CỦ KHOAI NƯỚNG
Sau trận mưa rào vòm trời như được rửa sạch, trở nên xanh và cao hơn. Đã chớm hè nhưng trời vẫn lành lạnh, cái lạnh làm người ta hưng phấn và chóng đói. Thường Mạnh đi học về là đi thả trâu. Tối mịt cậu rong trâu về, đầu tưởng tượng đến một nồi cơm bốc khói nghi ngút.
Nhưng từ giờ đến tối còn lâu và cậu cần phải tìm được một việc gì đó trong khi con trâu đang mải miết gặm cỏ. Cậu bèn ngồi đếm từng con sáo mỏ vàng đang nhảy kiếm ăn trên cánh đồng màu đã thu hoạch. Thỉnh thoảng chúng lại nghiêng ngó nhìn cậu, ý chừng muốn dò la xem “anh bạn khổng lồ” kia có thể chơi được không. Chợt Mạnh phát hiện ra một đám mầm khoai đỏ au, mập mạp, tua tủa hướng lên trời. Kinh nghiệm đủ cho cậu biết bên dưới những chiếc mầm là củ khoai lang sót. Với bất cứ đứa trẻ trâu nào thì điều đó cũng tương đương với một kho báu. Nó bị sót lại từ trước Tết và bây giờ nó sẽ rất ngọt. Để xem, anh bạn to cỡ nào? Không ít trường hợp bên dưới chỉ là một mẩu khoai. Nước miếng đã kịp tứa khắp chân răng khi cậu tưởng tượng đến món khoai nướng. Ruột nó trong như thạch. Những giọt mật trào ra, gặp lửa tạo một thứ hương thơm chết người, nhất là khi trời lại lành lạnh thế này. Thật may là mình đem theo lửa - cậu lẩm bẩm. Sợ niềm hy vọng đi veo mất nên cậu rón rén bới lớp đất mềm lên. Khi cậu hoàn toàn tin nó là một củ khoai thì cậu thọc sâu tay vào đất, sâu nữa cho đến khi những ngón tay cậu ôm gọn củ khoai khá bự, cậu mới từ từ lôi nó lên. Chà, thật tuyệt vời. Nó không chỉ đơn thuần là củ khoai sót. Nó y như quà tặng, một thứ kho báu trời đất ban riêng cho cậu.
Mạnh đã có việc để làm, mà lại là một việc làm người ta háo hức. Trong chốc lát đống cành khô bén lửa và đợi đến khi nó chỉ còn lớp than hồng rực Mạnh mới vùi củ khoai vào. Cậu ngồi im lắng nghe một sự dịch chuyển vô cùng tinh tế dưới lớp than, cùi trắng muốt đang bị sức nóng ủ cho thành mật. Từng khoảnh khắc với Mạnh lúc này trở nên vô cùng huyền diệu. Rồi có một mùi thơm cứ đậm dần, cứ quánh lại, lan tỏa, xoắn xuýt. Cậu nhớ lại có lần bà kể, nhờ đúng một củ khoai nướng mà ông cậu thoát chết đói và sau đó làm nên sự nghiệp. Chuyện như cổ tích nhưng lại có thật. Nào, để xem sau đây cậu sẽ làm nên công trạng gì.
Chợt cậu thấy có hai người, một lớn, một bé đang đi tới. Ông già ôm theo bọc tay nải còn cậu bé thì cứ ngoái cổ lại phía làng. Cậu nhận ra hai ông cháu lão ăn mày ở xóm bên. Hôm nay, chẳng có phiên chợ sao ông cháu lão cũng ra khỏi nhà nhỉ. Vài lần giáp mặt cậu bé và thấy mặt mũi nó khá sáng sủa. Bố mẹ nó chết trong một trận lũ quét nên nó chỉ trông cậy vào người ông mù lòa. Mạnh lén trút ra tiếng thở dài khi ông cháu lão ăn mày đã đến rất gần. Có thể thấy rõ cánh mũi lão phập phồng như hà hít tìm thứ mùi vị gì đó. Cậu bé vẫn câm lặng, thỉnh thoảng lén nhìn Mạnh.
- Mùi gì mà thơm thế - ông cậu bé lên tiếng - Hẳn ai đang nướng khoai. Ngồi nghỉ một lát để ông xin lửa hút điếu thuốc đã cháu.
