Theo thống kê chính thức do Viện nghiên cứu không gian Brazil công bố ngày 10/9, trong thời gian từ tháng 8/2012 đến tháng 7/2013, khoảng 5.891 km2 rừng Amazon đã bị phá hủy, tăng 29% so với thời gian một năm trước đó. Dù là mức tăng hàng năm thấp thứ hai kể từ năm 1988 tới nay, những con số này vẫn gióng hồi chuông cảnh báo tình trạng phá rừng ở Amazon đang tăng trở lại.
Trong số các bang của Brazil nằm trong khu vực rừng Amazon, Para và Mato Grosso, nơi hoạt động nông nghiệp đang được mở rộng, là các khu vực có diện tích rừng bị tàn phá nặng nề nhất. Ước tính hơn 1.000 km2 diện tích rừng đã bị mất ở mỗi bang trên.
"Lá phổi hành tinh" Amazon đang lâm nguy. |
Kể từ năm 1988 khi Brazil thống kê diện tích rừng bị tàn phá, năm 2004 là năm kỷ lục về diện tích rừng bị phá hủy với hơn 27.000 km2 rừng bị mất. Kể từ đó, Brazil đã nỗ lực cắt giảm tỷ lệ này. Đến thời kỳ năm 2011/2012, diện tích rừng bị phá ở "lá phổi hành tinh" này giảm xuống còn 4.571 km2. Con số này sau đó đã tăng lên vào năm 2012/2013, sau khi Brazil thông qua cải cách luật lâm nghiệp, theo đó giảm diện tích rừng mà các chủ đất phải duy trì.
Là rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới, Amazon được coi là một trong những nơi quan trọng nhất bảo vệ thế giới tự nhiên chống lại sự nóng lên toàn cầu nhờ khả năng hấp thụ một lượng lớn khí CO2. Để bảo vệ “lá phổi hành tinh” này, những năm qua, Chính phủ Brazil đã áp dụng nhiều biện pháp như lập hệ thống theo dõi và cảnh báo phá rừng qua vệ tinh, lập “Vành đai lửa” chống buôn lậu gỗ, tăng mức phạt đối với những người chăn thả gia súc và trồng cây nông nghiệp không đúng quy định, cấp tín dụng ưu đãi và tạo điều kiện chuyển nghề cho những gia đình sống dựa vào việc khai thác gỗ.
Quang cảnh rừng nhiệt đới Amazon tại Ecuador (DR)
Trên đây là cảnh báo của các nhà khoa học đã được ghi trong báo cáo của Chương trình Liên Hiệp Quốc về môi trường mới công bố gần đây, trước thực trạng suy thoái ngày càng trầm trọng của khu rừng nhiệt đới rộng lớn nhất hành tinh này. Quá trình phá hủy rừng đang tác động làm gia tăng hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.
Được gọi là "lá phổi xanh" của trái đất, rừng nhiệt đới Amazon bao bọc toàn bộ lưu vực con sông Amazon ở Nam Mỹ với diện tích khoảng 5 triệu km2, nằm trên lãnh thổ của 9 nước, trong đó Brazil chiếm 60% tổng diện tích rừng. Những nước khác được rừng Amazon bao phủ gồm có Perou, Bolivia, Ecuador, Venezuela, Colombia, Surinam và Guyane thuộc lãnh thổ Pháp.
Chiếm một nửa diện tích rừng nhiệt đới trên toàn thế giới, rừng Amazon là khu vực có số lượng cây cối, hệ động thực vật lớn nhất thế giới. Khu vực này cất giữ gần 1/5 tổng số loài động thực vật trên địa cầu, 20% lượng sinh khối cácbon của trái đất, đây còn là nơi sinh sống của hàng triệu con người. Theo ước tính của các nhà khoa học, mỗi năm rừng Amazon có khả năng hấp thụ khoảng 66 tỷ tấn khí CO2, tức là gấp 3 lần lượng phát thải của trái đất trong một năm. Vì vậy không phải vô cớ mà rừng Amazon được ví như chiếc máy điều hòa khổng lồ của bầu khí hậu toàn trái đất, được xem là một trong những tác nhân chính giúp ổn định khí hậu toàn cầu.
