Lắng nghe những giai điệu ngày xuân vang vọng khắp các đại lộ, phố huyện, ta biết rằng Tết sắp về trên mảnh đất Việt Nam. Lắng nghe tiếng hát của chàng nghệ sĩ ve sầu giữa nắng trời mùa hạ, ta chạnh lòng nhận ra lại một mùa chia tay. Khi vấp ngã, đớn đau, ta lắng nghe những lời an ủi chân thành như được truyền thêm sức mạnh. Hay giữa tiếng ồn ào, huyên náo của ngoại cảnh, ta thấy bình yên khi lắng nghe những rung động tinh vi của trái tim. Cuộc sống luôn ẩn giấu trùng trùng điệp điệp bao thanh âm giản đơn mà diệu kì đến lạ. Bởi vậy, việc lắng nghe có ý nghĩa rất quan trọng. Như trong “Hiểu về trái tim” có viết: “Chữ “lắng nghe” có ý nghĩa rất hay. Phải “lắng” thì mới “nghe” được. Cho nên, “lắng” là ngõ vào của “nghe”. Không “lắng” thì không thể “nghe” trọn vẹn. “Lắng” chính là sự im lặng sâu sắc của con tim. Hãy tập lắng nghe bằng chính con tim mình”.
Cuộc sống là thế giới thanh âm với những nốt nhạc đa hình đa sắc. Liệu trong xứ sở ấy, “lắng nghe” là gì? Lắng nghe bao gồm hai hành động “lắng” và “nghe”. “Lắng” là để trái tim chẳng còn những đợt sóng lòng dao động, để trí tuệ trầm tư mà ngẫm suy, nghĩ ngợi thấu đáo. “Lắng” đưa ta đến với miền đất “vô ngôn” nhưng không “vô tâm”. Ví như việc áp vào tai chiếc vỏ ốc nơi biển khơi, bạn trở nên im lặng sâu sắc từ tận cõi lòng để nghe chân thành và rõ ràng tiếng biển cả dịu êm, rì rào, tiếng đại dương thì thầm, ngân nga.
“Lắng” còn là sống chậm lại giữa dòng người hối hả, là trái tim khẽ đập nhẹ nhàng và đôi chân rảo bước bên vệ đường để lắng nghe cuộc sống. Và “lắng” là con thuyền đưa ta đến với “nghe”, là ngõ vào của “nghe”. Chỉ khi ta “lắng lòng” sâu sắc thì mới có thể “nghe” trọn vẹn. “Lắng nghe” là tận tâm, tận lòng thấu hiểu và tôn trọng những gì người đối diện đang nói để từ đó có những thái độ, cử chỉ giao tiếp thuận tình.
“Lắng nghe” là mở rộng lòng mình để rót vào trong ta bản hòa ca và tiếng vọng của thiên nhiên cuộc sống, là đón nhận cuộc giao thoa giữa xúc cảm, lí trí và tiếng nói bản thể của chính mình. Chữ “lắng nghe” có ý nghĩa rất hay, còn sự lắng nghe là nghệ thuật quan trọng giúp ta thấu suốt được nguồn tâm của mình, của người và của đời.
Chương trình “Quà tặng cuộc sống” vẫn luôn mở đầu với những nhạc điệu quen thuộc: “Hãy lắng nghe những câu chuyện nhỏ để thấy trái tim ta biết yêu thương…”. Phải chăng câu hát muốn dâng lên cho đời một ý nghĩa sâu sắc, ta lắng nghe ai đó nghĩa là ta đang yêu thương họ chân thành. Bạn lắng nghe để hiểu những người xung quanh nhiều hơn, rồi bạn sẽ thương họ nhiều hơn. Đó không phải là một sự cố gắng hay một sự miễn cưỡng mà là bản năng. Khi bạn hiểu đủ sâu, tự nhiên bạn sẽ cảm thấy yêu thương họ thật nhiều.
