Câu nói của thầy Ha-men "... khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa của chốn lao tù...". Câu nói này chính là chân lí của cả câu chuyện. Nó khẳng định và làm nổi bật giá trị thiêng liêng, sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do, thoát khỏi vòng nô lệ. Tiếng nói của dân tộc được hình thành và vun đáp bầng sự sáng tạo cùa bao thế hệ qua hàng ngàn năm, là thứ tài sản vô cùng quý báu của mỗi dân tộc. Vì vậy phải biết yêu quý, giữ gìn và học tập để nắm vững tiếng nói cùa dân tộc mình, nhất là khi đất nước rơi vào vòng nô lệ.
Trong văn bản " Buổi học cuối cùng " Nhân vật thầy Ha-men đã nói một câu là chân lý của tất cả chân lý , nó nói lên ý nghĩa của của cả câu chuyện và nỗi lòng của tác giả : "Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ , chừng nào họ vẫn giữ nguyên tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa giữa chốn lao tù ..Câu nói đầy khẳng khái và nghị lực của người thầy Ha-men giữa cảnh "nước mất nhà tan" mà thầy vẫn giữ vững được ý chí của mình mong rằng đất nước sẽ được độc lập được tự do và sẽ có cách giải thoát thân cho dù rằng rời vào chốn nô lệ , rơi vào vòng tù đày . Lời nói của thầy đã gợi cho người đọc một lòng xúc cảm mãnh liệt về tiếng lòng của dân tộc , một điều đáng quý báu và có lẽ chẳng có điều gì có thể cho thầy nói được một câu nói đầy nghị lực thế ngoài lòng yêu nước. Lòng yêu nước tiếp nguồn sức mạnh cực kỳ to lớn ,nó tuy chỉ được bắt nguồn từ lòng yêu quý tôn trọng tiếng nói dân tộc và lòng yêu tất cả những gì thuộc về tổ quốc, nó được so sánh với chiếc chìa khóa có thể mở ra con đường cứu nước , là tấm lá chắn đầy hi vong cho những con tim đang nghóng chờ tổ quốc yên bình và tận hưởng niềm vui bé nhỏ của một buổi học bình yên...Lời nói của thầy Ha men thật ý nghĩa ,tôi nhận ra rằng lòng yêu ngước cần hiện hữu trong mỗi con người ,nó sẽ là tiền đề cho đất nước phát triển về sau và mãi mãi...
