Bài 12. Thành tựu chọn, tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính

Hướng dẫn giải

Những giống lợn cho năng suất cao đó thường được tạo ra bằng phương pháp chọn, tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính: Con người chủ động tạo ra các biến dị bằng cách cho các giống khác nhau lai với nhau (có thể lai các giống trong nước hoặc giữa giống trong nước với giống nhập nội), sau đó chọn ra những cá thể mang các đặc tính phù hợp với mục tiêu.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

- Một số thành tựu chọn giống vật nuôi từ nguồn biến dị tổ hợp trong các phép lai giữa các cá thể cùng một giống: 

+ Gà đông tảo có nguồn gốc ở xã Đông Tảo, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Gà đông tảo là giống gà nổi tiếng với nhiều đặc điểm đặc trưng là kích thước lớn; chân to, thô; da đỏ.

+ Gà H'Mông (gà Mông) có nguồn gốc ở miền núi phía Bắc. Gà H'Mông là giống quý hiếm được chọn lọc và phát huy các đặc tính quý hiếm như: thịt đen, xương đen, hàm lượng mỡ trong thịt ít, thịt chắc và thơm ngon bậc nhất trong các giống gà ở Việt Nam hiện nay. 

+ Vịt cổ lũng (vịt quốc thành) là giống vịt nhà bản địa có xuất xứ ở địa bàn xã Cổ Lũng thuộc huyện Bá Thước, Thanh Hóa. Vịt cổ lũng là giống vịt quý hiếm được chọn lọc và phát huy các đặc tính quý hiếm như thịt nhiều nạc, thơm ngon. 

- Thuận lợi của phương pháp chọn tạo giống này: Các con lai được sinh ra cùng một giống, từ nguồn biến dị tổ hợp có trong tự nhiên, do đó không đòi hỏi kĩ thuật lai tạo.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

Một số giống vật nuôi là thành tựu của quá trình chọn, tạo giống từ những phép lai giữa các cá thể khác giống trong nước và ưu điểm nổi bật của giống được chọn:

- Lợn rừng lai (con lai giữa lợn móng cái và lợn rừng) có đặc điểm tương đối giống lợn rừng, khả năng thích nghi khí hậu, chịu kham khổ và chống chọi với dịch bệnh hơn hẳn một số giống lợn lai ngoại đang nuôi tại địa phương.

- Bò tót lai (con lai giữa bò nhà và bò rừng), F₁ vượt trội về thể trọng và có các đặc điểm về màu lông, sừng,... rất giống "bố".

- Lợn mán là giống lợn nhỏ con được lai giữa lợn nhà và lợn rừng xuất phát từ miền Bắc và miền Trung Việt Nam. Đặc trưng của lợn mán là da dày, đen, nhiều nạc, lớp mỡ mỏng, lợn có trọng lượng 10 - 15 kg/con. Mặc dù nhỏ con nhưng chúng có chất lượng thịt thơm ngon, săn chắc và được ưa chuộng do nguồn gốc cũng như phương thức nuôi thả vườn.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

- Con lai sinh ra trong phép lai giữa giống trong nước với giống nhập nội thường có năng suất vượt trội và mang lại hiệu quả cao do cá thể lai có năng suất, chất lượng tương đương giống nhập nội và thích nghi với khí hậu, điều kiện chăn nuôi của Việt Nam. 

- Ví dụ: 

+ Lợn ba xuyên (con lai giữa lợn berkshire với lợn địa phương là lợn bồ xụ ở Sóc Trăng), lợn ba xuyên có khả năng cho thịt khá, thích hợp với vùng lúa đồng bằng sông Cửu Long. 

+ Bò lai sind (con lai giữa bò đực nhóm Zebu (Red Shindhy, Sahiwal, Brahman,...) với bò cái vàng Việt Nam), khối lượng trưởng thành của bò lai sind lớn hơn nhiều so với bò vàng Việt Nam (con cái 250 - 350 kg, con đực 400 - 450 kg). Bò lai sind chịu đựng được kham khổ, khả năng kháng bệnh tốt, thích nghi tốt với khí hậu nóng ẩm ở Việt Nam, mắn đẻ, nuôi con tốt. 