Khi lắng nghe với tâm hồn rộng mở là lúc ta cho phép âm thanh cuộc sống đi vào đời mình và để trái tim được trầm mình trong thác suối yêu thương. Ta lắng nghe nghĩa là ta được sống trong yêu thương và cũng vọng lên những tiếng yêu thương, thứ âm thanh có sức chữa lành và lan toả. Lắng nghe trọn vẹn còn có giá trị hơn cả những lời an ủi bâng quơ. Bởi khi con người ta rơi vào hố sâu tuyệt vọng, tự mình gặm nhấm những niềm đau nỗi sầu quá lâu, cảm giác được trút hết cả cõi lòng mình ra cho một người thành thực để tâm đã là quá đủ nhẹ nhõm.
Đặc biệt, trong nhịp vận động hối hả của dòng chảy thời gian, giữa vô vàn những điều trái khuáy và đau khổ, tuyệt vọng, rối trí, niềm vui thì ít trái ngang thì nhiều, người ta lại càng giữ lấy những tâm sự trong “ốc đảo” của riêng mình. Và lắng nghe là cử chỉ ân cần của trái tim, là quán nhỏ bên đại lộ cuộc đời để nhân loại có dịp ngồi lại mà gắn kết, thấu hiểu và yêu thương nhau hơn.
Sức mạnh của lắng nghe sẽ là nấc thang nâng bước chân của ta tiến gần hơn tới sự thành công. Ta càng đón nhận những âm thanh xung quanh, càng mở lòng với những phận đời và phận người thì mới càng chiêm nghiệm, thấu hiểu được những khía cạnh của cuộc sống, càng biết cách sống sao cho ý nghĩa. Mỗi lần lắng nghe là mỗi lần ta tiếp thu được tri thức, học hỏi được kinh nghiệm nhiều hơn. Khi bạn toàn tâm toàn ý lắng nghe ai đó, đôi lúc bạn có thể nhận ra “chuyện của mình” trong chính “chuyện của người” và đúc rút được những bài học quý giá cho bản thân từ câu chuyện của người khác.
Bên cạnh đó, biết lắng nghe, con người có thể thấy được những nhận xét, đánh giá của người khác về bản thân, có cái nhìn khách quan, toàn diện về chính mình từ đó phát huy điểm mạnh, hạn chế, khắc phục những thiếu sót. Đồng thời, khi ta lắng nghe, ta có thể thấu hiểu nhau hơn, nhận ra được tính cách của nhau và gắn kết, tạo lập những mối quan hệ tốt đẹp, bền vững.
Lắng nghe còn là biện pháp hữu hiệu để giải quyết xung đột, mâu thuẫn bởi khi ta thực sự chú tâm và lắng nghe một cách chân thành thì chính sự thành tâm ấy tựa như dòng nước mát lành xoa dịu cơn tức giận của đôi bên, tránh được những hành động, lời nói nhất thời hồ đồ, nông cạn ngốc nghếch. Kỹ năng lắng nghe sẽ đưa bạn thoát mình ra khỏi chiếc kén của sự vô minh và cất cao đôi cánh bay đến ngưỡng cửa của sự trưởng thành, chín chắn và thấu đáo, sáng suốt và khôn ngoan. Nhà báo Mỹ Frank Tyger từng nói: “Hãy học cách lắng nghe. Cơ hội có thể gõ cửa rất khẽ khàng.”
“Luôn luôn lắng nghe. Luôn luôn thấu hiểu” – câu khẩu hiệu của Prudential. Lắng nghe để thấu hiểu cuộc đời, để những đôi tay ấm áp tìm đến những bàn tay hao gầy mà nắm lấy. Nhờ lắng nghe, con người có thể gìn dưỡng cuộc sống tốt đẹp hơn. Trong thời điểm mưa, bão, lũ lụt dồn dập ập tới nhấn chìm dải đất gánh vác hai đầu Tổ quốc, khúc ruột miền Trung tang thương. Chớp mắt, nát tan bao cảnh đời, bao kiếp người vùi chôn nơi sâu thẳm cơn nước lạnh lẽo, biết bao tiếng kêu đau thương, tiếng khóc ai oán của người dân miền trung đang vang vọng.