Ông lão lần túi lấy gói thuốc lào. Thằng bé giúp ông tháo khỏi lưng chiếc điếu nhỏ xíu. Mùi khoai nướng vẫn ngào ngạt và Mạnh đành ngồi chết gí, không dám động cựa. Chỉ khi ông lão nhờ, cậu mới cúi xuống thổi lửa. Chà, ông cháu lão mà ngồi dai là củ khoai cháy mất. Đã có mùi vỏ cháy. Lửa sẽ lấn dần vào cho đến khi biến củ khoai thành đen thui mới thôi. Dường như đoán được nỗi khó xử của Mạnh, ông lão bảo:
- Tôi chỉ xin lửa thôi...
Mạnh như bị bắt quả tang đang làm chuyện vụng trộm, mặt đỏ lên. Nhưng ông lão mắt lòa không thể nhìn thấy còn cậu bé ý tứ nhìn đi chỗ khác.
- Thôi, chào cậu nhé. Ta đi tiếp đi cháu!
Ông lật đật đứng dậy, bám vào vai cậu bé, vội vã bước. Cậu bé lặng lẽ nhìn Mạnh như muốn xin lỗi vì đã làm khó cho cậu. Cái nhìn đĩnh đạc của một người tự trọng, không muốn bị thương hại khiến Mạnh vội cúi gằm xuống. Ôi, giá như có ba củ khoai, chí ít cũng là hai củ. Đằng này chỉ có một... Mạnh thấy rõ tiếng chân hai ông cháu xa dần. Nhưng chính khi ấy, khi củ khoai nóng hổi, lớp vỏ răn lại như từng gợn sóng nằm phơi ra trước mắt Mạnh, thì nỗi chờ đón háo hức lúc trước cũng tiêu tan mất. Giờ đây củ khoai như là nhân chứng cho một việc làm đáng hổ thẹn nào đó. Dù Mạnh có dối lòng rằng mình chẳng có lỗi gì sất nhưng cậu vẫn không dám chạm vào củ khoai... Hình như đã có người phải quay mặt đi vì không dám ước có được nó. Có thể ông nội cậu đã từng nhìn củ khoai nướng cho ông làm nên sự nghiệp bằng cái cách đau đớn như vậy.
Mặc dù rong trâu về từ chiều nhưng mãi tối mịt Mạnh mới vào nhà. Giờ đây mới là lúc cậu sống trọn vẹn với cảm giác ngây ngất của người vừa được ban tặng một món quà vô giá. Cậu nhắm mắt lại mường tượng giây phút cậu bé kia mở gói giấy báo ra. Nửa củ khoai khi đó sẽ khiến cậu ta liên tưởng đến phép lạ, có thể lắm chứ! Và rồi cậu thấy lâng lâng đến mức chính mình tự hỏi liệu đây có phải là giấc mơ?
CÂU HỎI:
1. Câu chuyện xảy ra vào thời điểm nào trong năm? Xác định ngôi kể của văn bản?
2. Chỉ ra trạng ngữ trong câu sau và nêu công dụng: “Sau trận mưa rào vòm trời được rửa sạch, trở nên xanh và cao hơn.”?
3. Chỉ ra biện pháp tu từ trong câu sau và nêu tác dụng: “Những giọt mật trào ra, gặp lửa tạo ra một thứ hương thơm chết người, nhất là khi trời lại lành lạnh thế này.”?
4. Tìm các chi tiết gợi tả hành động, thái độ của Mạnh đối với hai ông cháu lão ăn mày khi khoai sắp chin? Tại sao Mạnh có thái độ và hành động như vậy?
5. Vì sao, tá giả khẳng định ông cháu người ăn mày là người tự trọng? Em có đồng ý với điều đó không?
6. Tại sao khi tiếng bước chân hai ông cháu xa dần, “nỗi chờ đón háo hức lúc trước” của Mạnh cũng tiêu tan mất?
7. Cuối cùng Mạnh quyết định làm gì với củ khoai nướng? Nếu em là nhân vật cậu bé Mạnh trong câu chuyện, em có cư xử với hai ông cháu lão ăn mày như nhân vật trong truyện đã làm hay không, vì sao?
8. Vì sao Mạnh vừa hổ thẹn rồi lại được trở về “sống trọn vẹn với cmar giá ngây ngất của người vừa được ban tặng một món quà vô giá”?