+ Gà rhode-ri (con lai giữa gà rhode island kiêm dụng trứng thịt với gà ri), có trọng lượng 2 - 2,5 kg, sản lượng trứng (150 - 170 trứng/năm), tốt hơn gà ri. Gà thích hợp nuôi với phương thức nửa nhốt, nửa thả, giống gà ri. Phẩm chất thịt thơm ngon giống gà ri.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

- Lợi ích của việc nhân, nuôi các giống nhập nội góp phần nâng cao năng suất vật nuôi, đa dạng hóa sản phẩm chăn nuôi ở Việt Nam. Trên cơ sở nền giống ngoại, ngành chăn nuôi nội địa cũng đã lai tạo được một số nguồn giống tốt phục vụ chăn nuôi và thuần dưỡng. Đây là nguồn gene chuẩn để làm cơ sở nhân giống, cải tiến năng suất, chất lượng của đàn giống hiện có trong nước. 

- Hạn chế của việc nhân, nuôi các giống nhập nội cho thấy việc nhập khẩu và sử dụng các giống ngoại ồ ạt, thiếu sự kiểm soát gây ra hậu quả cho công tác bảo tồn và khai thác các giống vật nuôi trong nước và mang lại nhiều rủi ro cho ngành chăn nuôi do nhiễm các bệnh dịch mới.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

Một số giống cây trồng là sản phẩm của quá trình chọn, tạo giống từ nguồn biến dị tự nhiên và ưu điểm nổi bật của những giống cây trồng đó:

- Bưởi Đoan Hùng là một giống bưởi ngon nổi tiếng, được chọn lọc qua nhiều năm, có nguồn gốc từ tỉnh Phú Thọ, được nhà nước bảo hộ vô thời hạn tại Quyết định số 73/QĐ-SHTT. 

- Lan đột biến như: năm cánh trắng Phú Thọ, hồng mỹ nhân,... được chọn lọc từ các giống lan rừng ở Việt Nam. 

- Giống nếp cẩm mới ĐH6 được chọn lọc từ các cá thể biến dị tự nhiên và làm thuần từ giống nếp cẩm Căm pẹ thu thập ở Thanh Hóa. Lúa cho năng suất cao và ổn định, chất lượng gạo ngon, có lớp vỏ cám màu tím đặc trưng, có nhiều giá trị dinh dưỡng cao.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

- Một số giống cây trồng là sản phẩm của phép lai giữa các giống trong nước:

+ Giống ngô lai đơn ĐH 17-5 được chọn, tạo và phát triển từ tổ hợp lai giữa hai dòng tự phối HL1611 × HL16. Năng suất cao. 

+ Giống lúa lai hai dòng chất lượng HYT 122 là con lai của dòng mẹ AMS 30S và dòng bố R725. Giống lúa lai cứng cây, chống chịu sâu bệnh và chống đổ tốt; hạt gạo trong dài; cơm ngon, mềm, dẻo, vị đậm; năng suất cao. 

+ Giống cà chua lai quả nhỏ HT 144 được lai từ giống CV101 và CV015. HT 144 có chiều cao cây trung bình, nhiều hoa, chín sớm, sai quả, có khả năng chịu nhiệt cao, chịu điều kiện ánh sáng ít và đất thấp độ ẩm cao, chịu bệnh héo do vi khuẩn. Đây là giống cà chua lai quả nhỏ đầu tiên ở Việt Nam.

+ Giống đậu xanh ĐXBĐ.08 từ dòng lai của tổ hợp (NM94 × KPS2). Giống ĐXBĐ.08 có thời gian sinh trưởng 75 - 80 ngày; năng suất đạt 2,03 - 2,26 tấn/ha; mức độ chín tập trung cao với năng suất đợt 1 đạt trên 67%; không nhiễm bệnh khảm vàng; hàm lượng protein trong hạt của giống ĐXBĐ.08 đạt 21,0%.

- Thuận lợi, khó khăn của phương pháp chọn, tạo giống này: 

+ Thuận lợi: Ngày nay, khoa học kĩ thuật phát triển, do đó công tác chọn, tạo giống nhờ phương pháp lai hữu tính đã có sự hỗ trợ công nghệ sinh học. Các giống mới được tạo ra bằng phương pháp lai tạo truyền thống kết hợp ứng dụng công nghệ sinh học hiện đại đã tạo ra nhiều giống mới đáp ứng yêu cầu sản xuất thực tế sản xuất nông nghiệp. 

