Tham khảo:
Bà Huyện Thanh Quan là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của nền văn học trung đại nước ta. Trong những sáng tác của bà, Qua đèo Ngang được xem là thi phẩm đặc biệt nổi bật.
Qua đèo Ngang được viết bởi thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật quen thuộc của văn học trung đại. Trong đó, tứ thơ được chia thành bốn phần đề - thực - luận - kết. Ở hai câu thơ đầu, nhà thơ đã khắc họa hình ảnh không gian tại đèo Ngang vào buổi xế chiều với vẻ đẹp hoang sơ, hiu hắt. Động từ chen được sử dụng ở giữa các hình ảnh cỏ cây, lá, đá, hoa, gợi nên miền không gian thiên nhiên tươi tốt, ngập tràn sắc xanh.
Trong không gian ấy, hình ảnh con người hiện lên thật nhỏ bé. Các từ láy “lom khom”, “lác đác” gợi lên cảm giác về sự thưa thớt, ít ỏi của con người. Trái ngược hoàn toàn với sự chen chúc của cỏ cây, hoa lá. Đã vậy, những tính từ ấy còn được sử dụng thủ pháp đảo ngữ để đưa lên đầu câu. Càng giúp nhấn mạnh thêm sự nhỏ bé của con người. Chính sự tương phản ấy, đã khiến nỗi cô đơn, tịch liêu trong tác giả càng thêm dữ dội.
Trong khung cảnh ấy, xuất hiện hai âm thanh “quốc quốc”, “gia gia”. Đây là nghệ thuật chơi chữ lấy động tả tĩnh. Bởi đó không đơn giản chỉ là âm thanh của tiếng chim trong thiên nhiên. Nó còn là tiếng lòng, tiếng thở dài của nhà thơ. Nó lột tả nỗi nhớ thương quê hương khi phải đi xa của bà. Và hơn cả như thế, nó còn là sự tiếc nuối về những ngày tháng bình yên, hòa hợp một cõi của đất nước.
Càng thương nhớ, tác giả càng cảm nhận rõ sự lẻ loi, cô đơn của mình giữa vùng thiên nhiên mênh mông, rộng lớn. Tất cả nỗi niềm ấy, gói gọn trong ý thơ “một mảnh tình riêng, ta với ta”. Bởi vì quá cô đơn, nên nhà thơ tự phân thân để đối thoại, để sẻ chia với chính mình. Hình ảnh ấy khiến nữ thi sĩ càng thêm bé nhỏ, lẻ loi giữa vũ trụ bao la rộng lớn.
Tác phẩm Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh quan thực sự là một tứ thơ hay. Mang đậm vẻ đẹp của dòng thơ cổ phong thất ngôn bát cú Đường luật.
