miền Bắc chịu tác động của khối khí lạnh phương Bắc thổi theo hướng đông bắc, thường gọi là gió mùa Đông Bắc.– Gió mùa Đông Bắc tạo nên một mùa Đông lạnh ở miền Bắc: Nửa đầu mùa Đông thời tiết lạnh khô, nửa sau mùa đông thời tiết lạnh ẩm có mưa phùn ở ven biển và các đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ.– Gió mùa Đông Bắc khi di chuyển xuống phía nam suy yếu dần, bớt lạnh hơn và bị chậm lại bởi dãy Bạch Mã.– Trong thời gian này, từ Đà Nẵng trở vào, Tín phong bán cầu Bắc cũng thổi theo hướng Đông Bắc chiếm ưu thế, gây mưa ven biển Trung Bộ, trong khi Nam Bộ và Tây Nguyên là mùa khô.

* Gió mùa mùa hạ:

Từ tháng 5 đến tháng 10. Có hai luồng gió cùng hướng Tây Nam thổi vào nước ta.– Vào đầu mùa hạ: Khối khí nhiệt đới từ Bắc Ấn Độ Dương di chuyển theo hướng tây nam xâm nhập trực tiếp và gây mưa lớn cho đồng bằng Nam Bộ và Tây Nguyên. Khi vượt qua dãy Trường Sơn và các dãy núi dọc biên giới Việt – Lào, tràn xuống vùng đồng bằng ven biển Trung Bộ và phần nam của khu vực Tây Bắc, khối khí này trở nên khô nóng (gió phơn Tây Nam hay còn gọi là gió Lào).– Vào giữa và cuối mùa hạ: Gió mùa Tây Nam (xuất hiện từ áp cao cận chí tuyến nửa cầu Nam) hoạt động mạnh.+ Khi vượt qua biển vùng xích đạo, khối khí này trở nên nóng ẩm thường gây mưa lớn và kéo dài cho các vùng đón gió ở Nam Bộ và Tây Nguyên.+ Hoạt động của gió mùa Tây Nam cùng với dải hội tụ nhiệt đới là nguyên nhân chủ yếu gây mưa vào mùa hạ cho cả hai miền Nam, Bắc và mưa vào tháng 9 cho Trung Bộ.+ Do áp thấp Bắc Bộ, khối khí này di chuyển theo hướng đông nam vào Bắc Bộ, tạo nên “gió mùa Đông Nam” vào mùa hạ ở miền Bắc.

* Phân mùa : Do sự luân phiên các khối khí hoạt động theo mùa khác nhau cả về hướng và về tính chất.– Ở miền Bắc: có mùa đông lạnh khô, ít mưa và mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều.– Ở miền Nam: Có hai mùa: mùa khô và mùa mưa ẩm rõ rệt.– Tây Nguyên và đồng bằng ven biển Trung Trung Bộ : có sự đối lập về mùa mưa và mùa khô.

đặc điểm chung của khí hậu nước ta là mang tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm.Độ ẩm không khí cao trên 80% ,khí hậu nước ta chia ra 2 mùa rõ rệt ,phù hợp với 2 mùa gió:mùa đông lạnh và khô với gió mùa đông bắc ,mùa hè nóng và ấm với gió mùa tây nam .

vì sao lại như vậy do:sự khác biệt về các dạng địa hình của từng nơi

Đặc điểm chung khí hậu nước ta là mang tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm.

 

* Nét độc đáo của khí hậu nước ta thể hiện ở:

 

- Nhiệt độ trung bình năm trên 210C, lượng mưa lớn (1500 - 2000mm/năm) và độ ẩm không khí rất cao (trên 80%). Khí hậu nước ta chia thành hai mùa rõ rệt, phù hợp với hai mùa gió: mùa đông lạnh với gió mùa đông bắc và mùa hạ nóng ẩm với gió mùa tây nam.

 

- Tính chất đa dạng và thất thường:

 

+ Khí hậu nước ta phân hóa mạnh theo không gian và thời gian, hình thành nên các miền và vùng khí hậu khác nhau:

 

Miền Bắc: có mùa đông lạnh ít mưa, mùa hạ nóng ẩm mưa nhiều.

 

Miền Nam có khí hậu cận xích đạo nóng quanh năm, phân mùa mưa-khô sâu sắc.

 

Các khu vực khí hậu: Đông Trường Sơn có mùa mưa lệch về thu đông; khí hậu biển Đông mang tính hải dương; hướng địa hình kết hợp gió mùa tạo nên sự phân hóa các khu vực Đông Bắc – Tây Bắc, khí hậu ôn đới núi cao...

 

+ Khí hậu nước ta rất thất thường, biến động mạnh, có năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa nhiều, năm khô hạn, năm ít bão, năm nhiều bão,...

Nguyên nhân :

- Nước ta trải dài nhiều vĩ độ .

- Thuộc khí hậu nhiệt đới gió mùa thất thường

- Địa hình đa dạng.

– Nhiệt độ thấp nhất tháng của ba trạm: trạm Hà Nội, Huế (tháng 1); trạm Tp. Hồ Chí Minh (tháng 12).

– Lượng mưa trung bình tháng ít nhất của ba trạm: trạm Hà Nội (tháng 1), trạm Huế (tháng 3), trạm TP. Hồ Chí Minh (tháng 2).

