Bài 47. Đại não

Khối lượng não so với cơ thể ở người lớn hơn các động vật thuộc lớp Thú.

Vỏ não có nhiều khe và rãnh làm tăng bề mặt chứa các nơron (khối lượng chất xám lớn).
Ở người, ngoài các trung khu vận động và cảm giác như các động vật thuộc lớp Thú, còn có các trung khu cảm giác và vận động ngôn ngữ (nói, viết, hiểu tiếng nói, hiểu chữ viết).

Khối lượng não so với cơ thể ở người lớn hơn các động vật thuộc lớp Thú.

Vỏ não có nhiều khe và rãnh làm tăng bề mặt chứa các nơron (khối lượng chất xám lớn). Ở người, ngoài các trung khu vận động và cảm giác như các động vật thuộc lớp Thú, còn có các trung khu cảm giác và vận động ngôn ngữ (nói, viết, hiểu tiếng nói, hiểu chữ viết).

Những đặc điểm tiến hóa của địa não người so với đại não thú là:

- Tỉ lệ não so với cơ thể: Ở người lớn hơn động vật thuộc lớp thú

- Não người có các khe và rãnh làm tăng diện tích vỏ não lên 2300-2500 cm2

- Ở người ngoài các trung khu cảm giác, trung khu vận động như ở động vật thì còn có trung khu hiểu tiếng nói chữ viết và vận động ngôn ngữ

Bề mặt của đại não được phủ bởi một lớp chất xám làm thành vỏ não. Bể mặt của đại não có nhiều nếp gấp, đó là các chất xám và khe và rãnh. Làm tăng diện tích bề mặt vỏ não (nơi chứa thân của các nơron) lên tới 2300 - 2500cm2. Hơn 2/3 bề mặt của vỏ não nằm trong các khe và rãnh, vỏ não chỉ dày khoảng 2 -3 mm, gồm 6 lớp, chủ yếu là các tế bào hình tháp. Các rãnh chia mỗi nửa đại não thành các thuỳ. Rãnh đỉnh ngăn cách thuỳ trán và thuỳ đỉnh', Rãnh thái dương ngăn cách thuỳ trán và thùy đỉnh với thuỳ thái dương. Trong các thuỳ, các khe đã tạo thành các hổi hay khúc cuộn não.

Dưới võ não là chất tráng, trong đó chứa các nhân nền (nhân dưới vỏ).

Khối lượng não so với cơ thể ở người lớn hơn các động vật thuộc lớp Thú.

Vỏ não có nhiều khe và rãnh làm tăng bề mặt chứa các nơron (khối lượng chất xám lớn).
Ở người, ngoài các trung khu vận động và cảm giác như các động vật thuộc lớp Thú, còn có các trung khu cảm giác và vận động ngôn ngữ (nói, viết, hiểu tiếng nói, hiểu chữ viết).

Đại não có cấu tạo: gồm 2 nửa bán cầu đại não trùm lên các phần khác của não (trụ não, não trung gian và tiểu não). * Cấu tạo: - 1 rãnh giữa, sâu, chia đại não thành 2 nửa. - Mỗi nửa có 3 rãnh (thái dương, đỉnh, thẳng góc) chia não thành 4 thuỳ (trán, đỉnh, thái dương, chẩm). - Nhiều khe chia các thuỳ thành các khúc cuộn làm diện tích mặt ngoài của não đạt tới 2300 - 2500 cm2. - Chất xám ở ngoài tạo thành vỏ não chứa tới hàng trăm tỉ nơron, gồm 3 loại: nơron cảm giác, nơron vận động và nơron liên lạc. - Trong não còn có các nhân xám là các trung khu dưới vỏ nằm trong chất trắng.Chất trắng ở trong là các đường thần kinh liên hệ với các phần dưới não và liên hệ giữa hai nửa não với nhau.

Đại não người được chia thành 2 bán cầu trái và phải, tầng bề ngoài là vỏ đại não. Não do các chát xám có diện tích rất lớn tạo nên. Nhờ đại não, với chức năng hoạt động cao cấp và cũng là cơ sở vật chất của các hoạt động thần kinh cao cấp chúng ta mới có thể ghi lại những sự việc đã qua. Bề mặt của vỏ đại nao gồm rất nhiều nếp nhăn chủ yếu do các nơron thần kinh cấu tạo nên, chiếm một phần diện tích là 2.200cm², với khoảng 14 tỷ nơron thần kinh.