Nhưng miền Trung không cô độc, lẻ loi đâu, nhân dân cả nước vẫn luôn ở bên, lắng nghe miền Trung để rồi cùng rưng rưng nước mắt, cùng chung tiếng nấc nghẹn ngào. Từ ấy, ta thấy tình người trên đỉnh lũ, người dân mọi miền đồng cảm, sẻ chia, quyên góp vật chất, “truyền lửa” bằng những lời động viên, nâng đỡ tinh thần những người đang sống chung với lũ. Phải chân thành “nghe” thì ta mới biết rằng có một miền đất đang oằn mình trong lũ, đang vững lòng trụ vững trong hoạn nạn. Phải “lắng” từ tận trái tim, tận cõi lòng thì ta mới thấu hiểu trọn vẹn những mất mát, thương đau mà tê tái lòng người, để xót xa, đồng cảm và đáp lại tiếng gọi khẩn khiết giữa cơn lũ.
Trong cuộc triển lãm về chủ đề Covid-19, sách ảnh “Sài Gòn mùa Covid-19” của nhiếp ảnh gia Trần Thế Phong phản ánh một thành phố năng động, nghĩa tình bỗng dưng trầm lắng, nhẹ nhàng hơn. Có lẽ trong những ngày giản cách xã hội, người ta dần ly khai khỏi cái ồn ào của phố xá sầm uất giữa dòng người vội vã, để “nghe” về những “người hùng áo trắng”, chiếc máy ATM gạo, cửa hàng 0 đồng, các hoạt động thiện nguyện… Và ta “lắng” để thầm cảm ơn những hy sinh, cảm nhận được ánh nắng ban mai của “tình người” cứ mạnh mẽ và ấm áp trong cái không gian tĩnh lặng đến nao lòng. Lắng nghe giúp nhân loại hiểu được nhiều thứ, bồi đắp những tình cảm tốt đẹp cho mảnh đất tâm hồn và xóa mờ đi nét vằn vệt, loang lổ, trầy xước, khổ đau.
“Kẻ thành công phải biết lắng nghe” của tác giả Mark Goulston đang là một trong những cuốn sách bán chạy trên thị trường. Ngay chính tựa đề tiếng việt của quyển sách đã ẩn chứa một ý nghĩa đúng đắn: Lắng nghe chính là kim chỉ nam dẫn lối ta vươn lên thành những người cự phách. Phải kể đến cô học trò Nguyễn Ngọc Khanh, thủ khoa khối D trong kì thi đại học năm 2020 với điểm số đáng ngưỡng mộ vô cùng. Cô nữ sinh Trường THPT Chuyên ĐH Sư phạm Hà Nội đã chuyên tâm lắng và nghe rất nhiều. Cô lắng nghe những lời giảng dạy của thầy cô nơi giảng đường, lắng nghe những góp ý của gia đình và bạn bè.
Từ ấy, cô nàng dành thời gian để suy ngẫm đủ điều, và bắt đầu hành động sáng suốt, sửa chữa những khuyết điểm của bản thân. Một doanh nghiệp lớn như Viettel cũng luôn hăng hái trên chuyến đi tìm kiếm, thu thập ý kiến khách hàng qua chương trình “Lắng nghe để phát triển” được tổ chức suốt 5 năm liền. Để từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ, đưa ra những sản phẩm mới, ưu việt hơn và đáp ứng yêu cầu khách hàng tốt hơn.
