Sống ở làng này không ai là không biết tới 3 mẹ con tôi, tôi là Tấm, em tôi là cám là em cùng cha khác mẹ với tôi, tôi đang sống chung với dì và Cám. Mặc dù là em trong nhà nhưng Cám được mẹ nuông chiều không phải làm công việc gì trong nhà. Mọi thứ một tay tôi làm hết chỉ có những lúc ăn cơm,Cám mới chịu làm vài việc lặt vặt mà mặt nó cũng phụng phịu. Còn Dì thì luôn luôn mắng tôi khi muốn xả giận hay ganh ghét vì một điều vô cớ. Nhưng tôi không oán than gì, vì tôi hiểu cũng là lẽ thường tình vì Một hôm nọ, dì bảo tôi và Cám đi xúc tép, ai xúc được nhiều hơn sẽ được yếm đào. Vốn dĩ từ nhỏ chưa bao giò tôi được vận trong mình chiếc yếm đào nào mới cả, hôm nay Dì lại có dự định như thế khiến tôi cũng háo hức không kém. Ra đồng mò cua bắt ốc từ khi tơ mờ sáng, tôi chỉ thấy Cám lâu lâu chỉ chạy theo hái hoa bắt bướm không biết Cám có bắt được nhiều không.nhưng nghĩ tới cái yếm đào tôi lại vội chăm chỉ tiếp tục công việc của mình. Tới lúc sắp về thì thấy Cám bảo đầu lấm, tôi cũng tin rồi xuống gội đầu, chải chuốt rồi về. Nhưng ai ngờ , Cám lại nhẫn tâm hại tôi, trút hết tép trong giỏ rồi về lấy yếm đào. Tôi hoảng hốt,bao nhiêu công sức thế lại để người khác giành giật tôi chỉ biết khóc. Khói mù mịt thì ra Bụt xuất hiện từ lúc nào,ông chỉ tay vào giỏ và bảo xem có con cá nào không, mang về nuôi. Tôi bèn làm theo lời , trở về mang theo cá bống thả xuống giếng và cứ hôm nào cũng mang cơm cho cá bống.
Tôi đi chăn trâu xa, ở nhà không biết mẹ con Cám đã làm gì nhưng khi tơi nơi cho cá bống ăn thì tôi không thấy nữa, tôi hoảng hốt khi giếng nổi lên một cục máu, vùa thương cá bống vừa tủi thân, tôi khóc. Lần này, Bụt lại hiện lên, bảo tôi phải đi tìm ngay xương của cá bống về chôn ở bốn lọ giường,tôi làm theo và cũng chưa hiểu chuyện gì sẽ xảy ra.
Háo hức tới ngày trẩy hội biết bao nhiêu thì tôi lại càng thất vọng bấy nhiêu, vốn bản tính nhẫn nhịn tôi nghe theo mọi lời của Dì mà không hề than trách. Mặc quần áo tinh tươm chuẩn bị mọi thứ, dù không được lành lặn đẹp đẽ như con người ta nhưng đi hội ai mà không thích. Vốn cám ghen ghét tôi, bảo với mẹ là tìm mọi cách để bắt tôi ở nhà. Dì liền bưng cả gạo lẫn thóc hòa vào nhau,rồi bảo tôi nhặt khi nào xong thì mới được đi. Bao nhiêu như thế tôi làm sao nhặt hết chứ. Lại một lần nữa,bụt hiện ra, sai chim sẻ nhặt thóc, xong đâu vào đấy thì bảo tôi đi đào ở 4 lọ đó lên.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Trong lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người. Tôi thực sự không biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem, và họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm ngía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố nếu có ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu.
Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Tôi bước ra, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”,tôi chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Vì chính chiếc giày này là của tôi. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung và phong tôi làm hoàng hậu.
Tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng trong ngày giỗ cha. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu,tôi không biết rằng Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha rồi đẩy tôi đi vào cái chết . Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Thế rồi linh hồn tôi hóa thân vào thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Tôi muốn ở bên nhà vua vì suốt ngày chỉ thấy nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ,cùng lúc đó nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Không thấy bóng dáng vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì.
Ngày hôm sau, từ đám lông chim tôi hóa thân vào hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ, lúc này Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Khi biến thành khung cửi tôi thầm nói cho Cám nghe
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Tôi đã ở trong quả thị bấy lâu mà không biết rồi sẽ như thế nào.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm: “Thị ơi thị rụng bị bà. Bà để bà ngửi chứ bà không ăn”. Thấy bà cụ hiền lành, nhân hậu, tôi liền rụng xuống. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thị bước ra, lén dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm cho bà lão. Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, nấp sau cánh cửa nhà. Thấy tôi đang làm việc, bà chạy lại ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó,Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Một hôm, vua ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu têm cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi và bà lão về cung. Tôi mừng và hạnh phúc lắm vì duyên phận vợ chồng không dễ dàng gì có được,xa cách bao lâu lại về với nhau.
Cám thấy tôi vẫn còn sống mà lại trắng đẹp hơn xưa nên Cám băn khoăn tự hỏi vì sao. Tôi bày cho Cám tắm với nước sôi thì sẽ đẹp. Cám hí hửng làm theo, Cám không biết là nước sôi có thể làm bỏng và nó lập tức chết. Dì ghẻ thấy vậy kinh hoàng, cũng lăn đùng ra mà chết. Từ đó,tôi sống hạnh phúc bên nhà vua,không có ai có thể ngăn cản được tình yêu và cuộc sống chúng tôi nữa.
Sống ở làng này không ai là không biết tới 3 mẹ con tôi, tôi là Tấm, em tôi là cám là em cùng cha khác mẹ với tôi, tôi đang sống chung với dì và Cám. Mặc dù là em trong nhà nhưng Cám được mẹ nuông chiều không phải làm công việc gì trong nhà. Mọi thứ một tay tôi làm hết chỉ có những lúc ăn cơm,Cám mới chịu làm vài việc lặt vặt mà mặt nó cũng phụng phịu. Còn Dì thì luôn luôn mắng tôi khi muốn xả giận hay ganh ghét vì một điều vô cớ. Nhưng tôi không oán than gì, vì tôi hiểu cũng là lẽ thường tình vì Một hôm nọ, dì bảo tôi và Cám đi xúc tép, ai xúc được nhiều hơn sẽ được yếm đào. Vốn dĩ từ nhỏ chưa bao giò tôi được vận trong mình chiếc yếm đào nào mới cả, hôm nay Dì lại có dự định như thế khiến tôi cũng háo hức không kém. Ra đồng mò cua bắt ốc từ khi tơ mờ sáng, tôi chỉ thấy Cám lâu lâu chỉ chạy theo hái hoa bắt bướm không biết Cám có bắt được nhiều không.nhưng nghĩ tới cái yếm đào tôi lại vội chăm chỉ tiếp tục công việc của mình. Tới lúc sắp về thì thấy Cám bảo đầu lấm, tôi cũng tin rồi xuống gội đầu, chải chuốt rồi về. Nhưng ai ngờ , Cám lại nhẫn tâm hại tôi, trút hết tép trong giỏ rồi về lấy yếm đào. Tôi hoảng hốt,bao nhiêu công sức thế lại để người khác giành giật tôi chỉ biết khóc. Khói mù mịt thì ra Bụt xuất hiện từ lúc nào,ông chỉ tay vào giỏ và bảo xem có con cá nào không, mang về nuôi. Tôi bèn làm theo lời , trở về mang theo cá bống thả xuống giếng và cứ hôm nào cũng mang cơm cho cá bống.
Tôi đi chăn trâu xa, ở nhà không biết mẹ con Cám đã làm gì nhưng khi tơi nơi cho cá bống ăn thì tôi không thấy nữa, tôi hoảng hốt khi giếng nổi lên một cục máu, vùa thương cá bống vừa tủi thân, tôi khóc. Lần này, Bụt lại hiện lên, bảo tôi phải đi tìm ngay xương của cá bống về chôn ở bốn lọ giường,tôi làm theo và cũng chưa hiểu chuyện gì sẽ xảy ra.
Háo hức tới ngày trẩy hội biết bao nhiêu thì tôi lại càng thất vọng bấy nhiêu, vốn bản tính nhẫn nhịn tôi nghe theo mọi lời của Dì mà không hề than trách. Mặc quần áo tinh tươm chuẩn bị mọi thứ, dù không được lành lặn đẹp đẽ như con người ta nhưng đi hội ai mà không thích. Vốn cám ghen ghét tôi, bảo với mẹ là tìm mọi cách để bắt tôi ở nhà. Dì liền bưng cả gạo lẫn thóc hòa vào nhau,rồi bảo tôi nhặt khi nào xong thì mới được đi. Bao nhiêu như thế tôi làm sao nhặt hết chứ. Lại một lần nữa,bụt hiện ra, sai chim sẻ nhặt thóc, xong đâu vào đấy thì bảo tôi đi đào ở 4 lọ đó lên.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Trong lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người. Tôi thực sự không biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem, và họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm ngía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố nếu có ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu.
Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Tôi bước ra, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”,tôi chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Vì chính chiếc giày này là của tôi. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung và phong tôi làm hoàng hậu.
Tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng trong ngày giỗ cha. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu,tôi không biết rằng Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha rồi đẩy tôi đi vào cái chết . Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Thế rồi linh hồn tôi hóa thân vào thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Tôi muốn ở bên nhà vua vì suốt ngày chỉ thấy nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ,cùng lúc đó nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Không thấy bóng dáng vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì.
Ngày hôm sau, từ đám lông chim tôi hóa thân vào hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ, lúc này Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Khi biến thành khung cửi tôi thầm nói cho Cám nghe
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Tôi đã ở trong quả thị bấy lâu mà không biết rồi sẽ như thế nào.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm: “Thị ơi thị rụng bị bà. Bà để bà ngửi chứ bà không ăn”. Thấy bà cụ hiền lành, nhân hậu, tôi liền rụng xuống. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thị bước ra, lén dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm cho bà lão. Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, nấp sau cánh cửa nhà. Thấy tôi đang làm việc, bà chạy lại ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó,Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Một hôm, vua ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu têm cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi và bà lão về cung. Tôi mừng và hạnh phúc lắm vì duyên phận vợ chồng không dễ dàng gì có được,xa cách bao lâu lại về với nhau.