– Nhận xét chung về khí hậu nước ta trong mùa đông: mùa gió đông bắc tạo nên mùa đông lạnh mưa phùn ở miền Bắc. Còn ở Tây Nguyên và Nam Bộ thời tiết nóng ẩm, ổn định suốt mùa. Riêng duyên hải Trung Bộ có mùa mưa rất lớn vào các tháng cuối năm.

khí hậu ảnh hưởng gì đến sinh vật và địa hình nước ta

ảnh hưởng đến địa hình:
- khí hậu nhiệt đớ gió mùa nóng ẩm làm cho đất đá bị phong hóa mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hóa dày,
vụn bờ.
- lượng mưa lớn tập trung theo mùa làm cho đất dễ bị xói mòn, xâm thực địa hình, nước mưa hòa tan với đá
vôi tạo nên dạng địa hình Kaxt độc đáo.
ảnh hưởng đến sông ngòi:
- lượng mưa lớn hình thành nhiều sông ngòi, sông ngòi nhiều nước.
- mưa nhiiều nhưng theo mùa làm cho chế độ dòng chảy cúng phân mùa. sông có một mùa nước đầy vào thời
kì mưa nhiều, một mùa nước cạn vào thời kì mưa ít.
- mưa lớn tập trung theo mùa làm cho địa hình dễ bị xói mòn nhưng sông ngòi lại mang nhiều phù sa.

ảnh hưởng đến địa hình:
- khí hậu nhiệt đớ gió mùa nóng ẩm làm cho đất đá bị phong hóa mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hóa dày, vụn bờ.
- lượng mưa lớn tập trung theo mùa làm cho đất dễ bị xói mòn, xâm thực địa hình, nước mưa hòa tan với đá vôi tạo nên dạng địa hình Caxtơ độc đáo.

Miền Bắc có kiểu khí hậu nhiệt đới ẩm và kiểu khí hậu này khiến miền bắc có đủ bốn mùa xuân, hạ, thu, đông còn miền nam lại có kiểu khí hậu xa van nhiệt đới. Với đặc trưng của kiểu khí hậu cận nhiệt đới ẩm, miền bắc sẽ có mùa đông lạnh và mùa hè nóng. Còn với kiểu khí hậu nhiệt đới xavan thì nền nhiệt trung bình trong các tháng/năm đều trên 18 độ và có mùa khô rất rõ rệt.Một lí do nữa giải thích tại sao miền nam không có mùa đông lạnh là vị trí địa lí của nước ta. Miền bắc nước ta nằm ở vĩ độ cao hơn miền nam nên chịu sự ảnh hưởng nhiều hơn và mạnh hơn của gió mùa đông bắc, càng đi sâu xuống dưới gió mùa đông bắc sẽ càng suy yếu, do đó miền nam không có mùa đông lạnh như miền bắc.

Thêm vào đó nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến Bắc bán cầu, miền nam gần đường xích đạo hơn nên lượng bức xạ nhận được lớn hơn miền bắc nên thời tiết miền nam cũng nóng hơn.

Qua đèo Hải Vân, bạn sẽ thấy rõ ràng kiểu khí hậu giữa hai miền nam – bắc. Khí hậu thường bao gồm các yếu tố như độ ẩm, lượng mưa, nhiệt độ, áp suất khí quyển, gió và nhiều yếu tố khác trong một vùng xác định.

Vị trí địa lí nước ta:

Điểm cực Bắc gần chí tuyến (230 23’ B).
Điểm cực Nam cách xích đạo không xa (80 34’ B).
Nước ta nằm trọn trong vùng nhiệt đới của nữa cầu Bắc.

Do ví trí địa lí như vậy, nên bất kì nơi nào trên lãnh thổ nước ta một năm có 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh, khiến cho lãnh thổ nước ta ở đâu cũng nhận được lượng nhiệt lớn. Vì thế hằng năm cả nước đều nhận được lượng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ quanh năm dương, nhiệt độ trung bình năm cao trên 20 độ (trừ vùng núi cao), nhiều nắng.

Nước ta là một bán đảo, nằm bên bờ biển Đông (thuộc Tây Thái Bình Dương). Nhờ tác động của biển đông, cùng các khối khí xuất phát và vượt qua các vùng biển nóng-ẩm khác nhau, khi đến nước ta lại gặp các địa hình chắn gió và các nhiễu động của khí quyển nên đã tạo ra mưa lớn, lượng mưa trung bình từ 1500-2000mm/năm. Những nơi có sườn núi đón gió biển hoặc núi cao-lượng mưa tới 3500-4000mm/năm. Độ ẩm không khí tương đối cao trên 80% (trừ một số vùng khuất gió như: Tây Nghệ An, cực Nam Trung Bộ, có độ ẩm kém hớn).

Việt Nam có tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa vì:
-Tính chất nhiệt đới:cán cân bức xạ nhiệt dương quanh năm.Nhiệt độ TB năm trên 20C.Tổng số giờ nắng 1400 đến 3000h/năm
-Lượng mưa độ ẩm lớn:1500 den 2000mm,Phân bố không đều(ở sườn đón gió có thể là 3500den 4000mm).Độ ẩm không khí cao(hơn 80%)cân bằng ẩm luôn dương.
-Gió mùa:
+Gió mùa mùa đông(Đông Bắc):Tháng 4 đến Tháng 4 năm sau.
+Gió mùa mùa hạ:Tháng 5 đến tháng 10
Ngoài ra còn do hoạt động gió Tây Nam và khối khí áp cao.