Khi truyền thông tin tới tế bào thần kinh của vỏ đại não tiếp thu kích thích và bảo tồn thông tin. Khi cần tái hiện lại những thông tin đó, tầng vỏ đại não phát huy chức năng của nó, khiến con người sản sinh hồi ức. Tầng vỏ đại não tuy có chức năng ghi nhớ nhưng nó chỉ ghi nhớ những thông tin có ích cho chúng ta. Tuy nhiên nhiên cũng có khi nhầm lẫn hay lãng quên.

Tầng vỏ đại não là bộ phận phát triển nhất của não con người. Dựa vào đó mà chúng ta mới có ý thức, tư duy, có kí ức.Tầng vỏ đại não còn có thể chỉ huy thân thể thực hiện các hoạt động của tay chân.

Đại não người được chia thành 2 bán cầu trái và phải, tầng bề ngoài là vỏ đại não. Não do các chát xám có diện tích rất lớn tạo nên. Nhờ đại não, với chức năng hoạt động cao cấp và cũng là cơ sở vật chất của các hoạt động thần kinh cao cấp chúng ta mới có thể ghi lại những sự việc đã qua. Bề mặt của vỏ đại nao gồm rất nhiều nếp nhăn chủ yếu do các nơron thần kinh cấu tạo nên, chiếm một phần diện tích là 2.200cm², với khoảng 14 tỷ nơron thần kinh.

Khi truyền thông tin tới tế bào thần kinh của vỏ đại não tiếp thu kích thích và bảo tồn thông tin. Khi cần tái hiện lại những thông tin đó, tầng vỏ đại não phát huy chức năng của nó, khiến con người sản sinh hồi ức. Tầng vỏ đại não tuy có chức năng ghi nhớ nhưng nó chỉ ghi nhớ những thông tin có ích cho chúng ta. Tuy nhiên nhiên cũng có khi nhầm lẫn hay lãng quên.

Tầng vỏ đại não là bộ phận phát triển nhất của não con người. Dựa vào đó mà chúng ta mới có ý thức, tư duy, có kí ức.Tầng vỏ đại não còn có thể chỉ huy thân thể thực hiện các hoạt động của tay chân.

Chức năng ngôn ngữ: trên đại não có những vùng chuyên biệt phụ trách chức năng ngôn ngữ. Vùng Wercnick nằm ở ranh giới của thùy chẩm, thùy thái dương và thùy đỉnh có chức năng phân tích giúp hiểu lời nói và chữ viết.Vùng vận động ngôn ngữ nằm ở hồi trán lên của thùy trán.

Điểm giống và khác nhau giữa sự phân vùng ở não người và động vật

_ Về cấu tạo:

+ Khối lượng não người so với khối lượng cơ thể người lớn hơn thú.

+ Não người có nhiều khúc cuộn não => tăng diện tích bề mặt, tăng noron (là trung tâm của các phản xạ có điều kiện)

_ Về chức năng: Não người có những vùng chức năng mà thú không có:

+ Vùng vị giác

+ Vùng hiểu tiếng nói

+ Vùng hiểu chữ viết

+ Vùng vận động ngôn ngữ

=> Đại não người tiến hóa hơn hẳn so với lớp thú.

Bóng cười' được một số người sử dụng để tăng sức hấp dẫn, vui vẻ ở các bữa tiệc. Tuy nhiên, lạm dụng hít 'bóng cười' có thể gây tác hại khôn lường: rối loạn thần kinh và đặc biệt là tổn thương não bộ vĩnh viễn.

Ma túy đá tác động vào trung tâm thần kinh trung ương, làm não tiết ra rất nhiều dopamine, một chất gây cảm giác hưng phấn, tự tin và hạnh phúc. Người sử dụng thấy hạnh phúc, vui vẻ, tự tin, yêu đời. Tác hại là kể từ đó, não không tự tiết ra dopamine nữa, và khi đó người nghiện phải dùng thuốc (với liều dùng ngày một tăng) nếu không sẽ bị trầm cảm, buồn bã, sợ hãi, lo lắng.Tác dụng gây hưng phấn của ma túy đá (meth) rất cao. Ma túy đá có thể làm tiết ra lượng dopamine gấp 15 lần so với bình thường (trong khi cocaine tối đa là gấp 4), làm cho người dùng nó luôn ở trạng thái kích dục mãnh liệt và hưng phấn trong 3-10 ngày liền, gây mất ngủ liên tục và rất khó chịu với não và toàn cơ thể. Người dùng sẽ bị ảo giác (ngáo), không biết mệt mỏi, thức liền tục trong thời gian phê và không thèm ăn hàng vài ngày, thậm chí vài tuần.