Cám thấy tôi vẫn còn sống mà lại trắng đẹp hơn xưa nên Cám băn khoăn tự hỏi vì sao. Tôi bày cho Cám tắm với nước sôi thì sẽ đẹp. Cám hí hửng làm theo, Cám không biết là nước sôi có thể làm bỏng và nó lập tức chết. Dì ghẻ thấy vậy kinh hoàng, cũng lăn đùng ra mà chết. Từ đó,tôi sống hạnh phúc bên nhà vua,không có ai có thể ngăn cản được tình yêu và cuộc sống chúng tôi nữa.
Đầu tiên – và cũng là nỗi bất hạnh lớn nhất, đưa tôi vào vòng xoáy của sự đau khổ bất hạnh do mẹ con Cám tạo ra. Năm tôi 6 tuổi thì mẹ mất, bố lấy vợ mới và không bao lâu sau bố tôi cũng trúng phong hàn và qua đời. Tôi phải ở cùng mụ dì ghẻ và con gái của mụ là Cám, kém tôi một tuổi rưỡi. Bản thân Cám không xấu nhưng mụ dì ghẻ lại rất cay nghiệt, mụ ta bắt tôi phải làm việc từ sáng sớm cho đến tối mịt, ngày nào cũng như ngày nào tôi phải "dậy sớm hơn gà, ngủ muộn hơn chó" thả sức cho mụ dì ghẻ đánh đập, hành hạ. Có một lần mụ dì ghẻ bảo tôi với Cám đi bắt tép, ai bắt được nhiều sẽ được thưởng yếm đỏ. Do tôi đã quen với công việc đồng áng nên chỉ cần khoắng khoắng mấy cái là đã đầy giỏ. Còn Cám thi cứ đủng đỉnh và chưa bắt được con nào, đến chiều tối tôi và Cám đi về. Tôi liếc nhìn thấy giỏ của Cám có rất ít thế nên rất sướng, cười thầm là" chắc chắn phen này yếm đỏ sẽ thuộc về ta". Cám thấy giỏ của tôi đầy ắp nên cũng hoảng hoảng bèn bảo tôi gội đầu để kẻo bị dì ghẻ mắng, tôi tin ngay. Lúc lên thì đã thấy Cám trút hết tép vào giỏ của nó rồi chạy về, thấy thế tôi bật khóc và không thể tin Cám lại đê tiện bỉ ổi như vậy. Chợt có một luồng khói màu trắng thoảng qua và Bụt hiện ra và bảo tôi con cá nhỏ nhỏ trong giỏ là cá bống và dặn về chăn cho bống ăn uống đàng hoàng tử tế.
Có một lần dì ghẻ lừa tôi đi chăn trâu ở xa rồi giết thịt bống, tôi đau xót khi thấy bống chết và đem chôn xương bống xuống dưới chân giường. Mấy tháng sau nhà vua mở hội, tôi lấy quần áo giày dép và xe cộ ra từ các lọ ở chân giường, sau hội tôi thử giày thành công và được vua đưa vào cung làm hoàng hậu. Tuy đã giàu sang phú quý dưới một người trên triệu người nhưng tôi vẫn không quên ngày giỗ cha và về nhà thì bị mụ dì ghẻ thích sát và đưa Cám vào cung. Xác của tôi hoá thành chim vàng anh bay vào cung nhưng bị mụ dì ghẻ và Cám giết thịt và vứt lông chim ra ngoài vườn. Từ đống lông chim đó tôi lại hoá thân làm cây xoan đào rồi bị Cám chặt cây làm khung cửi thì tôi chửi và hăm doạ móc mắt Cám nên bị mẹ con mụ dì ghẻ đốt đi, đổ tro đi thật xa. Tôi lại hoá thân làm cây thị, cây thị của tôi chỉ có một quả, một hôm có một bà lão đến xin quả thị, biết là người tốt nên tôi nhằm chuẩn chuẩn rơi đúng vào bị của bà lão. Ngày ngày chờ bà lão đi chợ tôi mới bước ra từ vỏ thị để làm việc nhà giúp bà lão, tuy làm việc như osin nhưng tôi rất vui vì được giúp bà lão. Sau đó có một hôm bà lão quay lại giữa chừng xé vỏ thị và không cho tôi chui vào nữa, tôi giúp bà cụ têm trầu bán hàng nước.
Và cuối cùng cái ngày đó đã đến – cái ngày định mệnh kéo tôi ra khỏi vòng xoáy khổ hạnh – nhà vua đi chơi đến ăn trầu ở quán bà lão, thấy trầu têm đẹp quá nên vua đòi gặp tôi, phu thê trùng phùng thật là cảm động. Sau đó tôi từ giã bà lão rồi trở về cùng. Qua những việc làm xấu xa của mẹ con Cám cho thấy chúng là những kẻ xấu cần phải xoá bỏ trong nhân gian, tôi xui Cám xuống hố rồi đổ nước sôi cho nó chết sau đó làm nước mắm cho dì ghẻ ăn sau đó dì ghẻ biết và lăn đùng ra chết.
Cuối cùng tôi ở lại sống cuộc sống hạnh phúc bên vua và vương quốc của mình.
Sự biến hoá của Tấm đã thể hiện sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của kẻ ác. Đây là sức mạnh của cái thiện thắng cái ác. Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ.
Sống ở làng này không ai là không biết tới 3 mẹ con tôi, tôi là Tấm, em tôi là cám là em cùng cha khác mẹ với tôi, tôi đang sống chung với dì và Cám. Mặc dù là em trong nhà nhưng Cám được mẹ nuông chiều không phải làm công việc gì trong nhà. Mọi thứ một tay tôi làm hết chỉ có những lúc ăn cơm,Cám mới chịu làm vài việc lặt vặt mà mặt nó cũng phụng phịu. Còn Dì thì luôn luôn mắng tôi khi muốn xả giận hay ganh ghét vì một điều vô cớ. Nhưng tôi không oán than gì, vì tôi hiểu cũng là lẽ thường tình vì Dì cũng khổ nhiều để nuôi chúng tôi khôn lớn.
Một hôm nọ, dì bảo tôi và Cám đi xúc tép, ai xúc được nhiều hơn sẽ được yếm đào. Vốn dĩ từ nhỏ chưa bao giò tôi được vận trong mình chiếc yếm đào nào mới cả, hôm nay Dì lại có dự định như thế khiến tôi cũng háo hức không kém. Ra đồng mò cua bắt ốc từ khi tơ mờ sáng, tôi chỉ thấy Cám lâu lâu chỉ chạy theo hái hoa bắt bướm không biết Cám có bắt được nhiều không.nhưng nghĩ tới cái yếm đào tôi lại vội chăm chỉ tiếp tục công việc của mình. Tới lúc sắp về thì thấy Cám bảo đầu lấm, tôi cũng tin rồi xuống gội đầu, chải chuốt rồi về. Nhưng ai ngờ, Cám lại nhẫn tâm hại tôi, trút hết tép trong giỏ rồi về lấy yếm đào. Tôi hoảng hốt,bao nhiêu công sức thế lại để người khác giành giật tôi chỉ biết khóc. Khói mù mịt thì ra Bụt xuất hiện từ lúc nào,ông chỉ tay vào giỏ và bảo xem có con cá nào không, mang về nuôi. Tôi bèn làm theo lời, trở về mang theo cá bống thả xuống giếng và cứ hôm nào cũng mang cơm cho cá bống.
Tôi đi chăn trâu xa, ở nhà không biết mẹ con Cám đã làm gì nhưng khi tơi nơi cho cá bống ăn thì tôi không thấy nữa, tôi hoảng hốt khi giếng nổi lên một cục máu, vùa thương cá bống vừa tủi thân, tôi khóc. Lần này, Bụt lại hiện lên, bảo tôi phải đi tìm ngay xương của cá bống về chôn ở bốn lọ giường,tôi làm theo và cũng chưa hiểu chuyện gì sẽ xảy ra.
Háo hức tới ngày trẩy hội biết bao nhiêu thì tôi lại càng thất vọng bấy nhiêu, vốn bản tính nhẫn nhịn tôi nghe theo mọi lời của Dì mà không hề than trách. Mặc quần áo tinh tươm chuẩn bị mọi thứ, dù không được lành lặn đẹp đẽ như con người ta nhưng đi hội ai mà không thích. Vốn cám ghen ghét tôi, bảo với mẹ là tìm mọi cách để bắt tôi ở nhà. Dì liền bưng cả gạo lẫn thóc hòa vào nhau,rồi bảo tôi nhặt khi nào xong thì mới được đi. Bao nhiêu như thế tôi làm sao nhặt hết chứ. Lại một lần nữa,bụt hiện ra, sai chim sẻ nhặt thóc, xong đâu vào đấy thì bảo tôi đi đào ở 4 lọ đó lên.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Trong lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người. Tôi thực sự không biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem, và họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm ngía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố nếu có ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu.
Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Tôi bước ra, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”,tôi chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Vì chính chiếc giày này là của tôi. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung và phong tôi làm hoàng hậu.
Tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng trong ngày giỗ cha. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu,tôi không biết rằng Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha rồi đẩy tôi đi vào cái chết. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Thế rồi linh hồn tôi hóa thân vào thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Tôi muốn ở bên nhà vua vì suốt ngày chỉ thấy nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ,cùng lúc đó nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Không thấy bóng dáng vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì.
Ngày hôm sau, từ đám lông chim tôi hóa thân vào hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ, lúc này Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Khi biến thành khung cửi tôi thầm nói cho Cám nghe
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Tôi đã ở trong quả thị bấy lâu mà không biết rồi sẽ như thế nào.
Tôi tên là Tấm, sống cùng cha mẹ ở một làng quê nhỏ. Mẹ mất sớm, cha tôi ở vậy được hơn một năm thì đi bước nữa. Dì ghẻ của tôi sinh thêm cho cha một người con gái, đặt tên là Cám. Khi tôi vừa tròn mười sáu thì cha tôi qua đời. Tôi chỉ còn dì ghẻ là chỗ nương tựa, vậy mà.
Dì ghẻ rất ghét tôi nên mọi việc lớn nhỏ trong nhà đều đổ giao hết cho tôi. Chăn trâu, cấy lúa, xay thóc, giã gạo… vừa xong việc này dì bắt làm ngay việc khác. Trong khi Cám – em gái tôi thì được rong chơi cả ngày.
