- Tương đồng: Thao tác nghị luận là thao tác, do đó cũng bao gồm những quy định chặt chẽ về động tác, trình tự kĩ thuật, yêu cầu kĩ thuật
- Khác biệt: Trong thao tác nghị luận, các động tác đều là các hoạt động của tư duy và thực hiện nhằm mục đích nghị luận, nghĩa là thuyết phục người đọc hiểu và tin theo ý kiến bàn luận của mình.
Dòng nào nêu đúng nhất sự khác biệt cơ bản giữa thao tác tổng hợp và thao tác quy nạp trong hoạt động nghị luận?
A. Một bên là thao tác nhằm tìm kiếm nhận xét bao quát toàn diện; một bên là thao tác nhằm suy ra nguyên lí chung, phổ biến.
B. Một bên là thao tác kết hợp các mặt nhằm tổng hợp vấn đề; một bên là thao tác đi từ cái nhỏ đến cái lớn.
C. Một bên là thao tác xem xét tất cả cái nhỏ trong cái lớn để tổng hợp vấn đề; một bên là thao tác đi từ cái riêng đến cái chung.
D. Một bên là thao tác đi tìm cái bao quát; một bên là thao tác đi tìm cái chung.
Dòng nêu đúng nhất sự khác biệt cơ bản giữa cặp thao tác phân tích – tổng hợp và cặp thao tác diễn dịch – quy nạp trong hoạt động nghị luận?
A. Một bên giúp người nghe (đọc) có nhận thức tổng thể; một bên giúp người nghe (đọc) hiểu biết đầy đủ, sâu sắc vấn đề.
B. Một bên giúp người nghe (đọc) có nhận thức vấn đề có bề rộng; một bên giúp người nghe (đọc) nhận thức vấn đề có bề sâu.
C. Một bên giúp xem xét sự vật, hiện tượng một cách chính xác; một bên giúp suy ra cái chưa biết từ cái đã biết.
D. Một bên giúp người nghe (đọc) có nhận thức vấn đề chi tiết, tỉ mỉ; một bên giúp người nghe (đọc) có thêm nhận thức, phát hiện mới.
Vận dụng thao tác nghị luận để viết 1 đoạn văn triển khai luận điểm sau bằng cách diễn dịch:
Văn học dân gian là những viên ngọc quy trong kho tàng văn học dân tộc
a) Hãy nhớ lại các kiến thức đã học ở chương trình Ngữ văn THCS để điền chính xác từng từ phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp vào vị trí thích hợp trong những chỗ trống dưới đây :
- /…/ là kết hợp các phần (bộ phận), các mặt (phương diện), các nhân tố của vấn đề cần bàn luận thành một chỉnh thể thống nhất để xem xét.
- /…/ là chia vấn đề cần bàn luận ra thành các bộ phận (các phương diện, các nhân tố) để có thể xem xét một cách cặn kẽ và kĩ càng.
- /…/ là từ cái riêng suy ra cái chung, từ những sự vật cá biệt suy ra nguyên lí phổ biến.
- /…/ là từ tiền đề chung, có tính phổ biến suy ra những kết luận về những sự vật, hiện tượng riêng.
b) Trong lời tựa Trích diễm thi tập, Hoàng Đức Lương nhận định: “Thơ văn không lưu truyền hết ở đời là vì nhiều lí do”. Tiếp đó, ông lần lượt trình bày bốn lí do khiến thơ văn thời xưa đã không thể truyền lại đầy đủ được. Anh (chị) thấy, ở trường hợp cụ thể này, tác giả đã sử dụng thao tác phân tích hay diễn dịch ? Vì sao ? Việc dùng phép diễn dịch (hay phân tích) như thế có tác dụng gì ?
Dựa vào kết quả tìm hiểu trên, hãy nhận xét và đánh giá về cách sử dụng thao tác nghị luận trong lập luận sau :
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên.
(Thân Nhân Trung, Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)
c) Cũng trong lời tựa Trích diễm thi tập, sau khi nêu bốn lí do hạn chế, Hoàng Đức Lương rút ra kết luận : Vậy thì các bản thảo thơ văn cũ mỏng manh kia còn giữ mãi thế nào được mà không rách nát tan tành ?
Kết luận này có được là nhờ tác giả đã tổng hợp hay quy nạp ? Thao tác tổng hợp (hay quy nạp) đó giúp gì cho quá trình lập luận càng trở nên có sức thuyết phục hơn ?
Hãy xét xem, trong đoạn trích sau đây có sử dụng thao tác tổng hợp (hay quy nạp) giống với trường hợp trên không ? Vì sao ?
Ta thường nghe : Kỉ Tín đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao đế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho Chiêu Vương; Dự Nhượng nuốt than để báo thì cho chủ; Thân Khoái chặt tay cứu nạn cho nước; Kính Đức, một chàng tuổi trẻ, thân phào Thái Tông thoát khỏi vòng vây Thế Sung; Cảo Khanh, một bề tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn, không theo mưu kế nghịch tặc. Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có ?
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
d) Những nhận định nêu dưới đây đúng hay không đúng ? Vì sao ?
- Thao tác diễn dịch có khả năng giúp ta rút ra chân lí mới từ các chân lí đã biết.
- Thao tác quy nạp luôn luôn đưa lại cho ta những kết luận chắc chắn và xác thực.
- Tổng hợp không chỉ là thao tác đối lập với thao tác phân tích mà còn là sự tiếp tục và hoàn thành của quá trình phân tích.
Dòng nào sau đây không nêu đúng các thao tác cơ bản thường gặp trong hoạt động nghị luận?
A. Phân tích, tổng hợp
B. Giải thích, chứng minh
C. Tra cứu, sưu tập
D. Diễn dịch, quy nạp
Viết một đoạn văn nghị luận vận dụng các thao tác nghị luận "động cơ đến trường học tập" trong học sinh hiện nay
Trình bày cấu tạo của một lập luận, các thao tác nghị luận và cách lập dàn ý bài văn nghị luận.
Nhận định nào về tác dụng của các thao tác nghị luận là không đúng?
A. Thao tác diễn dịch có khả năng giúp ta rút ra chân lí mới từ các chân lí đã biết.
B. Thao tác quy nạp có khả năng đưa lại cho ta những kết luận chắc chắn và xác thực.
C. Tổng hợp không chỉ là thao tác đối lập với thao tác phân tích mà còn là sự tiếp tục và hoàn thành của quá trình phân tích.
D. So sánh là thao tác không chỉ giúp ta kết luận về sự hơn kém mà còn giúp ta rút ra nhận xét, kết luận về sự giống nhau, khác nhau.
Nhận xét nào đúng về ưu, nhược điểm của mỗi thao tác nghị luận?
A. Phân tích là thao tác quan trọng nhất, giúp ta hiểu sâu sắc đối tượng.
B. Quy nạp là thao tác luôn đưa lại cho ta những kết luận chắc chắn và xác thực.
C. Mỗi thao tác đều có ưu thế và có thể có những hạn chế riêng; phải biết phối hợp phát huy ưu thế của nhiều thao tác, để nghị luận thêm hiệu quả.
D. So sánh là thao tác nghị luận hết sức khập khiễng và hạn chế, hoàn toàn không đáng tin cậy.
