Bài 20. Đại Việt thời Lê sơ

Hướng dẫn giải

a. Triều Lê Sơ thành lập

- Tháng 4 năm 1428, sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, lập ra nhà Lê Sơ, đóng đô ở Thăng Long

b. Tình hình Kinh tế - xã hội

* Kinh tế:

- Nông nghiệp: Nhà Lê Sơ ban hành nhiều chính sách tiến bộ như:

+ Chính sách quân điền, chia ruộng đất công cho các thành viên trong làng, xã.

+ Cấm giết trâu, bò bừa bãi

+ Cấm điều động dân phu trong mùa cấy gặt

+ Một số chức quan lo về nông nghiệp như: Khuyến nông sứ, hà đê sứ, Đồn điền sứ…

=> Nông nghiệp được phục hồi, đời sống nhân dân ổn định

- Thủ công nghiệp:

+ Các làng nghề thủ công phát triển theo hướng chuyên nghiệp

+ Triều đình còn lập ra Cục bách tác - chuyên việc đúc tiền, đúc vũ khí…

- Thương nghiệp:

+ Buôn bán với nước ngoài tấp nập

* Xã hội:

- Xã hội phân hóa thành nhiều tầng lớp khác nhau

- Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) có nhiều đặc quyền, đặc lợi

- Nông dân chiếm đại đa số dân cư

- Thương nhân, thợ thủ công ngày càng đông hơn

- Tầng lớp nô tì giảm dần

c. Tình hình văn hóa - giáo dục

* Văn hóa:

- Nho giáo chiếm vị trí độc tôn, Phật giáo, Đạo giáo bị hạn chế

- Văn học phát triển, nổi bật là văn học chữ Hán với các tác phẩm Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh Uyển cửu ca (Lê Thánh Tông)…

+ Bên cạnh đó vẫn có các tác phẩm văn học chữ Nôm như Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông)

- Sử học có Đại Việt sử kí toàn thư của Ngô Sĩ Liên

- Địa lý có bộ Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ

- Y học có Bản thảo thực vật toát yếu của Phan Phu Tiên

- Toán học có Đại thành toán pháp của Lương Thế Vinh, Lập thành toán pháp của Vũ Hữu

- Nhã nhạc cung đình ra đời

- Các loại hình nghệ thuật như chèo, tuồng rất phát triển

- Kiến trúc với nhiều công trình đặc sắc như: Điện Lam Kinh, điện Kính Thiên…

- Điêu khắc: sử dụng chất liệu đá, trau truốt, tỉ mỉ, khối hình hòa quyện trong không gian.

* Giáo dục

- Đào tạo quan lại với nội dung thi cử là các sách của đạo Nho

- Vua Lê Thái Tông cho dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành

- Các đạo, phủ đều có trường học

- Các khoa thi được mở thường xuyên

- Những người đỗ đạt được khắc tên vào bia ở Văn Miếu để “làm gương sáng cho muôn đời”

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Triều Lê Sơ thành lập

- Tháng 4 năm 1428, sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, lập ra nhà Lê Sơ, đóng đô ở Thăng Long 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

Triều Lê Sơ: kiên quyết đấu tranh để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia, điều này được thể hiện qua các chi tiết:

+ Một thước núi, một tấc sông của ta cũng không được vứt bỏ

+ Các vua nhà Lê Sơ phải kiên quyết đấu tranh, chớ cho quân Minh lấn dần đất của ta

+ Nếu quân Minh không nghe, thì sai sứ giả sang phương Bắc trình bày rõ điều ngay, lẽ phải

+ Nếu dám đem một thước, một tấc đất của Đại Việt dâng cho giặc thì chu di cửu tộc 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

Tình hình kinh tế thời Lê Sơ có những biểu hiện dưới đây:

- Nông nghiệp: Được phục hồi và phát triển nhanh chóng nhờ những chính sách tích cực của nhà nước (Cử lính về quê làm ruộng thời bình, đặt một số chức quan chuyên lo về nông nghiệp như Hà đê sứ, Khuyến nông sứ,...).