Một hôm, dì ghẻ gọi hai chúng tôi lại và bảo: “Sáng nay hai đứa ra đổng mò tép, Đứa nào bắt được đầy giỏ, ta sẽ thưởng cho cái yếm đào!” Yếm đào là vật tôi mong ước bấy lâu nên chẳng ngại vất vả, tôi lội xuống ruộng, hì hục mò. Còn Cám thì không quen công việc nên cứ nhởn nhơ rong chơi, hái hoa bắt bướm. Mặt trời lên cao thì giỏ của tôi đã gần đầy tép. Tôi mừng vì thành quả lao động của mình liền rửa chân tay rồi lên bờ ngồi nghỉ. Bỗng Cám đến gần bảo: “Chị Tấm ơi chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về mẹ mắng”. Thấy Cám quan tâm tới mình, tôi tưởng thật, bèn lội xuống gội đầu thật kĩ.
Gội xong, tôi lên bờ thì chẳng thấy Cám đâu, chỉ có chiếc giỏ của tôi nằm lăn lốc bên vệ cỏ. Tôi mở ra xem, trong giỏ rỗng không. Thì ra Cám đã lừa để trút hết giỏ tép của tôi, mang về nhà trước. Vừa giận, vừa tủi thân, tôi ôm mặt khóc. Bỗng có một giọng nói trầm ấm vang lên: “ Vì sao cháu khóc?”. Tôi ngước lên nhìn, trước mặt tôi, Bụt hiền từ hiện ra giữa một vầng hào quang. Tôi kể lại đẩu đuôi câu chuyện, Bụt ân cần bảo: “Con xem kĩ lại trong giỏ có còn sót con tép nào không!”. Tôi nghe lời Bụt, nhìn vào thì thấy một con cá bống. Bụt dặn tôi đem con cá bống ấy về thả xuống giếng, mỗi ngày bớt một bát cơm để nuôi nó. Mỗi lần cho ăn thì gọi bống bằng câu:
“ Bống bống bang bang,
Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta,
Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người”.
Tôi về nhà làm theo lời Bụt. Lần nào Bống cũng ngoi lên mặt nước, ăn hết những hạt cơm mà tôi rắc xuống. Từ đó, cá Bống trở thành bạn tri kỉ của tôi. Theo thời gian, Bống ngày một lớn lên trông thấy. Nhưng tôi thật sơ hở vì để mẹ con dì ghẻ bắt gặp tôi cho Bống ăn. Đến tối, dì ghẻ bảo tôi: “Con ơi con! Làng đã bắt đầu cấm đồng rồi đấy. Mai con đi chăn trâu phải chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu”. Tôi vâng lời, sáng hôm sau dẫn trâu đi ăn cỏ thật xa. Đâu biết rằng ở nhà, Cám bắt chước tôi gọi Bống, Khi Bống ngoi lên thì bị dì ghẻ chực sẵn, bắt làm thịt.
Đến chiều, tôi dắt trâu về. Như mọi ngày, ăn xong tôi lại giấu cơm đem ra cho bống. Nhưng gọi mãi, gọi mãi mà chẳng thấy bống đâu. Chỉ có một cục máu đỏ tươi nổi lên mặt nước. Tôi lại òa khóc. Bụt hiện lên hỏi: “Làm sao con khóc?”. Tôi kể sự tình cho Bụt ghe, Bụt bảo: “Con bống của con đã bị người ta ăn thịt mất rồi. Thôi, con hãy nín đi rồi tìm nhặt lấy xương nó, kiếm bốn cái lọ bỏ vào, đem chôn dưới bốn chân giường con nằm”. Tôi vang lời Bụt, tìm khắp xó vườn, góc sân nhưng không thấy gì cả. Rồi một con gà cất tiếng: “Cục ta cục tác! Cho ta nắm thóc, ta bới xương cho!”. Tôi lấy nắm thóc ném cho gà. Gà chạy vào bới đống tro bếp một lúc thì tìm thấy xương bống. Tôi nhặt bỏ vào bốn chiếc lọ nhỏ, chôn dưới bốn chân giường đúng như tời Bụt dặn.
Xuân về trên quê hương, cảnh vật tươi đẹp đầy sức sống. Nhà vua mở hội. Mọi người ăn mặc đẹp đẽ, nô nức rủ nhau đi xem. Mẹ con dì ghẻ cũng sắm sửa quần áo háo hức đi trẩy hội. Thấy tôi cũng muốn đi, dì ghẻ nguýt dài rồi dì lấy một đấu gạo trộn lẫn với một đấu thóc và bảo: “Hãy nhặt cho xong chỗ gạo này rồi muốn đi đâu thì đi. Nhớ nhặt cho sạch, tao về mà không có gạo thổi cơm là tao đánh đó!”. Nói xong, hai mẹ con Cám đi xem hội. Tôi muốn đi xem lắm nhưng sợ bị đòn nên cố gắng ngồi nhặt. Nhưng nhặt một hồi lâu mà chỉ được chút ít, tôi tủi thân, bật khóc nức nở. Bụt lại hiện ra hỏi: “Vì sao con khóc?”. Tôi chỉ vào cái thúng đựng thóc trộn lẫn gạo rồi kể sự tình. Bụt bảo tôi mang thúng ra đặt giữa sân rồi sai một đàn chim sẻ xuống nhặt giúp. Tôi sợ chim ăn mất thì Bụt dạy nói rằng: “Rặt rặt rặt, xuống nhặt cho tao. Ăn mất hạt nào thì tao đánh chết”. Thoáng chốc, đàn chim sẻ đã nhặt xong, không mất một hạt. Niềm vui chưa kịp nở thì tôi chợt nhận ra mình không có quần áo đẹp mà đi xem hội. Tủi thân, tôi lại rơi nước mắt. Bụt bảo tôi hãy đào bốn chiếc lọ đựng xương bống ở dưới chân giường lên, sẽ có đủ. Tôi làm đúng theo lời Bụt, quả nhiên điều kì lạ đã xảy ra: Lọ thứ nhất có một bộ áo mớ ba và một cái váy lụa, một yếm lụa đào và chiếc khăn nhiễu. Lọ thứ hai có một đôi hài thêu. Lọ thứ ba có một con ngựa bé tí, nhưng vừa đặt xuống đất thì nó hí vang, to bằng con ngựa thật. Lọ cuối cùng có một bộ yên cương xinh xắn. Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Nhưng bất cẩn, lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người.
Tôi đâu biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem. Họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm nghía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Rồi Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu. Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Lúc tôi bước ra thử, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”. Tôi không nói gì, chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung. Tôi bước lên kiệu trước vẻ mặt ngơ ngác và hằn học của mẹ con Cám.
Đến ngày giỗ cha, tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu. Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế. Linh hồn tôi biến thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Nhà vua suốt ngày quấn quýt bên tôi, chẳng hỏi han gì đến Cám. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ. Nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Thấy mất vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì. Ngày hôm sau, từ đám lông chim mọc lên hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ. Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Tôi giận mẹ con Cám vì hết lần này tới lần khác làm hại tôi, không cho tôi ở bên cạnh nhà vua nên mỗi lần Cám ngồi vào dệt, khung cửi lại phát ra tiếng kêu đầy đe dọa:
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Quả thị ấy chính là hiện thân của tôi.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm: “Thị ơi thị rụng bị bà. Bà để bà ngửi chứ bà không ăn”. Thấy bà cụ hiền lành, nhân hậu, tôi liền rụng xuống. Bà lão vui mừng mang về cất vào buồng, thỉnh thoảng lại đem ra ngắm nghía. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thị bước ra, lén dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm cho bà lão. Ngày nào đi làm về cung thấy nhà cửa sach sẽ, cơm nước tinh tươm. Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, nấp sau cánh cửa nhà. Thấy tôi đang làm việc, bà chạy lại ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó, tôi và bà lão thương nhau như hai mẹ con. Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Một hôm, có chàng trai khôi ngô tuấn tú ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu têm cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi và bà lão về cung.
Cám thấy tôi vẫn còn sống mà lại trắng đẹp hơn xưa nên Cám băn khoăn tự hỏi vì sao. Tôi bày cho Cám tắm với nước sôi thì sẽ đẹp. Cám hí hửng làm theo, đổ một bồn nước sôi rồi tắm sau đó chết ngay tức khắc. Dì ghẻ thấy vậy kinh hoàng, cũng lăn đùng ra mà chết. Tôi được sống yên ổn hạnh phúc bên nhà vua.
Hôm nay, bầu trời trong xanh, không khí mát mẻ tôi và hoàng thượng cùng nhau đi dạo bên hồ ngắm nhìn khung cảnh nhuộm vàng của tiết trời mùa thu. Bỗng từ đâu truyền đến tiếng kéo kẹt của khung cửi, bước chân tôi cứ thế bị tiếng kéo cửi dẫn lối đến một ngôi nhà nhỏ nơi ấy có một bà lão đang nhặt chỉ và bên cạnh là cô gái trẻ đang kéo cửi. Hình ảnh ấy làm tôi chững lại, tim nhói đau, từ đâu những hình ảnh năm ấy lại ùa về.
Tôi tên là Tấm, cha bảo khi tôi sinh ra đã trắng ngần như hạt tấm nêm đã đặt tên tôi là Tấm, mong sau này tôi cũng sẽ xinh đẹp và có tâm hồn trắng ngần như hạt tấm. Mẹ tôi mất khi tôi còn nhỏ, cha tôi ở vậy được hơn một năm thì cha tôi lấy vợ kế. Dì ghẻ sinh được một cô con gái đặt tên là Cám. Cám được dì và cha tôi chăm sóc và nuông chiều hết mực. Đến năm tôi mười lăm tuổi, cha tôi vì bệnh nặng mà qua đời, từ đó tôi sống cùng dì ghẻ và Cám.
