Những dấu tích tiêu biểu của người nguyên thủy trên đất Nghệ An gồm nhiều di chỉ khảo cổ quan trọng, cho thấy con người đã sinh sống ở đây từ rất sớm. Tiêu biểu nhất là di chỉ hang Thẩm Ồm (Quỳ Châu), nơi phát hiện răng hóa thạch người nguyên thủy có niên đại hàng vạn năm, cùng nhiều công cụ đá ghè đẽo thô sơ. Bên cạnh đó còn có di chỉ Làng Vạc (Nghĩa Đàn) – một trong những trung tâm văn hóa Đông Sơn lớn nhất Việt Nam, tìm thấy nhiều đồ đồng, trống đồng, vũ khí và trang sức cổ. Các di chỉ như Quỳ Châu, Nghĩa Đàn, Anh Sơn, Con Cuông… cũng lưu giữ nhiều hiện vật bằng đá, xương và gốm cho thấy đời sống của cư dân nguyên thủy và thời kim khí ở Nghệ An rất phong phú. Biện pháp bảo vệ và giữ gìn các di tích này là khoanh vùng bảo tồn, hạn chế khai thác làm ảnh hưởng đến di tích; xây dựng nhà trưng bày, trung tâm thông tin để lưu giữ hiện vật; tổ chức tuyên truyền cho người dân, học sinh hiểu giá trị lịch sử của các di tích. Đồng thời, cần xử lý nghiêm hành vi đào bới, buôn bán cổ vật trái phép; khuyến khích cộng đồng địa phương tham gia bảo vệ, giám sát; kết hợp phát triển du lịch lịch sử – sinh thái một cách bền vững để vừa gìn giữ di sản, vừa phát huy giá trị của chúng.