Thoát khỏi tiếng ồn ào của động cơ, tiếng còi tàu thúc giục vào ga hay tiếng chuyện trò của dòng người rong ruổi trên đường đời, ta sẽ trở nên bình tâm hơn khi được lắng nghe giai điệu của thiên nhiên, đất trời. Đó là tiếng hát trầm bổng đắm say của loài chim khi sắc rạng đông ửng hồng bao phủ lấy bầu trời, là tiếng gió luồn qua kẽ lá, tiếng mưa rơi vội vã trước hiên nhà. Đắm mình trong bao la đất trời, mỗi khoảnh khắc ta chú ý lắng nghe, có bản nhạc sao mà tha thiết và nhiệm màu được đan dệt từ đủ loại âm thanh. Đó là tiếng thì thầm của cỏ, tiếng du dương của rừng thông, tiếng róc rách của mạch nước âm ỉ dưới vách núi, nhịp điệu cần mẫn của bầy ong, đàn bướm trên vạt mẫu đơn và từng vùng hoa hướng dương hay Chỉ khi “lắng” lòng ta mới “nghe” thấy giọng nói thiên nhiên, vẫn đang thủ thỉ cùng con người, mới thấy tâm mình tĩnh lặng, bình yên.
Trước khi lắng nghe đời, lắng nghe người, hãy cho phép đôi tai hướng vào con tim, hãy quay về với hơi thở của bạn để lắng nghe con người bên trong “tiểu vũ trụ” của bạn. Những tiếng động của ngoại cảnh vốn huyên náo, dễ được thu hút hơn những thanh âm ngự trị ở bên trong ta. Ấy vậy mà, những nốt nhạc chất chứa trong lòng lại là chất liệu của cuộc sống, là những “tiếng vô thanh” làm nên bài ca độc nhất vô nhị của mỗi con người. Đó là những chuyển động của cảm xúc, những khát khao thầm kín hay những gợn sóng của con tim.
Đó cũng có thể là tiếng cười hoan hỉ, hạnh phúc hay tiếng nói của trái tim bị tổn thương, của tương quan tan vỡ… đòi hỏi được chở che, được chữa lành. Ai đó từng nói rằng, muốn biết bạn là ai, cách khả dĩ là hãy lắng nghe chân thành tiếng lòng của mình. Lắng nghe tiếng nói bản thể của mình để biết rằng mình là ai, tâm tư, nguyện vọng của mình là gì, để thấu hiểu mình và sống đúng với con người thật của mình.
Con người ta mất 3 năm để học nói nhưng phải trải qua biết bao thăng hoa, trầm lặng, chiêm nghiệm bao trang viết của cuốn sách “cuộc đời” thì mới học được cách lắng nghe trọn vẹn. Một bước, hai bước… cuộc trường chinh vạn dặm chiếm lĩnh nghệ thuật lắng nghe luôn bắt đầu từ những bước đi nhỏ nhặt nhưng phải vững vàng. Lắng nghe không chỉ hạn hẹp trong phạm vi của đôi tai mà còn là dùng trái tim để cảm nhận. Muốn lắng nghe trọn vẹn, ta hãy cất đi những nôn nóng suy tư, xóa tan bao phiền não giận hờn, những kinh nghiệm cũ kỹ về người ấy đang chế ngự trong tâm.
Chúng ta bắt đầu đón nhận và chấp nhận họ, trân trọng, tìm hiểu, ghi nhận từng lời họ nói ra. Ta thanh lọc tâm ý, đi vào bên trong nội tâm của tha nhân với khao khát được thấu hiểu, chia sẻ, đồng hành, đồng cảm với những nỗi niềm của họ. Có thể nói chỉ nghe thôi chưa đủ, hãy nghe theo hướng tích cực, chủ động, nghĩa là phải có sự phản hồi thái độ. Nếu bạn đồng tình với đối phương, đừng tiếc chi một cái gật đầu tán thành, cái vỗ vai thấu cảm hay ánh nhìn trìu mến. Và có khi bạn chẳng thể ủng hộ với những suy nghĩ, phát ngôn của ai đó, hãy mạnh dạn đáp trả thông minh, quyết đoán để phản biện và đưa ra chính kiến, tư tưởng của bản thân. Lắng nghe cũng cần phải biết “gạn đục khơi trong”.