+ Khó khăn: Việc ứng dụng khoa học và công nghệ nhằm tạo ra cây lai giữa các giống trong nước yêu cầu kiến thức sản xuất và trình độ nhất định; đòi hỏi chi phí kinh tế cao, thời gian đầu tư kéo dài, trong khi điều kiện khí hậu thời tiết ở Việt Nam chưa thực sự thuận lợi dẫn đến nhiều rủi ro. Khó cạnh tranh với các sản phẩm nhập nội giá rẻ.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

- Thành tựu trong việc nhập nội giống cây trồng về Việt Nam: Trong những năm gần đây, Việt Nam đã nhập nội nhiều cây trồng cho năng suất cao như đào Flora prince nhập nội từ Mỹ; lúa SL8H được nhập nội từ Philipine; giống dâu tây Sunraku nhập nội từ Nhật Bản;…

- Thuận lợi khi trồng những giống cây nhập nội: Việc nhập nội những cây trồng cho năng suất cao mang lại lợi ích về kinh tế cho người nông dân. Bên cạnh đó, việc nhập nội giống cây góp phần làm đa dạng nguồn gene trong nước.

- Khó khăn khi trồng những giống cây nhập nội: Mặc dù quản lí giống cây trồng mới nhập nội được quy định tại điều 4 của Thông tư số 35/2015/TT-BNNPTNT (Quy định về kiểm dịch thực vật nội địa) do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành những việc nhập nội một cách ồ át và tự phát khiến cho việc quản lí gặp nhiều khó khăn, cây trồng dễ bị nhiễm các bệnh mới, có thể ảnh hưởng đến hệ sinh thái nếu như các cây nhập nội có xu hướng phát triển lấn át các cây trồng bản địa.

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

HS có thể tìm hiểu thành tựu chọn giống vật nuôi, cây trồng ở Việt Nam tại một số trang thông tin của: 

1) Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (https://vaas.vn/vi/giong). 

2) Viện Chăn nuôi (https://vcn.org.vn/). 

3) Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản II (https://vienthuysan2.org.vn/). 

4) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (https://www.mard.gov.vn/Pages/default.aspx).

(Trả lời bởi datcoder)

Hướng dẫn giải

Gợi ý chọn giống vật nuôi dựa vào nguồn biến dị tổ hợp trong phép lai hữu tính: 

- Chọn lọc biến dị tổ hợp theo kinh nghiệm: Giống vật nuôi được chọn dựa trên những kinh nghiệm đúc kết qua nhiều thế hệ. Ví dụ: chọn lợn theo tiêu chí "Mõm gầu giai, tai lá mít, đít lồng bàn" hay "Gà đen chân trắng". 

- Chọn lọc biến dị tổ hợp dựa trên thông tin của tổ tiên: Chọn những cá thể sinh ra từ ông bà, bố mẹ hoặc họ hàng có năng suất cao, chất lượng tốt; cá thể được chọn cũng có những đặc điểm tương tự. Ví dụ: chọn bò con có ngoại hình đẹp, sinh trưởng tốt, được sinh ra từ bò bố/mẹ, ông/bà có ngoại hình đẹp, sinh trưởng tốt. 

- Chọn lọc bằng chỉ thị phân tử kết hợp lai hữu tính: Ứng dụng chỉ thị phân tử để xác định mối liên hệ giữa một hoặc một số tính trạng số lượng hay chất lượng với một gene hoặc một số gene. Từ đó chọn lựa được những tổ hợp có các locus gene quy định các tính trạng tốt, sau đó bồi dưỡng, nhân lên tạo giống. Ví dụ: lợn Pietrain của Bỉ là giống lợn có tỉ lệ nạc cao nhưng loại lợn này rất nhạy cảm với trầm cảm. Ứng dụng kĩ thuật PCR, các nhà khoa học đã tìm thấy mối liên hệ giữa gene halothan với hội chứng này. Nhờ đó, các nhà chọn giống tạo ra những con lợn không bị trầm cảm. 

- Chọn lọc bằng bộ gene kết hợp lai hữu tính: Thực hiện các phép lai giữa các cá thể mang nguồn gene nhập khẩu và các cá thể mang nguồn gene nội địa thuần. Các cá thể con sinh ra phù hợp điều kiện chăm sóc, chăn nuôi; phù hợp khí hậu của Việt Nam và có năng suất như giống nhập nội. Ví dụ: dê lai ba máu BBC (Boer × Bách thảo × Cỏ) có khối lượng lúc trưởng thành đạt trên 100 kg, tỉ lệ thịt xẻ đạt trên 50%.

(Trả lời bởi datcoder)