Khi cha còn sông dì ghẻ luôn yêu thương chăm sóc tôi như con gai, nhưng sau khi Cám ra đời và cha tôi mất đi, dì không còn đối xử tốt với tôi như trước đây. Mẹ luôn giao cho tôi những phần việc nặng nhọc, vất vả nhất còn Cám thì ngày ngày được rong chơi. Từ sáng đến tối, tôi luôn phải tất bật với công việc lớn nhỏ trong nhà và việc đồng áng như cấy cày, chăn trâu, dã gạo, xay thóc … tôi thậm chí còn không có thời gian để rong chơi như bao đứa trẻ cùng tuổi trong làng. Cám thì luôn được dì bênh vực, bảo vệ, vì cậy thế mẹ, Cám thường mắng mỏ, sai bảo buộc tôi phải hầu hạ nó. Suốt ngày hết ra đồng, lại quanh quẩn với những công việc trong nhà, tôi không có lấy một người bạn để tâm sự, để trải nỗi lòng mình, nhiều lúc tôi chỉ biết khóc thầm một mình.
Hôm đó, khi tôi đang chuẩn bị dắt châu ra đồng, dì ghẻ liền gọi tôi và bảo: “ Sáng nay con và em Cám ra đồng mò tép, đứa nào bắt được đầy giỏ, ta sẽ thưởng cho cái yếm đào”. Nghe dì nói, tôi vô cùng háo hức và thẩm nhủ sẽ cố hết sức để đạt được phần thưởng mà cô gái nào cũng mơ ước. Tôi cột châu cẩn thận vào chồng, lấy giỏ và cùng Cám ra đồng mò tép như lời dì sai bảo.
Khi ra đến đồng, tôi không nề hà bùn đất, bẩn thỉu vội lội xuống ruộng chăm chỉ mò từng con tôm con tép một, lúc nào mệt quá ngước lên, tôi đều thấy Cám đang thoải mải hái hoa bắt bước, nhởn nhơ rong chơi, cứ ngỡ Cám đã làm xong phần việc của mình tôi càng gắng sức làm cho nhanh và khẩn trương hơn. Lúc mặt trời đã lên cao, giỏ của tôi cùng đã đầy, tôi vội rửa chân tay qua loa rồi lên bờ chuẩn bị ra về. Bỗng Cám từ đâu chạy đến bảo tôi: “ Chị Tấm ơi, chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về mẹ mắng”. Nghĩ Cám thật lòng quan tâm đến mình, tôi vội lội xuống ao gội đầu thật kỹ, rửa lại tay chân thật sạch. Xong xuôi, tôi vui vẻ hỏi: “ Cám ơi, em xem giúp chị đã sạch chưa?”. Không một tiếng trả lời vang lên. Tôi vội chạy lên bờ, tìm kiếm xung quanh vẫn không thấy Cám đâu, tôi chạy đến bên cái giỏ tép của mình, thì chỉ thấy chiếc giỏ trống không nằm lăn lóc trên bờ ruộng. Tôi mở ra xem thật sự trong giỏ không còn một con tôm, con tép nào. Tôi bỗng nhận ra hóa ra mình đã bị Cám lừa để trút hết giỏ tép của tôi mang về nhà trước, bao nhiêu công sức của tôi bị cướp trắng một cách oan uổng.
Bao nhiêu oan uổng, tủi nhục, bất công bấy lâu nay tôi phải chịu đựng cứ thế tuôn trào hòa vào những giọt nước mắt, tôi thật sự muốn vứt bỏ hết tất cả để thoát khỏi sự chèn ép, sự áp bức, sự bất công của mẹ con Cám dành cho mình mà đến với cha mẹ của mình. Khi ý nghĩ tiêu cực ấy lướt qua đầu tôi, bỗng có một gọng nói ôn nhu, hiền từ quanh quẩn bên tai tôi “ Vì sao con khóc?”. Tôi quệt vội những giọt nước mắt, trước mặt tôi lúc này, một ông lão với gương mặt hiền từ nhân hậu bao quanh là vầng hòa quang lấp lánh. Tôi bị choáng ngợp trước quang cảnh trước mặt, bất giác hỏi “ Ông là ai ạ”. Ông lão điềm đạm trả lời “ Ta là bụt, đến giúp để giúp con, giờ con hãy kể cho ông nghe vì sao con khóc?”. Tôi kể lại cho ông đầu đuôi câu chuyện trong tiếng khóc nghẹn ngào, nghe xong bụt ân cần bảo: “ Con đã xem kỹ trong giỏ xem còn sót lại con cá nào không chăng?” tôi với lấy cái giỏ ghé mắt nhìn vào thì thấy một con cá bông bé xíu nằm ở đáy giỏ, tôi vô cùng ngạc nhiên và cảm động, sau đó Bụt dặn tôi, đem con cá bống về nhà thả xuống giếng, mỗi ngày bớt một ý cơm để nuôi nó, khi nào cho ăn thì gọi bống bằng câu thần chú:
“ Bống bống bang bang,
Lên ăn cơm vàng, cơm bạc nhà ta,
Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người”
Tôi đem con cá bống về nhà,, làm đúng như những gì Bụt dặn, mang cá bống thả xuống cái giếng sau nhà, ngày ngày tôi bớt chút cơm cho cá bống. Mỗi lần tôi mang cơn cho bống ăn đều gọi bằng câu thần chú mà bụt dặn, cá bỗng bơi lên rất nhanh và đớp những hạt cơm mà tôi rắc xuống, tôi cảm thấy rất hạnh phúc vì từ giờ tôi đã có cá bống làm bạn chia sẻ những vui buồn, cá bống ngày càng lớn nhanh.
Thấy tôi ngày ngày sau bữa cơm đều ra giếng gang nước, mẹ con Cám sinh nghi, nhiều lần gạn hỏi tôi, nhưng tôi đều trả lời qua loa cho xong chuyện, từ đó đợi mẹ con Cám không để ý tôi mới ra sau giếng mang cơm cho bống. Được một thời gian tưởng rằng mẹ con Cám đã hết nghi ngờ, nào ngờ rằng, một buổi tối trước hôm tôi mang châu ra đồng, dì ghẻ gọi tôi vào và bảo: “ Con ơi con! Làng ta dạo này hay mất châu, con chăn châu nhớ chăn đồng xa chớ chăn đồng gần làng bắt mất châu.”
Sáng sớm hôm sau, vâng lời dì tôi dẫn châu sang cánh đồng xa gần lãng bên để chăn châu. Ở nhà, Cám và mẹ lập mưu bắt cá bống của tôi, Cám bắt gọi bống theo đúng câu thần chú Bụt dặn tôi. Nghe đúng câu hát, bống ngoi lên và bị dì ghẻ chực sẵn bắt làm thịt.
Thấy mặt trời sắp lặn, tôi dắt châu về nhà. Theo thường lệ, ăn xong tôi lại mang cơm cho cá bống, tôi gọi mãi, gọi mãi chẳng thấy cá bống đâu chỉ thấy có cục máu đông nổi lên mặt nước, tôi vội tìm kiếm xung quanh, tìm mãi vẫn không thấy bống đâu. Tôi liền bật khóc, rồi từ đâu một làn khói trắng xuất hiện, Bụt từ lúc nào đã đứng ngay trước mặt tôi và ân cần hỏi: “ Vì sao con khóc?”. Tôi kể lại mọi chuyện cho Bụt nghe, Bụt bảo: “ Con bống của con bị người ta ăn thịt mất rồi. Thôi con hãy nín đi rồi tìm nhặt xương nó, kiếm bốn cái lọ bỏ vào rồi đem chốn dưới bốn chân giường con nằm”. Tôi rối rít cảm ơn Bụt, sau đó theo lời Bụt bảo tôi đi tìm quanh vườn, khắp xó nhà, góc sân cũng không thấy xương bống đâu cả, đang trong lúc tuyệt vọng, tự nhiên, một con gà cất tiếng: “ Cục ta cục tác! Cho ta nắm thóc, ta bới xương cho!”. Nghe gà nói được tôi vô cùng ngạc nhiên đứng thẫn ra hồi lâu, rồi chạy vội vào trong bếp lấy thóc ở bục cho gà ăn. Gà chạy vào đống tro trong bếp một lúc thì bới ra được một đống xương. Tôi tìm bốn cái lọ và cho xương bống vào đó chôn tại bốn đầu giường tôi năm theo đúng lời Bụt dặn.
Thời gian thấm thoát trôi, đến khi tết đến, xuân về, các cô gái ai cũng có quần áo mới để diện tết, mẹ con Cám cũng sắm sửa quần áo đi chơi tết, còn tôi phải ở nhà làm những công việc như mọi ngày, tuy có nhàn rỗi hơn những ngày thường nhưng tôi không có chỗ nào để đi chơi tết cả. Kể từ khi cha mất, họ hàng cũng dần chuyển sang làng khác sống, nên ở vùng quê này tôi không còn ai thân thích cả.
Một hôm khi đang cắt cỏ ngoài đồng, tôi có nghe được mấy cô gái đồn nhau nhà vua sắp về đây vi hành và có mở hội mấy đêm cho dân làng vui xuân, tôi cũng không hy vọng sẽ được đi chơi hội nên vội quăng luôn nó ra khỏi đầu. Vài hôm sau làng tôi mở hội đón vua về vi hành, làng trên xóm dưới từ già trẻ, gái trai, ai ai cũng ăn mặc đẹp, đâu đâu cũng nghe thấy tiếng hò gọi nhau đi chảy hội, mẹ con Cám cũng không phải ngoại lệ, họ tất bật chuẩn bị quần áo từ tối hôm trước.
Trong lòng tôi bỗng thấy háo hức, suy nghĩ muốn đi chơi hội của tôi đột nhiên mãnh liệt hơn bao giờ hết, nghĩ như vậy tôi vội vào trong phòng lấy bộ quần áo đẹp nhất của mình chuẩn bị để đi chơi hội. Ra đến cửa mẹ con Cám đã chờ sẵn tôi, Cám đứng chắn trước cửa lườm tôi một cái rồi quay lại nói với mẹ: “ Mẹ ơi mẹ! Chị Tấm cũng muốn đi chơi hội kìa”. Nghe thấy thế, dì ghẻ tiến lại phía tôi và nói: “Con muốn đi chơi hội hả, việc nhà đã làm xong hết chưa?” Tôi vội trả lời: “Dạ, rồi ạ”. Dì gật đầu hài lòng và nói tiếp: “ Được, quần áo thế này mà con muốn đi chơi hội sao để dì và em Cám sửa lại giúp con”. Vừa nói dứt lời hai mẹ con Cám tiến lại phía tôi và xé tan nát bộ quần áo của tôi mặc đi chơi hội, sau đó, dì vào trong bếp lấy ra một đấu gạo và thóc đổ vào nhau trộn đều lên và bảo: “ Bao giờ nhặt xong chỗ gạo này đâu vào đấy rồi mới được đi nghe con, không được xót một hạt nghe con” Nói xong hai mẹ con Cám dắt nhau ra đi hội bỏ tôi lại một mình với nhà cửa ngồn ngang cùng một mẹt thóc và gạo trộn lẫn vào nhau.