Song, ta cũng chỉ là khách trọ của tửu lầu “nhân gian”. Bởi thế, có đôi lần bơ vơ giữa dòng đời, hãy dành ra một “khoảng lặng” cho riêng mình để lắng nghe thật sâu, thật kĩ và thật rõ ràng tiếng vĩ cầm cất lên từ trái tim. Lắng nghe chính mình để hiểu, để thương chính mình thì mới có khả năng nghe và thấu hiểu được người khác. Shakespeare từng nói: “Cái đáng sợ nhất là căn bệnh không chịu lắng nghe, đó là một tệ nạn hết sức phổ biến”. Người ta cốt chỉ nghĩ sao cho mình được phát biểu nhiều hơn, chứ chưa bao giờ nghĩ cách làm sao cho mình được lắng nghe nhiều hơn cả. Bởi vì họ không muốn thua kém, không muốn khiêm cung để nghe rõ những gì người khác nói.
Đáp lại sự ồn ào bằng một sự ồn ào hơn chính là “tử huyệt” khiến bạn chẳng thể phát triển, chẳng thể nhìn thấy những “lỗ hổng” của bản thân mà chắp vá, khắc phục. Thế giới này sẽ thật buồn nếu ai cũng giữ kín những tâm tư, muôn vàn điều muốn nói nhưng lại cố chấp chẳng chịu hé môi nửa lời. Họ chọn cô độc với “chiếc tai nghe” của bản thân và từ chối sự hữu hình của những âm vang cuộc đời. Thế giới này còn buồn hơn nếu như một người khao khát được nói mà xung quanh đều đồng loạt chẳng thèm quan tâm, không ai muốn dừng chân và hỏi xem đối phương phải chăng đang muốn tâm sự. Hình như ai cũng bận rộn với bộn bề lo toan, với cuộc sống tất bật của riêng mình mà quên lãng việc lắng nghe lẫn nhau.
Có những người lớn tuổi vì không được sự lắng nghe của con cháu, nên phải nương tựa vào bàn trà và thú chơi cây cảnh để tâm sự, giải bày. Có những đứa trẻ dần thu mình trong góc tối vì chẳng có ai lắng nghe tiếng nói khe khẽ, những mong ước và tâm tư của họ. Bởi một số người lớn bận rộn đến vô tâm, cố chấp đến mù quáng với ý nghĩ “chỉ vì tốt cho con”, “trẻ con thì biết cái gì”. Có những sự nghiệp suy tàn vì không chịu lắng nghe người khác, vì chỉ nghe những lời giả dối, xu nịnh mà phớt lờ bao lời khuyên chân thành. Có những cuộc hôn nhân kết thúc bằng “tờ li hôn” chứ chẳng phải viễn cảnh “răng long đầu bạc” chỉ vì không ai chịu ngồi lại mà lắng nghe ai cả.
Đâu đó trên thế giới này, từ phố xá sầm uất đến triền đê lộng gió, từ những người đang ngao du nơi lưng đồi “tuổi trẻ” đến những người chậm rãi đón lấy ngọn gió già nua và trong những vận hội, biến cố, đều có điều gì đó đáng để nhân loại lắng nghe. Mỗi khoảnh khắc trong chốn kia hay chỗ nọ đều vang vọng âm thanh nhẹ êm lẫn những tiếng động huyên náo.
Giữa sự đời muôn trùng hình sắc, muôn điệu âm hưởng, sống tròn đầy là biết lắng nghe. Bởi lẽ, lắng nghe là cử chỉ sâu đậm, là nhịp cầu diệu kì kết nối người với người, để trái tim sưởi ấm trái tim, để tâm hồn ôm lấy những điệu hồn đồng điệu. Yêu thương gửi gắm trong hai chữ “lắng nghe” và đoá hoa thành công cũng bừng nở khi hứng lấy giọt nắng mang tên “lắng nghe”.
Nhận ra ý nghĩa sáng ngời đằng sau hai chữ “lắng nghe”, tôi thiết nghĩ bản thân nên sống chậm lại, dành thời gian để ghé qua quán nhỏ bên đại lộ cuộc đời, cho cõi lòng những khoảnh khắc lắng đọng, để nghe thật trọn vẹn, đắm chìm trong những rung cảm trước thanh âm của người, của đời và của chính mình.
(Nguồn: Âu Dương Nhật Hạ)
