Đánh nhau với cối xay gió (trích Đôn Ki-hô-tê)

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Xéc-van-tét (1547- 1616) tên đầy đủ là Miguel de Cervantes Saavedra.

- Quê quán: là nhà văn người Tây Ban Nha.

- Ông được sinh ra trong một gia đình quý tộc nhỏ và sa sút

- Khi 22 tuổi, ông đến Ý, đúng vào thời kỳ Phục Hưng và làm người hầu cho một Hồng y giáo chủ- đây là một cơ hội để ông có thể đọc sách và học tập.

- Tác phẩm chính: Tiểu thuyết kiểu mẫu, Hành trình đến Parnassus nhưng thành công hơn cả là tiểu thuyết hiệp sĩ Đôn Ki-hô-tê.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ

Văn bản trích từ chương 8, 9 của tiểu thuyết Đôn Ki-hô-tê.

b. Bố cục 

- Phần 1: (Từ đầu đến “bọn khổng lồ”): thấy và nhận định về những chhiếc cối xay gió

- Phần 2: (Tiếp đến “con Rô-xi-nan-tê cũng bị toạc nửa vai”): Thái độ và hành động của mỗi người.

- Phần 3: (Còn lại): Quan niệm và cách sử sự của mỗi người khi bị đau đớn, chung quanh chuyện ăn, chuyện ngủ.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Hiệp sĩ Đôn Ki-hô-tê

- Hiệp sĩ Đôn Ki-hô-tê trạc tuổi 5o. Chữ "Đôn" ghép vào với tên chỉ những người quý tộc ở Tây Ban Nha. 

- Gầy gò, cao lênh khênh cưỡi một con ngựa còm, mình mặc áo giáp, đầu đội mũ sắt, vai vác giáo dài, toàn những thứ đã han gỉ của tổ tiên lão lục tìm được rồi đem đánh bóng, lão bắt chước những nhân vật trong loại truyện hiệp sĩ mà lão đã ngốn quá nhiều, muốn là hiệp sĩ lang thang để tiễu trừ quân gian ác, giúp đỡ người lương thiện.

- Đầu óc lão mê muội, chẳng còn tỉnh táo, nhìn thấy nhưng chiếc cối xay gió lại tưởng bọ khổng lồ gian ác, sau đó lại tưởng là pháp thuật của pháp sư Phơ-ren-xtoon. Lão muốn ra tay tiễu trừ cái giống xấu xa; khát vọng ấy chẳng phải là không tốt đẹp, chỉ tiếc đầu óc hoang tưởng kia làm cho sai lệch đi, trở nên hão huyền. Lão chẳng biết sợ gì, dũng cảm xông vào một cuộc giao tranh không cân sức; kể ra đấy cũng là một phẩm chất đáng khen nếu đối thủ là quân gian ác thật sự, nhưng hành động ấy lại trở thành nực cười, chỉ vì đánh nhau với cối xay gió. Lão bị trọng thương mà không hề rên rỉ; cũng đáng học tập đấy chứ, nhưng đáng tiếc là lão muốn làm theo các hiệp sĩ giang hồ...trong sách! Lão không quan tâm đến những nhu cầu của cá nhân mình, kể cả chuyện ăn, chuyện ngủ - trong khi ở đời bao kẻ chỉ lo ngủ, lo ăn - nhưng tất cả chỉ vì "tình nương" Đuyn-xi-nê-a!

=> Tuy có ít nhiều khía cạnh tốt đẹp, nhưng do ngốn quá nhiều loại truyện xấu nên Đôn Ki-hô-tê trở thành nhân vật nực cười, đáng trách mà cũng đáng thương.

2. Giám mã Xan-chô Pan-xa

- Là một bác nông dân béo, lùn, nhận làm giám mã cho Dôn Ki-hô-tê với hi vọng sau này ông chủ công thành danh toại, bác sẽ dược làm thống đốc, cai trị một vài hòn đảo. Giám mã đủng đỉnh cười lừa đi theo chủ, lúc nào cũng mang theo bầu rượu và cái túi hai ngăn đựng đầy đủ thức ăn ngon.

- Khi nhìn những chiếc cối xay gió, đầu óc bác hoàn toàn tỉnh táo; khi chủ muốn tấn công, bác can ngăn. Bác không theo chủ khi xông tới giao tranh với cối xay gió; xử sự như thế có đúng không? Dù thế nào đi nữa cũng phải thừa nhận rằng bác sợ hãi, nhút nhát, nếu không muốn nói là hèn nhát. Hơi đau một chút là sẽ rên rỉ ngay như bác nói thì thật quá đáng! Quan tâm đến những nhu cầu vật chất hnafg ngày như cái ăn cái ngủ là chuyện bình thường; nhưng hình như bác quá chú trọng chăm lo cho cá nhân của mình nên trở thành người tầm thường.

3. Cặp nhân vật tương phản

- Đôn Ki-hô-tê dòng dõi quý tộc, Xan-chô Pan-xa nguồn gốc nông dân. Đôn Ki-hô-tê gầy gò, cao lênh khênh lại cưỡi trên lưng con ngựa còm, nên càng cao thêm. Xan-chô Pan-xa đã béo lùn lại được nhà văn bố trí ngồi trên lưng lừa nên càng lùn tịt.

- Đôn Ki-hô-tê có khát vọng cao cả, Xan-chô Pan-xa có ước muốn tầm thường. Đôn Ki-hô-tê mong muốn giúp ích cho đời, Xan-chô Pan-xa chỉ nghĩ đến chuyện cá nhân mình. Đôn Ki-hô-tê mê muội, Xan-chô Pan-xa tỉnh táo. Đôn Ki-hô-tê hão huyền, Xan-chô Pan-xa thiết thực. 

=> Mỗi khía cạnh ở nhân vật Đôn Ki-hô-tê đều đối lập rõ rệt với khía cạnh tương ứng ở nhân vật kia làm nổi bật nhau lên. 

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật 

- Thành công xây dựng cặp nhân vật tương phản.

- Giọng điệu hài hước, phê phán.

2. Nội dung

Qua văn bản tác giả chế giễu tàn dư của lí tưởng hiệp sĩ phong kiến lỗi thời, qua tính cách của hai nhân vật bộc lộ khi đối mặt với cối xay gió. Sự tương phản giữa Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Pan- xa đã tạo nên một cặp nhân vật bất hủ. Qua đó tác giả còn muốn báo trước sự xuất hiện của thời đại phục hưng với những con người mới, những tính cách mới nghị lực mới và sáng ngời chủ nghĩa nhân văn.