Tôi ngồi bệt xuống nền nhà, nghĩ đến đời mình, những tủi nhục vừa trải qua, không kìm được cảm xúc tôi bỗng bật khóc, lần này bụt lại hiện lên và bảo: “ Làm sao con khóc?”. Tôi kể lại tường tận sự tình cho bụt nghe. Bụt bảo tôi mang mẹt ra giữa sân rồi gọi một đàn chim sẻ xuống nhặt giúp cho, tôi sợ chim ăn hết thóc thì bụt dạy:
Con hãy bảo chúng: “ Rặt rặt xuống nhặt giúp tao. Đừng ăn của tao, rồi tao trả công”. Chúng sẽ không ăn của con đâu.
Tôi định đi hội, thì bỗng nhận ra quần áo của mình đã bị mẹ con Cám xé tan nát, Bụt liền bảo tôi hãy đào bốn chiếc lọ đựng xương bống ở dưới chân giường lên, con sẽ có những gì mình muốn. Nghe lời bụt tôi vào đào bốn chiếc lọ lên quả nhiên điều kỳ diệu đã xảy ra: Lọ đầu tiên có một bộ váy áo tứ thân, một cái yếm đào và chiếc khan nhiễu vô cùng đẹp và khác hẳn so với những cái tôi từng thấy. Lọ thứ hai có một đôi hài thuê hoa vô cùng xinh xắn đi vừa in với chân tôi. Lọ thứ ba có một con ngựa phi ra. Lọ cuối cùng có một bộ yên cương vô cùng xinh xắn.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt rồi đi tắm sạch sẽ, mặc bộ quần áo mới, khi sửa soạn xong cũng là lúc chim sẻ giúp tôi nhặt thóc gạo xong tôi lấy một nắm thóc thưởng cho chim sẻ, sau đó cưỡi lên lưng ngựa và phi thẳng đến hội. Lúc đi qua cầu, do không cẩn thận tôi bị đánh rơi chiếc hài xuống nước, định lội xuống tìm những thoáng chốc đã không thấy nó đâu nữa, không kịp nữa tôi đành bỏ lại chiếc hài và phi ngựa tiếp đến hội. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khan gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người.
Sau này khi về làm vợ vua rồi, tôi có hỏi chàng, khi xưa vì sao chàng lại nhặt được chiếc hài của tôi, thì nhà vua nói: “ Hôm đó, kiệu vàng cảu ta không hiểu sao vừa đến chỗ cầu thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi tiếp nữa, cứ cắm ngà xuống đất và kêu rống lên. Biết rõ sự lạ, ta liền sai quân lính thử tìm xem có gì lạ ở dưới suối. Quân lính của ta nhặt được một chiếc hài thuê hoa vô cùng tinh xảo, họ trình lên ta. Khi cầm chiếc hài lên ta như bị cuốn hút vào, trong lòng trộm nghĩ “ Chiếc hài xinh thế này, người đi hài chắc hẳn phải là một tuyệt sắc giai nhân” nghĩ đến vậy ta càng tò mò và muốn tìm ra chủ nhân của chiếc hài”. Nghe chàng kể lại sự tình như vậy tôi nghĩ đây chắc hẳn là ý trời.
Lần đầu tiên được đi chơi hội làm tôi rất háo hức, ai ai cũng nhìn tôi, khi tôi thấy một đám đông đam xúm lại, vì tò mò nên tôi lại gần thì được biết: vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái ai đi vừa chiếc hài thĩ sẽ cưới làm hoàng hậu. Đám hội, ai cũng háo hức, các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai mang vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may nhưng không được. Lúc tôi bước ra thử, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh mảnh trai ngoài bờ!”
Chân tôi đặt vào hài vừa in. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại ra đi vào. Tôi được nhà vua đem kiệu rước vào cung, ai ai cũng nhìn tôi với ánh mắt ngưỡng mộ, chỉ có mẹ con Cám nhìn tôi thù hằn và vô cùng tức giận.
Sauk khi vào cung tôi được vua yêu chiều, tôi sống vô cùng thoải mái, sung sướng và hạnh phúc bên nhà vua. Đến ngày giỗ cha, tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu. Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rồi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Hổn tôi biến thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Cám giặt áo cho vua, đem ra phơi ở bờ rào, tôi hót: “Phơi áo chổng chị, thì phơỉ bằng sào, chớ phơi bờ rào, rách áo chồng chị!”. Rồi tôi bay thẳng vào cung, đậu ở cửa sổ. Nhà vua đang ủ ê, buồn bã, chắc là nhớ thương người vợ bạc mệnh. Thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Vua làm cho tôi một chiếc lồng bằng vàng để ở. Nhà vua suốt ngày quấn quýt bên tôi, chẳng hỏi han gì đến Cám. Cám về kể với mẹ và bày mưu hãm hại tôi lần nữa.
Nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rổi vứt lông ra vườn. Thấy mất vàng anh, vua hỏi thì Cám đặt điều nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì. Ngày hôm sau, từ đám lông chim mọc lên hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát.
Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ. Nhân một hôm gió bão, dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Hổn tôi nhập vào khung cửi nên mỗi lần Cám ngồi vào dệt, khung cửi lại phát ra tiếng kêu đầy đe dọa:
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Hổn tôi náu trong quả thị vàng thơm ấy.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm:
“Thị ơi thị rụng bị bà.Bà để bà ngửi chứ bà không ăn.”
Trái thị liền rụng xuống. Bà lão vui mừng mang về cất vào buồng, thỉnh thoảng lại đem ra ngắm nghía. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thi bước ra, dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm dẻo canh ngon cho bà lão.
Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, tôi đang lúi húi làm việc nhà như mọi khỉ thì bà lão bước vào, ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó, bà lão coi tôi như con gái. Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Ít lâu sau, một hôm có người đàn ông trè tuổi ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi về cung.
Mẹ con Cám thấy vậy thì hết sức sợ hãi van xin tôi tha lỗi, nể tình ngừng ấy năm chúng sống, tôi tha cho hai mẹ con Cám về quê. Vài năm sau tôi nghe tin Cám không biết nghe ai bảo mà đun nước sôi để tắm nên chết, còn dì ghẻ tôi vì quá đau buồn nên cũng hóa điên.Tôi được sống yên ổn hạnh phúc bên nhà vua. Tình cảm vợ chồng lại càng thắm thiết, mặn nồng hơn trước.
Nhớ lại những chuyện đã qua, tôi ngẫm lại mới thấy lời cha dặn trước lúc ra đi quả không sai, cha bảo “ ở hiền mới gặp lành con ạ, qua cơn tai ương hạnh phúc sẽ đến”. Mọi thứ đến với tôi thật sự không dễ dàng gì vì vậy tôi sẽ luôn bảo vệ và trân trọng nó.
Sống ở làng này không ai là không biết tới 3 mẹ con tôi, tôi là Tấm, em tôi là cám là em cùng cha khác mẹ với tôi, tôi đang sống chung với dì và Cám. Mặc dù là em trong nhà nhưng Cám được mẹ nuông chiều không phải làm công việc gì trong nhà. Mọi thứ một tay tôi làm hết chỉ có những lúc ăn cơm,Cám mới chịu làm vài việc lặt vặt mà mặt nó cũng phụng phịu. Còn Dì thì luôn luôn mắng tôi khi muốn xả giận hay ganh ghét vì một điều vô cớ. Nhưng tôi không oán than gì, vì tôi hiểu cũng là lẽ thường tình vì Dì cũng khổ nhiều để nuôi chúng tôi khôn lớn.
Một hôm nọ, dì bảo tôi và Cám đi xúc tép, ai xúc được nhiều hơn sẽ được yếm đào. Vốn dĩ từ nhỏ chưa bao giò tôi được vận trong mình chiếc yếm đào nào mới cả, hôm nay Dì lại có dự định như thế khiến tôi cũng háo hức không kém. Ra đồng mò cua bắt ốc từ khi tơ mờ sáng, tôi chỉ thấy Cám lâu lâu chỉ chạy theo hái hoa bắt bướm không biết Cám có bắt được nhiều không.nhưng nghĩ tới cái yếm đào tôi lại vội chăm chỉ tiếp tục công việc của mình. Tới lúc sắp về thì thấy Cám bảo đầu lấm, tôi cũng tin rồi xuống gội đầu, chải chuốt rồi về. Nhưng ai ngờ, Cám lại nhẫn tâm hại tôi, trút hết tép trong giỏ rồi về lấy yếm đào. Tôi hoảng hốt,bao nhiêu công sức thế lại để người khác giành giật tôi chỉ biết khóc. Khói mù mịt thì ra Bụt xuất hiện từ lúc nào,ông chỉ tay vào giỏ và bảo xem có con cá nào không, mang về nuôi. Tôi bèn làm theo lời, trở về mang theo cá bống thả xuống giếng và cứ hôm nào cũng mang cơm cho cá bống.
Tôi đi chăn trâu xa, ở nhà không biết mẹ con Cám đã làm gì nhưng khi tơi nơi cho cá bống ăn thì tôi không thấy nữa, tôi hoảng hốt khi giếng nổi lên một cục máu, vùa thương cá bống vừa tủi thân, tôi khóc. Lần này, Bụt lại hiện lên, bảo tôi phải đi tìm ngay xương của cá bống về chôn ở bốn lọ giường,tôi làm theo và cũng chưa hiểu chuyện gì sẽ xảy ra.
