Những cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng dân tộc từ thế kỷ II TCN đến cuối thế kỷ XIX như khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Khúc - Ngô, chiến thắng Bạch Đằng, ba lần kháng chiến chống quân Mông–Nguyên, Lam Sơn… để lại nhiều bài học quý:
– Tinh thần yêu nước và ý chí độc lập tự chủ luôn là sức mạnh quyết định. Khi cả dân tộc đoàn kết dưới sự lãnh đạo đúng đắn, lực lượng xâm lược dù mạnh cũng bị đánh bại.
– Phải biết kết hợp sức mạnh toàn dân với chiến lược, sách lược linh hoạt, sử dụng địa hình, thời cơ và phát huy mưu trí sáng tạo để “lấy ít địch nhiều”, “lấy yếu thắng mạnh”.
– Vai trò của người lãnh đạo có tầm nhìn, biết đặt lợi ích dân tộc lên trên hết. Sự thành công gắn liền với việc xây dựng chính quyền mới và chăm lo đồi sống nhân dân.
Hiện nay, những bài học ấy vẫn có ý nghĩa sâu sắc đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: tiếp tục bồi đắp tinh thần yêu nước, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân vững mạnh; chủ động hội nhập nhưng kiên quyết giữ vững độc lập, chuần quyền và toàn vẹn lãnh thổ.