9. Ghi lại một cách ngắn gọn tâm trạng của em sau khi sau khi làm được một việc tốt. (5-7 câu)
10. Yếu tố nào đã làm nên kết thúc bất ngờ cho câu chuyện? Qua câu chuyện này, tác giả muốn gửi gắm điều gì? (trả lời 5-7 câu văn nối tiếp nhau).
11. Em hãy kể lại một trải nghiệm của bản thân: về một việc làm khiến mình hân hoan, tự hào vì đã hành động đúng. (bằng một đoạn văn dài 2/3 trang vở)
Câu 1: Câu chuyện xảy ra vào thời điểm chớm vào hè. Truyện được kể bằng ngôi kể thứ ba.
Câu 2: Tác dụng của trạng ngữ "sau trận mưa rào": bổ sung thêm thông tin về thời gian xảy ra sự kiện.
Câu 3: Biện pháp tu từ nói quá "những giọt mật trào ra, gặp lửa tạo ra thứ hương thơm chết người". Tác dụng:
- Tăng tính biểu hình biểu đạt gây ấn tượng sâu sắc với người đọc
- Cho thấy sức hấp dẫn của một củ khoai lang nướng đối với một đứa trẻ như Mạnh.
Câu 4: Các chi tiết gợi tả hành động, thái độ của Mạnh đối với hai ông cháu lão ăn mày khi khoai sắp chin:
- Mạnh lén trút ra tiếng thở dài khi ông cháu lão ăn mày đã đến rất gần.
- Mùi khoai nướng vẫn ngào ngạt và Mạnh đành ngồi chết gí, không dám động cựa.
Mạnh hành động như vậy là vì khó xử. Cậu muốn ăn củ khoai lang nướng khó khăn lắm mới tìm được nhưng lại ngại hai ông cháu ăn xin khiến cậu có cảm giác tội lỗi trong lòng.
Câu 5:
Tác giả nói họ là người có tự trọng vì ông lật đật đứng dậy, bám vào vai cậu bé, vội vã bước. Cậu bé lặng lẽ nhìn Mạnh như muốn xin lỗi vì đã làm khó cho cậu. Họ chỉ muốn xin lửa chứ không có ý định xin củ khoai của Mạnh dù bản thân họ cũng đang lâm vào hoàn cảnh đói rách khó khăn.
Em đồng ý với ý kiến của tác giả. Hai ông cháu dù là người ăn xin nhưng họ cũng không lợi dụng hoàn cảnh tội nghiệp của mình để cầu sự thương hại từ người khác.
Câu 6: Khi tiếng bước chân hai ông cháu xa dần, “nỗi chờ đón háo hức lúc trước” của Mạnh cũng tiêu tan mất vì Mạnh cảm thấy có lỗi khi không giúp được cho họ. Thậm chí cậu cảm thấy hành động của mình có phần ích kỉ khiến cậu thấy xấu hổ với hai ông cháu ăn xin.
Câu 7: Cuối cùng Mạnh quyết định gói nửa củ khoai vào giấy báo và cho cậu bé ăn xin. Nếu em là nhân vật trong chuyện em cũng sẽ cư xử với hai ông cháu lão ăn mày trong truyện. Vì đó là cách em giúp đỡ phần nào cho số phận bất hạnh của họ nhưng không động đến lòng tự trọng của người ta.
Câu 8: Mạnh vừa hổ thẹn rồi lại được trở về “sống trọn vẹn với cmar giá ngây ngất của người vừa được ban tặng một món quà vô giá" vì Mạnh thấy vui khi đã làm được một việc tốt chia sẻ với một số phận bất hạnh như cậu bé ăn mà kia. Đó là niềm vui khi làm được một việc tử tế mang lại hạnh phúc cho người khác.
Câu 9:
Sau khi làm được việc tốt em cảm thấy hạnh phúc và phấn khích. Dường như khi ấy trái tim đều được lấp đầy bằng niềm vui khi giúp đỡ người khác. Tâm hồn cũng trở nên nhẹ nhàng hơn vì em cảm thấy mình trở thành một người có ích cho xã hội. Sau đó, em tự hứa với lòng mình là sẽ làm nhiều việc tử tế hơn nữa. Em hi vọng có thể lan tỏa những điều tốt đẹp đến khắp muôn nơi.