Háo hức tới ngày trẩy hội biết bao nhiêu thì tôi lại càng thất vọng bấy nhiêu, vốn bản tính nhẫn nhịn tôi nghe theo mọi lời của Dì mà không hề than trách. Mặc quần áo tinh tươm chuẩn bị mọi thứ, dù không được lành lặn đẹp đẽ như con người ta nhưng đi hội ai mà không thích. Vốn cám ghen ghét tôi, bảo với mẹ là tìm mọi cách để bắt tôi ở nhà. Dì liền bưng cả gạo lẫn thóc hòa vào nhau,rồi bảo tôi nhặt khi nào xong thì mới được đi. Bao nhiêu như thế tôi làm sao nhặt hết chứ. Lại một lần nữa,bụt hiện ra, sai chim sẻ nhặt thóc, xong đâu vào đấy thì bảo tôi đi đào ở 4 lọ đó lên.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Trong lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người. Tôi thực sự không biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem, và họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm ngía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố nếu có ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu.
Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Tôi bước ra, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”,tôi chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Vì chính chiếc giày này là của tôi. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung và phong tôi làm hoàng hậu.
Tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng trong ngày giỗ cha. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu,tôi không biết rằng Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha rồi đẩy tôi đi vào cái chết. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Thế rồi linh hồn tôi hóa thân vào thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Tôi muốn ở bên nhà vua vì suốt ngày chỉ thấy nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ,cùng lúc đó nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Không thấy bóng dáng vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì.
Ngày hôm sau, từ đám lông chim tôi hóa thân vào hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ, lúc này Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Khi biến thành khung cửi tôi thầm nói cho Cám nghe
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Tôi đã ở trong quả thị bấy lâu mà không biết rồi sẽ như thế nào
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm: “Thị ơi thị rụng bị bà. Bà để bà ngửi chứ bà không ăn”. Thấy bà cụ hiền lành, nhân hậu, tôi liền rụng xuống. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thị bước ra, lén dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm cho bà lão. Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, nấp sau cánh cửa nhà. Thấy tôi đang làm việc, bà chạy lại ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó,Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Một hôm, vua ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu têm cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi và bà lão về cung. Tôi mừng và hạnh phúc lắm vì duyên phận vợ chồng không dễ dàng gì có được,xa cách bao lâu lại về với nhau.
Cám thấy tôi vẫn còn sống mà lại trắng đẹp hơn xưa nên Cám băn khoăn tự hỏi vì sao. Tôi bày cho Cám tắm với nước sôi thì sẽ đẹp. Cám hí hửng làm theo, Cám không biết là nước sôi có thể làm bỏng và nó lập tức chết. Dì ghẻ thấy vậy kinh hoàng, cũng lăn đùng ra mà chết. Từ đó,tôi sống hạnh phúc bên nhà vua,không có ai có thể ngăn cản được tình yêu và cuộc sống chúng tôi nữa.
Tôi tên là Tấm, sống cùng cha mẹ ở một làng quê nhỏ. Mẹ mất sớm, cha tôi ở vậy được hơn một năm thì đi bước nữa. Dì ghẻ của tôi sinh thêm cho cha một người con gái, đặt tên là Cám. Khi tôi vừa tròn mười sáu thì cha tôi qua đời. Tôi chỉ còn dì ghẻ là chỗ nương tựa, vậy mà.
Dì ghẻ rất ghét tôi nên mọi việc lớn nhỏ trong nhà đều đổ giao hết cho tôi. Chăn trâu, cấy lúa, xay thóc, giã gạo… vừa xong việc này dì bắt làm ngay việc khác. Trong khi Cám – em gái tôi thì được rong chơi cả ngày.
Một hôm, dì ghẻ gọi hai chúng tôi lại và bảo: “Sáng nay hai đứa ra đổng mò tép, Đứa nào bắt được đầy giỏ, ta sẽ thưởng cho cái yếm đào!” Yếm đào là vật tôi mong ước bấy lâu nên chẳng ngại vất vả, tôi lội xuống ruộng, hì hục mò. Còn Cám thì không quen công việc nên cứ nhởn nhơ rong chơi, hái hoa bắt bướm. Mặt trời lên cao thì giỏ của tôi đã gần đầy tép. Tôi mừng vì thành quả lao động của mình liền rửa chân tay rồi lên bờ ngồi nghỉ. Bỗng Cám đến gần bảo: “Chị Tấm ơi chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về mẹ mắng”. Thấy Cám quan tâm tới mình, tôi tưởng thật, bèn lội xuống gội đầu thật kĩ.
Gội xong, tôi lên bờ thì chẳng thấy Cám đâu, chỉ có chiếc giỏ của tôi nằm lăn lốc bên vệ cỏ. Tôi mở ra xem, trong giỏ rỗng không. Thì ra Cám đã lừa để trút hết giỏ tép của tôi, mang về nhà trước. Vừa giận, vừa tủi thân, tôi ôm mặt khóc. Bỗng có một giọng nói trầm ấm vang lên: “ Vì sao cháu khóc?”. Tôi ngước lên nhìn, trước mặt tôi, Bụt hiền từ hiện ra giữa một vầng hào quang. Tôi kể lại đẩu đuôi câu chuyện, Bụt ân cần bảo: “Con xem kĩ lại trong giỏ có còn sót con tép nào không!”. Tôi nghe lời Bụt, nhìn vào thì thấy một con cá bống. Bụt dặn tôi đem con cá bống ấy về thả xuống giếng, mỗi ngày bớt một bát cơm để nuôi nó. Mỗi lần cho ăn thì gọi bống bằng câu:
“ Bống bống bang bang,
Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta,
Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người”.
Tôi về nhà làm theo lời Bụt. Lần nào Bống cũng ngoi lên mặt nước, ăn hết những hạt cơm mà tôi rắc xuống. Từ đó, cá Bống trở thành bạn tri kỉ của tôi. Theo thời gian, Bống ngày một lớn lên trông thấy. Nhưng tôi thật sơ hở vì để mẹ con dì ghẻ bắt gặp tôi cho Bống ăn. Đến tối, dì ghẻ bảo tôi: “Con ơi con! Làng đã bắt đầu cấm đồng rồi đấy. Mai con đi chăn trâu phải chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu”. Tôi vâng lời, sáng hôm sau dẫn trâu đi ăn cỏ thật xa. Đâu biết rằng ở nhà, Cám bắt chước tôi gọi Bống, Khi Bống ngoi lên thì bị dì ghẻ chực sẵn, bắt làm thịt.
Đến chiều, tôi dắt trâu về. Như mọi ngày, ăn xong tôi lại giấu cơm đem ra cho bống. Nhưng gọi mãi, gọi mãi mà chẳng thấy bống đâu. Chỉ có một cục máu đỏ tươi nổi lên mặt nước. Tôi lại òa khóc. Bụt hiện lên hỏi: “Làm sao con khóc?”. Tôi kể sự tình cho Bụt ghe, Bụt bảo: “Con bống của con đã bị người ta ăn thịt mất rồi. Thôi, con hãy nín đi rồi tìm nhặt lấy xương nó, kiếm bốn cái lọ bỏ vào, đem chôn dưới bốn chân giường con nằm”. Tôi vang lời Bụt, tìm khắp xó vườn, góc sân nhưng không thấy gì cả. Rồi một con gà cất tiếng: “Cục ta cục tác! Cho ta nắm thóc, ta bới xương cho!”. Tôi lấy nắm thóc ném cho gà. Gà chạy vào bới đống tro bếp một lúc thì tìm thấy xương bống. Tôi nhặt bỏ vào bốn chiếc lọ nhỏ, chôn dưới bốn chân giường đúng như tời Bụt dặn.
Xuân về trên quê hương, cảnh vật tươi đẹp đầy sức sống. Nhà vua mở hội. Mọi người ăn mặc đẹp đẽ, nô nức rủ nhau đi xem. Mẹ con dì ghẻ cũng sắm sửa quần áo háo hức đi trẩy hội. Thấy tôi cũng muốn đi, dì ghẻ nguýt dài rồi dì lấy một đấu gạo trộn lẫn với một đấu thóc và bảo: “Hãy nhặt cho xong chỗ gạo này rồi muốn đi đâu thì đi. Nhớ nhặt cho sạch, tao về mà không có gạo thổi cơm là tao đánh đó!”. Nói xong, hai mẹ con Cám đi xem hội. Tôi muốn đi xem lắm nhưng sợ bị đòn nên cố gắng ngồi nhặt. Nhưng nhặt một hồi lâu mà chỉ được chút ít, tôi tủi thân, bật khóc nức nở. Bụt lại hiện ra hỏi: “Vì sao con khóc?”. Tôi chỉ vào cái thúng đựng thóc trộn lẫn gạo rồi kể sự tình. Bụt bảo tôi mang thúng ra đặt giữa sân rồi sai một đàn chim sẻ xuống nhặt giúp. Tôi sợ chim ăn mất thì Bụt dạy nói rằng: “Rặt rặt rặt, xuống nhặt cho tao. Ăn mất hạt nào thì tao đánh chết”. Thoáng chốc, đàn chim sẻ đã nhặt xong, không mất một hạt. Niềm vui chưa kịp nở thì tôi chợt nhận ra mình không có quần áo đẹp mà đi xem hội. Tủi thân, tôi lại rơi nước mắt. Bụt bảo tôi hãy đào bốn chiếc lọ đựng xương bống ở dưới chân giường lên, sẽ có đủ. Tôi làm đúng theo lời Bụt, quả nhiên điều kì lạ đã xảy ra: Lọ thứ nhất có một bộ áo mớ ba và một cái váy lụa, một yếm lụa đào và chiếc khăn nhiễu. Lọ thứ hai có một đôi hài thêu. Lọ thứ ba có một con ngựa bé tí, nhưng vừa đặt xuống đất thì nó hí vang, to bằng con ngựa thật. Lọ cuối cùng có một bộ yên cương xinh xắn. Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt. Chuẩn bị xong xuôi, tôi nhanh chóng lên ngựa đi xem hội. Nhưng bất cẩn, lúc ngựa phóng qua chỗ lội, tôi đánh rơi một chiếc hài xuống nước, không kịp nhặt lên. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khăn gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người.