Khi thiếu thuốc, ma túy đá gây ra sự hoảng sợ, lo lắng, ảo giác, nghĩ là có sâu bò dưới da, dẫn đến cào cấu mặt mũi tay chân cho đến khi rách hẳn. Trạng thái này thường được gọi là "ngáo đá". Người nghiện sợ ánh sáng, ảo tưởng có người truy sát mình, do vậy không ra khỏi nhà, quên ăn uống. Sau khi thức 3-7 ngày người nghiện ngủ liền 3-5 ngày sau đó lại phải sử dụng lại ma túy đá mới chịu nổi.

Ảnh hưởng đến bản thân

Ma tuý làm huỷ hoại sức khoẻ, làm mất khả năng lao động, học tập, làm cho thần kinh người nghiện bị tổn hại. Dùng ma tuý quá liều có thể dẫn đến cái chết. Gây nghiện mạnh, sức khoẻ giảm sút. Tiêm chích ma tuý dùng chung bơm kim tiêm không tiệt trùng dẫn đến lây nhiễm viêm gan vi rut B, C, đặc biệt là HIV(dẫn đến cái chết). Tiêm chích ma tuý là một trong những con đường lây nhiễm HIV phổ biến nhất tại Việt Nam. Người nghiện ma tuý có thể mang vi rut HIV và lây truyền cho vợ/bạn tình của con cái họ. Thoái hoá nhân cách, rối loạn hành vi, lối sống buông thả, dễ vi phạm pháp luật. Mâu thuẫn và bất hoà với bạn bè, thầy cô giáo và gia đình. Mất lòng tin với mọi người, dễ bị người khác lợi dụng, học tập giảm sút hoặc bỏ học, ảnh hưởng đến tương lai tiền đồ, nếu đã có việc làm thì dễ bị mất việc làm. Ma tuý còn gây tác hại lâu dài cho con cái, nòi giống: các chất ma tuý ảnh hưởng đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien độc có điều kiện hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.

Ảnh hưởng đến gia đình

Làm tiêu hao tiền bạc của bản thân và gia đình. Nhu cầu cần tiền để mua ma tuý của người nghiện là rất lớn, mỗi ngày ít nhất từ 50.000-100.000 đồng/ngày thậm chí 1.000.000 - 2.000.000 đồng/ ngày, vì vậy khi lên cơn nghiện người nghiện ma tuý có thể tiêu tốn hết tiền của, tài sản, đồ đạc của gia đình vào việc mua ma tuý để thoả mãn cơn nghiện của mình, hoặc để có tiền sử dụng ma tuý, nhiều người đã trộm cắp, hành nghề mại dâm, hoặc thậm chí giết người, cướp của. Sức khoẻ các thành viên khác trong gia đình giảm sút ( lo lắng, mặc cảm, ăn không ngon, ngủ không yên...vì trong gia đình có người nghiện) Gây tổn thất về tình cảm (thất vọng, buồn khổ, hạnh phúc gia đình tan vỡ, ly thân, ly hôn, con cái không ai chăm sóc...) Gia đình tốn thời gian, chi phí chăm sóc và điều trị các bệnh của người nghiện do ma tuý gây ra.

Ảnh hưởng đến xã hội

Gây mất trật tự an toàn xã hội, gia tăng các tệ nạn xã hội: Lừa đảo, trộm cắp, giết người, mại dâm, băng nhóm... Ảnh hưởng đến đạo đức, thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc. Làm giảm sút sức lao động sản xuất trong xã hội. Tăng chi phí ngân sách xã hội cho các hoạt động ngăn ngừa, khắc phục, giải quyết các hậu quả do ma tuý đem lại. Ma tuý còn là nguồn gốc, là điều kiện nảy sinh, lan truyền đại dịch HIV/AIDS (một hiểm hoạ toàn cầu chưa có thuốc chữa...Hiện nay nước ta có trên 130.000 người nhiễm HIV/AIDS thì có 75% là do tiêm chích ma tuý Ảnh hưởng đến giống nòi, huỷ diệt giống nòi: do các chất ma tuý ảnh hưởng đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien độc có điều kiện hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.