Rừng Amazon bao phủ các nước Nam Mỹ (DR)
Vì nguồn tài nguyên cũng như đất đai của Amazon quá dồi dào, phong phú nên con người đã lao vào khai thác nó với mức độ không giới hạn. Theo đánh giá của các chuyên gia thì đến năm 2005 thì rừng Amazon đã bị mất 17% diện tích bao phủ. Nguyên nhân chính là rừng bị chặt phá để khai thác gỗ, để mở mang các khu định cư mới cho con người cũng như phát quang chuyển đổi rừng thành đất khai thác nông nghiệp.
Cho tới đầu thập niên 1960, về cơ bản rừng Amazon còn khá nguyên vẹn. Nhưng chỉ trong khoảng thời gian từ năm 1991 tới năm 2000, tổng diện tích rừng bị mất trong khu vực Amazon tăng từ 415.000 tới 587.000 km², với phần lớn diện tích rừng bị chặt phá biến thành bãi chăn thả gia súc. Ngoài ra, Brazil hiện tại là nhà sản xuất hàng thứ hai trên thế giới về đậu tương, sau Hoa Kỳ. Gần đây nước này còn phê chuẩn nhiều dự án vận tải gây tranh cãi. Hai đường cao tốc đầu tiên chạy xuyên qua rừng mưa đã làm tăng sự định cư và chặt phá rừng. Tốc độ chặt phá rừng trung bình hàng năm từ năm 2000 tới 2005 (22.392 km²/năm) là 18 % cao hơn so với 5 năm trước đó (19.018 km²/năm).
Hệ quả của những họat động phá rừng đó đã khiến cho chính Amazon là nạn nhân đầu tiên. Theo một nghiên cứu vừa được công bố trong năm nay, của một nhóm các nhà khoa học quốc tế thuộc mạng lưới giám sát rừng Amazon có tên là RAINFOR thì rừng Amazon có nguy cơ bị hạn hán trầm trọng, đây là một hiện tượng bất thường vì Amazon vốn là rừng mưa, lại nằm trong vùng hạ lưu con sông lớn Amazon.
Nạn chặt cây đốt rừng để mở rộng đất canh tác (DR)
Tuy vậy, hạn hán năm 2005 làm đảo ngược đột ngột quá trình hấp thụ cácbon trong nhiều thập kỷ, trong đó rừng Amazon giúp làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. Bình thường mỗi năm, rừng rậm này hấp thụ gần 2 tỷ tấn khí cácbon điôxít. Hạn hán gây ra thiệt hại hơn 3 tỷ tấn. Tổng tác động của hạn hán – có thêm 5 tỷ tấn CO2 được xả vào bầu khí quyển - sự xả thải này vượt quá lượng phát thải của cả Châu Âu và Nhật Bản cộng lại.
Ông Olivier Philips, thuộc trường Đại học Leeds của Anh Quốc, chủ trì nghiên cứu trên cho biết : "trong vòng nhiều năm, khu vực Amazon đã góp phần làm chậm lại quá trình hâm nóng toàn cầu. Nếu các bể chứa cácbon ở đây bị thu hẹp thì mức CO2 trong bầu khí quyển sẽ tăng nhiều hơn".
Rừng Amazon là một vùng vô cùng rộng lớn, chỉ cần một hiệu ứng sinh thái nhỏ ở đây cũng có thể gây tác động lớn đến chu trình cácbon tòan cầu. Nếu hạn hán tiếp tục diễn ra ở Amazon, thì hiện tượng ấm lên toàn cầu sẽ tiến triển mạnh hơn hiện nay rất nhiều. Đó là khu dự trữ sinh quyển cho loài người. Vì vậy sự bảo tồn các loài động vật quý hiếm và các loại tài nguyên, nhất là nguồn tài nguyên sinh vật tại khu vực này chính là nhằm bảo vệ sự tồn tại và phát triển của thế giới loài người.