Tôi đâu biết rằng khi kiệu vàng của nhà vua vừa đến chỗ lội thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi, cứ đứng lại, kêu vang lên. Biết có sự lạ, nhà vua sai quân lính thử tìm xem. Họ nhặt được chiếc hài thêu của tôi, vội trình nhà vua. Nhà vua cầm chiếc hài lên, ngắm nghía mãi rồi buột miệng khen: “Chiếc hài xinh quá! Người đi hài này hẳn phải là một trang tuyệt sắc!”. Rồi Vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái thử hài và tuyên bố ai đi vừa thì sẽ cưới làm hoàng hậu. Đám hội lại càng náo nhiệt. Các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai đi vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may. Lúc tôi bước ra thử, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: “Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!”. Tôi không nói gì, chỉ lăng lẽ thử giày. Chân tôi đặt vào hài vừa như in. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại đi vào. Hai chiếc giống nhau như đúc. Lính hầu hò reo, vui mừng báo với vua. Lập tức, vua sai đoàn thị nữ rước tôi về cung. Tôi bước lên kiệu trước vẻ mặt ngơ ngác và hằn học của mẹ con Cám.
Đến ngày giỗ cha, tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu. Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rổi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế. Linh hồn tôi biến thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Nhà vua đang ủ ê, buồn bã, thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Nhà vua suốt ngày quấn quýt bên tôi, chẳng hỏi han gì đến Cám. Cám tức giận, về nhà mách dì ghẻ. Nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rồi vứt lông ra vườn. Thấy mất vàng anh, vua hỏi thì Cám nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì. Ngày hôm sau, từ đám lông chim mọc lên hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát. Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ. Dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Tôi giận mẹ con Cám vì hết lần này tới lần khác làm hại tôi, không cho tôi ở bên cạnh nhà vua nên mỗi lần Cám ngồi vào dệt, khung cửi lại phát ra tiếng kêu đầy đe dọa:
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Quả thị ấy chính là hiện thân của tôi.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm: “Thị ơi thị rụng bị bà. Bà để bà ngửi chứ bà không ăn”. Thấy bà cụ hiền lành, nhân hậu, tôi liền rụng xuống. Bà lão vui mừng mang về cất vào buồng, thỉnh thoảng lại đem ra ngắm nghía. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thị bước ra, lén dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm cho bà lão. Ngày nào đi làm về cung thấy nhà cửa sach sẽ, cơm nước tinh tươm. Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, nấp sau cánh cửa nhà. Thấy tôi đang làm việc, bà chạy lại ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó, tôi và bà lão thương nhau như hai mẹ con. Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Một hôm, có chàng trai khôi ngô tuấn tú ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu têm cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi và bà lão về cung.
Cám thấy tôi vẫn còn sống mà lại trắng đẹp hơn xưa nên Cám băn khoăn tự hỏi vì sao. Tôi bày cho Cám tắm với nước sôi thì sẽ đẹp. Cám hí hửng làm theo, đổ một bồn nước sôi rồi tắm sau đó chết ngay tức khắc. Dì ghẻ thấy vậy kinh hoàng, cũng lăn đùng ra mà chết. Tôi được sống yên ổn hạnh phúc bên nhà vua
Hôm nay, bầu trời trong xanh, không khí mát mẻ tôi và hoàng thượng cùng nhau đi dạo bên hồ ngắm nhìn khung cảnh nhuộm vàng của tiết trời mùa thu. Bỗng từ đâu truyền đến tiếng kéo kẹt của khung cửi, bước chân tôi cứ thế bị tiếng kéo cửi dẫn lối đến một ngôi nhà nhỏ nơi ấy có một bà lão đang nhặt chỉ và bên cạnh là cô gái trẻ đang kéo cửi. Hình ảnh ấy làm tôi chững lại, tim nhói đau, từ đâu những hình ảnh năm ấy lại ùa về.
Tôi tên là Tấm, cha bảo khi tôi sinh ra đã trắng ngần như hạt tấm nêm đã đặt tên tôi là Tấm, mong sau này tôi cũng sẽ xinh đẹp và có tâm hồn trắng ngần như hạt tấm. Mẹ tôi mất khi tôi còn nhỏ, cha tôi ở vậy được hơn một năm thì cha tôi lấy vợ kế. Dì ghẻ sinh được một cô con gái đặt tên là Cám. Cám được dì và cha tôi chăm sóc và nuông chiều hết mực. Đến năm tôi mười lăm tuổi, cha tôi vì bệnh nặng mà qua đời, từ đó tôi sống cùng dì ghẻ và Cám.
Khi cha còn sông dì ghẻ luôn yêu thương chăm sóc tôi như con gai, nhưng sau khi Cám ra đời và cha tôi mất đi, dì không còn đối xử tốt với tôi như trước đây. Mẹ luôn giao cho tôi những phần việc nặng nhọc, vất vả nhất còn Cám thì ngày ngày được rong chơi. Từ sáng đến tối, tôi luôn phải tất bật với công việc lớn nhỏ trong nhà và việc đồng áng như cấy cày, chăn trâu, dã gạo, xay thóc … tôi thậm chí còn không có thời gian để rong chơi như bao đứa trẻ cùng tuổi trong làng. Cám thì luôn được dì bênh vực, bảo vệ, vì cậy thế mẹ, Cám thường mắng mỏ, sai bảo buộc tôi phải hầu hạ nó. Suốt ngày hết ra đồng, lại quanh quẩn với những công việc trong nhà, tôi không có lấy một người bạn để tâm sự, để trải nỗi lòng mình, nhiều lúc tôi chỉ biết khóc thầm một mình.
Hôm đó, khi tôi đang chuẩn bị dắt châu ra đồng, dì ghẻ liền gọi tôi và bảo: “ Sáng nay con và em Cám ra đồng mò tép, đứa nào bắt được đầy giỏ, ta sẽ thưởng cho cái yếm đào”. Nghe dì nói, tôi vô cùng háo hức và thẩm nhủ sẽ cố hết sức để đạt được phần thưởng mà cô gái nào cũng mơ ước. Tôi cột châu cẩn thận vào chồng, lấy giỏ và cùng Cám ra đồng mò tép như lời dì sai bảo.
Khi ra đến đồng, tôi không nề hà bùn đất, bẩn thỉu vội lội xuống ruộng chăm chỉ mò từng con tôm con tép một, lúc nào mệt quá ngước lên, tôi đều thấy Cám đang thoải mải hái hoa bắt bước, nhởn nhơ rong chơi, cứ ngỡ Cám đã làm xong phần việc của mình tôi càng gắng sức làm cho nhanh và khẩn trương hơn. Lúc mặt trời đã lên cao, giỏ của tôi cùng đã đầy, tôi vội rửa chân tay qua loa rồi lên bờ chuẩn bị ra về. Bỗng Cám từ đâu chạy đến bảo tôi: “ Chị Tấm ơi, chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về mẹ mắng”. Nghĩ Cám thật lòng quan tâm đến mình, tôi vội lội xuống ao gội đầu thật kỹ, rửa lại tay chân thật sạch. Xong xuôi, tôi vui vẻ hỏi: “ Cám ơi, em xem giúp chị đã sạch chưa?”. Không một tiếng trả lời vang lên. Tôi vội chạy lên bờ, tìm kiếm xung quanh vẫn không thấy Cám đâu, tôi chạy đến bên cái giỏ tép của mình, thì chỉ thấy chiếc giỏ trống không nằm lăn lóc trên bờ ruộng. Tôi mở ra xem thật sự trong giỏ không còn một con tôm, con tép nào. Tôi bỗng nhận ra hóa ra mình đã bị Cám lừa để trút hết giỏ tép của tôi mang về nhà trước, bao nhiêu công sức của tôi bị cướp trắng một cách oan uổng.
Bao nhiêu oan uổng, tủi nhục, bất công bấy lâu nay tôi phải chịu đựng cứ thế tuôn trào hòa vào những giọt nước mắt, tôi thật sự muốn vứt bỏ hết tất cả để thoát khỏi sự chèn ép, sự áp bức, sự bất công của mẹ con Cám dành cho mình mà đến với cha mẹ của mình. Khi ý nghĩ tiêu cực ấy lướt qua đầu tôi, bỗng có một gọng nói ôn nhu, hiền từ quanh quẩn bên tai tôi “ Vì sao con khóc?”. Tôi quệt vội những giọt nước mắt, trước mặt tôi lúc này, một ông lão với gương mặt hiền từ nhân hậu bao quanh là vầng hòa quang lấp lánh. Tôi bị choáng ngợp trước quang cảnh trước mặt, bất giác hỏi “ Ông là ai ạ”. Ông lão điềm đạm trả lời “ Ta là bụt, đến giúp để giúp con, giờ con hãy kể cho ông nghe vì sao con khóc?”. Tôi kể lại cho ông đầu đuôi câu chuyện trong tiếng khóc nghẹn ngào, nghe xong bụt ân cần bảo: “ Con đã xem kỹ trong giỏ xem còn sót lại con cá nào không chăng?” tôi với lấy cái giỏ ghé mắt nhìn vào thì thấy một con cá bông bé xíu nằm ở đáy giỏ, tôi vô cùng ngạc nhiên và cảm động, sau đó Bụt dặn tôi, đem con cá bống về nhà thả xuống giếng, mỗi ngày bớt một ý cơm để nuôi nó, khi nào cho ăn thì gọi bống bằng câu thần chú:
“ Bống bống bang bang,
Lên ăn cơm vàng, cơm bạc nhà ta,
Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người”
Tôi đem con cá bống về nhà,, làm đúng như những gì Bụt dặn, mang cá bống thả xuống cái giếng sau nhà, ngày ngày tôi bớt chút cơm cho cá bống. Mỗi lần tôi mang cơn cho bống ăn đều gọi bằng câu thần chú mà bụt dặn, cá bỗng bơi lên rất nhanh và đớp những hạt cơm mà tôi rắc xuống, tôi cảm thấy rất hạnh phúc vì từ giờ tôi đã có cá bống làm bạn chia sẻ những vui buồn, cá bống ngày càng lớn nhanh.
Thấy tôi ngày ngày sau bữa cơm đều ra giếng gang nước, mẹ con Cám sinh nghi, nhiều lần gạn hỏi tôi, nhưng tôi đều trả lời qua loa cho xong chuyện, từ đó đợi mẹ con Cám không để ý tôi mới ra sau giếng mang cơm cho bống. Được một thời gian tưởng rằng mẹ con Cám đã hết nghi ngờ, nào ngờ rằng, một buổi tối trước hôm tôi mang châu ra đồng, dì ghẻ gọi tôi vào và bảo: “ Con ơi con! Làng ta dạo này hay mất châu, con chăn châu nhớ chăn đồng xa chớ chăn đồng gần làng bắt mất châu.”
