Tất cả các truyện cổ tích đều kết thúc ở việc nhân vật phản diện bị trừng trị. Truyện Tấm Cám cũng vậy. Nhưng có một điểm khác - nhân vật phản diện trong Tấm Cám bị trừng trị không phải do lực lượng thần kỳ hay tự mình chuốc lấy mà là do chính Tấm - nhân vật chính diện, trực tiếp trả thù và trả thù một cách quyết liệt, dữ dội.
Tấm trừng phạt Cám như vậy là hành động tất yếu xuất phát từ sự biến đổi trong hình tượng sau quá trình liên tiếp bị chà đạp tàn khốc. Hành động của Tấm thể hiện những quan niệm và mơ ước của nhân dân lao động. Cái ác phải bị tiêu diệt và phải biến mất vĩnh viễn trong cuộc sống của con người, không thể có hạnh phúc khi cái ác đang còn tồn tại và hạnh phúc cũng chỉ bền vững khi cái thiện biết đấu tranh đến tận cùng để tiêu diệt triệt dể cái ác. Mặt khác, đây còn là lời cảnh báo về sự nổi giận cuối cùng của những con người lao động cần cù, lương thiện, hiền lành, vốn chỉ muốn sống yên bình.
Trước hết mâu thuẫn và xung đột trong Tấm Cám phản ánh mâu thuẫn và vung đột trong quan hệ gia đình bình dân, bình thường, phổ biến trong xã hội. Gia đình phụ quyền và mối quan hệ dì ghẻ - con chồng; chị em cùng cha khác mẹ. Đó là mâu thuẫn xung quanh vấn đề quyền lợi vật chất và tinh thần trong cuộc sống thường ngày.
Bên cạnh đó mâu thuẫn và xung đột ở đây còn mang ý nghĩa xã hội. Đó là mâu thuẫn giữa thiện và ác, giữa lao động và bóc lột, giữa thật thà và gian trá. Tấm đại diện cho những người lao động lương thiện, cho cái Thiện, mẹ con Cám đại diện cho những kẻ bất lương, cho cái ác.
1)
Chim vàng anh tiếng hót trong trẻo, thánh thót đem lại niềm vui. Chim quấn quýt bên nhà vua, được vua sủng ái yêu chiều như với người. Tấm hóa thành cây xoan đào. Cây xoan đào cành lá xanh tươi xòe bóng che mát cho nhà vua, lòng cây màu hồng như tấm lòng son mãi không phai qua bao thăng trầm của Tấm. Tấm hóa thành cây thị. Cây thị mộc mạc dân dã và thân thiết với người nông dân nơi thôn quê. Quả thị nhỏ nhắn luôn tỏa ngát hương thơm khiến ai cũng thích, cũng quí.⇒ Tấm đều hóa thân trong những hình ảnh rất đẹp. Mỗi lần mỗi khác nhưng tất cả những hình ảnh đó đều có một sự thống nhất chung. Hiển hiện của một linh hồn lương thiện, trong sáng, thủy chung, một linh hồn không cam chịu khuất phục khi ý thức được nỗi oan ức của mình.