- Thủ công nghiệp: Phát triển với những nghề thủ công truyền thống (đan nón, dệt lụa,...), nhiều làng thủ công chuyên nghiệp nổi tiếng ra đời, nhất là Thăng Long.

- Thương nghiệp: Chợ búa được khuyến khích mở để lưu thông hàng hóa trong nước và nước ngoài.

=> Nhờ những biện pháp tích cực, tiến bộ của nhà Lê mà nền kinh tế Đại Việt được phục hồi nhanh chóng và tiếp tục phát triển một cách thịnh vượng.

(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)

Hướng dẫn giải

- Xã hội thời Lê sơ có các giai cấp, tầng lớp: vua quan phong kiến, địa chủ, nông dân, thương nhân, thợ thủ công, nô tì.

- Giai cấp nông dân chiếm đa số. Họ sống chủ yếu ở nông thôn, là giai cấp bị bóc lột, nghèo khổ trong xã hội.

(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)

Hướng dẫn giải

- Thời Lê Sơ, xã hội phân hóa thành nhiều tầng lớp

+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại)

+ Nông dân (là lực lượng sản xuất chính trong xã hội)

+ Thợ thủ công, thương nhân

+ Nô tì 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

* Những thành tựu về văn hóa:

- Văn học:

+ Văn học chữ Hán và chữ Nôm đều phát triển. Tác phẩm: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Quốc âm thi tập, Hồng Đức quốc âm thi tập,…

+ Văn thơ thời Lê sơ có nội dung yêu nước sâu sắc, thể hiện niềm tự hào dân tộc, khí phách anh hùng và tinh thần bất khuất của dân tộc.

- Sử học: Đại Việt sử kí, Đại Việt sử kí toàn thư, Lam Sơn thực lục,…

- Địa lí: Hồng Đức bản đồ, Dư địa chí, An Nam hình thăng đồ.

- Y học: có Bản thảo thực vật toát yếu.

- Toán học: có Đại thành toán pháp, Lập thành toán pháp.

- Nghệ thuật sân khấu như ca, múa, nhạc, chèo, tuồng được phục hồi nhanh chóng và phát triển, nhất là chèo, tuồng.

- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc: mang nhiều nét đặc sắc. Biểu hiện ở các công trình lăng tẩm, cung điện tại Lam Kinh (Thanh Hóa). Điêu khắc thời Lê Sơ có phong cách khối đồ sộ, kĩ thuật điêu luyện.

* Những thành tựu về giáo dục, khoa cử:

- Nội dung thi cử là các sách của đạo Nho.

Dựng lại Quốc Tử Giám, mở nhiều trường học, mở khoa thi. Nội dung học tập thi cử là sách của đạo Nho. Một năm tổ chức ba kì thi: Hương - Hội - Đình.

=> Giáo dục phát triển đào tạo được nhiều nhân tài. 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

- Đào tạo quan lại với nội dung thi cử là các sách của đạo Nho

- Vua Lê Thái Tông cho dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành

- Các đạo, phủ đều có trường học

- Các khoa thi được mở thường xuyên để tuyển chọn quan lại

- Những người đỗ đạt được khắc tên vào bia ở Văn Miếu 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

Nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm để:

+ Vinh danh những người đỗ đạt

+ Khuyến khích tinh thần học tập trong nhân dân 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)

Hướng dẫn giải

- Năm 1983, vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành Quốc triều đình luật (còn gọi là bộ luật Hồng Đức). Ngoài những điều luật nhằm bảo về nhà vua và chế độ phong kiến, luật Hồng Đức còn chủ trọng bảo vệ chủ quyền quốc gia, khuyến khích sản xuất, bảo vệ một số quyền lợi phụ nữ,...

- Triều Lê Sơ chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục duy trì chính sách "ngụ binh ư nông. Nhờ có lực lượng quân đội mạnh, cùng với ý chỉ cương quyết bảo vệ biên giới lãnh thổ, an ninh biên giới và chủ quyền quốc gia luôn được giữ vững.

(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)