Ảnh hưởng của ma túy đá đến bản thân

+Ma tuý làm huỷ hoại sức khoẻ, làm mất khả năng lao động, học tập, làm cho thần kinh người nghiện bị tổn hại. Dùng ma tuý quá liều có thể dẫn đến cái chết.

+Gây nghiện mạnh, sức khoẻ giảm sút. Tiêm chích ma tuý dùng chung bơm kim tiêm không tiệt trùng dẫn đến lây nhiễm viêm gan vi rut B, C, đặc biệt là HIV(dẫn đến cái chết). Tiêm chích ma tuý là một trong những con đường lây nhiễm HIV phổ biến nhất tại Việt Nam. Người nghiện ma tuý có thể mang vi rút HIV và lây truyền cho vợ/bạn tình của con cái họ.

+Thoái hoá nhân cách, rối loạn hành vi, lối sống buông thả, dễ vi phạm pháp luật.

+Mâu thuẫn và bất hoà với bạn bè, thầy cô giáo và gia đình.

+Mất lòng tin với mọi người, dễ bị người khác lợi dụng, học tập giảm sút hoặc bỏ học, ảnh hưởng đến tương lai tiền đồ, nếu đã có việc làm thì dễ bị mất việc làm.

+Ma tuý còn gây tác hại lâu dài cho con cái, nòi giống: các chất ma tuý ảnh hưởng đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien độc có điều kiện hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.

Ảnh hưởng của ma túy đá đến gia đình

+Làm tiêu hao tiền bạc của bản thân và gia đình. Nhu cầu cần tiền để mua ma tuý của người nghiện là rất lớn, mỗi ngày ít nhất từ 50.000-100.000 đồng/ngày thậm chí 1.000.000 - 2.000.000 đồng/ ngày, vì vậy khi lên cơn nghiện người nghiện ma tuý có thể tiêu tốn hết tiền của, tài sản, đồ đạc của gia đình vào việc mua ma tuý để thoả mãn cơn nghiện của mình, hoặc để có tiền sử dụng ma tuý, nhiều người đã trộm cắp, hành nghề mại dâm, hoặc thậm chí giết người, cướp của.

+Sức khoẻ các thành viên khác trong gia đình giảm sút ( lo lắng, mặc cảm, ăn không ngon, ngủ không yên...vì trong gia đình có người nghiện)

+Gây tổn thất về tình cảm (thất vọng, buồn khổ, hạnh phúc gia đình tan vỡ, ly thân, ly hôn, con cái không ai chăm sóc...)

+Gia đình tốn thời gian, chi phí chăm sóc và điều trị các bệnh của người nghiện do ma tuý gây ra.

Ảnh hưởng của ma túy đá đến xã hội

+Gây mất trật tự an toàn xã hội, gia tăng các tệ nạn xã hội: Lừa đảo, trộm cắp, giết người, mại dâm, băng nhóm...

+Ảnh hưởng đến đạo đức, thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc.

+Làm giảm sút sức lao động sản xuất trong xã hội.

+Tăng chi phí ngân sách xã hội cho các hoạt động ngăn ngừa, khắc phục, giải quyết các hậu quả do ma tuý đem lại. Ma tuý còn là nguồn gốc, là điều kiện nảy sinh, lan truyền đại dịch HIV/AIDS (một hiểm hoạ toàn cầu chưa có thuốc chữa...Hiện nay nước ta có trên 130.000 người nhiễm HIV/AIDS thì có 75% là do tiêm chích ma tuý

+Ảnh hưởng đến giống nòi, huỷ diệt giống nòi: do các chất ma tuý ảnh hưởng đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien độc có điều kiện hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.

động vật không có tiếng nói vì không có bộ phận vận động ngôn ngữ

- Vùng cảm giác

-Vùng vận động

-Vùng hiểu tiếng nói

-Vùng vị giác

-Vùng thính giác

-Vùng thị giác

- Vùng hiểu chữ viết

- Vùng vận động ngôn ngữ (nói và viết)