Sáng sớm hôm sau, vâng lời dì tôi dẫn châu sang cánh đồng xa gần lãng bên để chăn châu. Ở nhà, Cám và mẹ lập mưu bắt cá bống của tôi, Cám bắt gọi bống theo đúng câu thần chú Bụt dặn tôi. Nghe đúng câu hát, bống ngoi lên và bị dì ghẻ chực sẵn bắt làm thịt.
Thấy mặt trời sắp lặn, tôi dắt châu về nhà. Theo thường lệ, ăn xong tôi lại mang cơm cho cá bống, tôi gọi mãi, gọi mãi chẳng thấy cá bống đâu chỉ thấy có cục máu đông nổi lên mặt nước, tôi vội tìm kiếm xung quanh, tìm mãi vẫn không thấy bống đâu. Tôi liền bật khóc, rồi từ đâu một làn khói trắng xuất hiện, Bụt từ lúc nào đã đứng ngay trước mặt tôi và ân cần hỏi: “ Vì sao con khóc?”. Tôi kể lại mọi chuyện cho Bụt nghe, Bụt bảo: “ Con bống của con bị người ta ăn thịt mất rồi. Thôi con hãy nín đi rồi tìm nhặt xương nó, kiếm bốn cái lọ bỏ vào rồi đem chốn dưới bốn chân giường con nằm”. Tôi rối rít cảm ơn Bụt, sau đó theo lời Bụt bảo tôi đi tìm quanh vườn, khắp xó nhà, góc sân cũng không thấy xương bống đâu cả, đang trong lúc tuyệt vọng, tự nhiên, một con gà cất tiếng: “ Cục ta cục tác! Cho ta nắm thóc, ta bới xương cho!”. Nghe gà nói được tôi vô cùng ngạc nhiên đứng thẫn ra hồi lâu, rồi chạy vội vào trong bếp lấy thóc ở bục cho gà ăn. Gà chạy vào đống tro trong bếp một lúc thì bới ra được một đống xương. Tôi tìm bốn cái lọ và cho xương bống vào đó chôn tại bốn đầu giường tôi năm theo đúng lời Bụt dặn.
Thời gian thấm thoát trôi, đến khi tết đến, xuân về, các cô gái ai cũng có quần áo mới để diện tết, mẹ con Cám cũng sắm sửa quần áo đi chơi tết, còn tôi phải ở nhà làm những công việc như mọi ngày, tuy có nhàn rỗi hơn những ngày thường nhưng tôi không có chỗ nào để đi chơi tết cả. Kể từ khi cha mất, họ hàng cũng dần chuyển sang làng khác sống, nên ở vùng quê này tôi không còn ai thân thích cả.
Một hôm khi đang cắt cỏ ngoài đồng, tôi có nghe được mấy cô gái đồn nhau nhà vua sắp về đây vi hành và có mở hội mấy đêm cho dân làng vui xuân, tôi cũng không hy vọng sẽ được đi chơi hội nên vội quăng luôn nó ra khỏi đầu. Vài hôm sau làng tôi mở hội đón vua về vi hành, làng trên xóm dưới từ già trẻ, gái trai, ai ai cũng ăn mặc đẹp, đâu đâu cũng nghe thấy tiếng hò gọi nhau đi chảy hội, mẹ con Cám cũng không phải ngoại lệ, họ tất bật chuẩn bị quần áo từ tối hôm trước.
Trong lòng tôi bỗng thấy háo hức, suy nghĩ muốn đi chơi hội của tôi đột nhiên mãnh liệt hơn bao giờ hết, nghĩ như vậy tôi vội vào trong phòng lấy bộ quần áo đẹp nhất của mình chuẩn bị để đi chơi hội. Ra đến cửa mẹ con Cám đã chờ sẵn tôi, Cám đứng chắn trước cửa lườm tôi một cái rồi quay lại nói với mẹ: “ Mẹ ơi mẹ! Chị Tấm cũng muốn đi chơi hội kìa”. Nghe thấy thế, dì ghẻ tiến lại phía tôi và nói: “Con muốn đi chơi hội hả, việc nhà đã làm xong hết chưa?” Tôi vội trả lời: “Dạ, rồi ạ”. Dì gật đầu hài lòng và nói tiếp: “ Được, quần áo thế này mà con muốn đi chơi hội sao để dì và em Cám sửa lại giúp con”. Vừa nói dứt lời hai mẹ con Cám tiến lại phía tôi và xé tan nát bộ quần áo của tôi mặc đi chơi hội, sau đó, dì vào trong bếp lấy ra một đấu gạo và thóc đổ vào nhau trộn đều lên và bảo: “ Bao giờ nhặt xong chỗ gạo này đâu vào đấy rồi mới được đi nghe con, không được xót một hạt nghe con” Nói xong hai mẹ con Cám dắt nhau ra đi hội bỏ tôi lại một mình với nhà cửa ngồn ngang cùng một mẹt thóc và gạo trộn lẫn vào nhau.
Tôi ngồi bệt xuống nền nhà, nghĩ đến đời mình, những tủi nhục vừa trải qua, không kìm được cảm xúc tôi bỗng bật khóc, lần này bụt lại hiện lên và bảo: “ Làm sao con khóc?”. Tôi kể lại tường tận sự tình cho bụt nghe. Bụt bảo tôi mang mẹt ra giữa sân rồi gọi một đàn chim sẻ xuống nhặt giúp cho, tôi sợ chim ăn hết thóc thì bụt dạy:
Con hãy bảo chúng: “ Rặt rặt xuống nhặt giúp tao. Đừng ăn của tao, rồi tao trả công”. Chúng sẽ không ăn của con đâu.
Tôi định đi hội, thì bỗng nhận ra quần áo của mình đã bị mẹ con Cám xé tan nát, Bụt liền bảo tôi hãy đào bốn chiếc lọ đựng xương bống ở dưới chân giường lên, con sẽ có những gì mình muốn. Nghe lời bụt tôi vào đào bốn chiếc lọ lên quả nhiên điều kỳ diệu đã xảy ra: Lọ đầu tiên có một bộ váy áo tứ thân, một cái yếm đào và chiếc khan nhiễu vô cùng đẹp và khác hẳn so với những cái tôi từng thấy. Lọ thứ hai có một đôi hài thuê hoa vô cùng xinh xắn đi vừa in với chân tôi. Lọ thứ ba có một con ngựa phi ra. Lọ cuối cùng có một bộ yên cương vô cùng xinh xắn.
Tôi mừng rỡ vô cùng, vội cảm tạ Bụt rồi đi tắm sạch sẽ, mặc bộ quần áo mới, khi sửa soạn xong cũng là lúc chim sẻ giúp tôi nhặt thóc gạo xong tôi lấy một nắm thóc thưởng cho chim sẻ, sau đó cưỡi lên lưng ngựa và phi thẳng đến hội. Lúc đi qua cầu, do không cẩn thận tôi bị đánh rơi chiếc hài xuống nước, định lội xuống tìm những thoáng chốc đã không thấy nó đâu nữa, không kịp nữa tôi đành bỏ lại chiếc hài và phi ngựa tiếp đến hội. Đến đám hội, tôi dừng ngựa, lấy khan gói kĩ chiếc hài còn lại rồi chen vào biển người.
Sau này khi về làm vợ vua rồi, tôi có hỏi chàng, khi xưa vì sao chàng lại nhặt được chiếc hài của tôi, thì nhà vua nói: “ Hôm đó, kiệu vàng cảu ta không hiểu sao vừa đến chỗ cầu thì hai con voi dẫn đầu không chịu đi tiếp nữa, cứ cắm ngà xuống đất và kêu rống lên. Biết rõ sự lạ, ta liền sai quân lính thử tìm xem có gì lạ ở dưới suối. Quân lính của ta nhặt được một chiếc hài thuê hoa vô cùng tinh xảo, họ trình lên ta. Khi cầm chiếc hài lên ta như bị cuốn hút vào, trong lòng trộm nghĩ “ Chiếc hài xinh thế này, người đi hài chắc hẳn phải là một tuyệt sắc giai nhân” nghĩ đến vậy ta càng tò mò và muốn tìm ra chủ nhân của chiếc hài”. Nghe chàng kể lại sự tình như vậy tôi nghĩ đây chắc hẳn là ý trời.
Lần đầu tiên được đi chơi hội làm tôi rất háo hức, ai ai cũng nhìn tôi, khi tôi thấy một đám đông đam xúm lại, vì tò mò nên tôi lại gần thì được biết: vua ra lệnh cho tất cả đàn bà, con gái ai đi vừa chiếc hài thĩ sẽ cưới làm hoàng hậu. Đám hội, ai cũng háo hức, các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử hài nhưng không ai mang vừa. Mẹ con Cám cũng vào cầu may nhưng không được. Lúc tôi bước ra thử, nhìn thấy tôi, Cám liền mách mẹ nhưng dì ghẻ không tin, bĩu môi nói: Con nỡm! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh mảnh trai ngoài bờ!”
Chân tôi đặt vào hài vừa in. Tôi mở khăn lấy chiếc hài còn lại ra đi vào. Tôi được nhà vua đem kiệu rước vào cung, ai ai cũng nhìn tôi với ánh mắt ngưỡng mộ, chỉ có mẹ con Cám nhìn tôi thù hằn và vô cùng tức giận.
Sauk khi vào cung tôi được vua yêu chiều, tôi sống vô cùng thoải mái, sung sướng và hạnh phúc bên nhà vua. Đến ngày giỗ cha, tôi xin phép về giúp dì và em sửa soạn cỗ cúng. Thấy tôi được làm hoàng hậu, hai người ghen ghét nhưng cố giấu. Dì bảo tôi trèo cau, lấy một buồng để cúng cha. Tôi vừa leo lên đến ngọn thì dì chặt gốc. Cau đổ, tôi ngã xuống ao chết đuối. Dì ghẻ lấy quần áo của tôi cho Cám mặc rồi đưa vào cung nói dối vua rằng tôi chẳng may đã chết, nay cho em gái thay thế.
Hổn tôi biến thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn ở vườn ngự uyển. Cám giặt áo cho vua, đem ra phơi ở bờ rào, tôi hót: “Phơi áo chổng chị, thì phơỉ bằng sào, chớ phơi bờ rào, rách áo chồng chị!”. Rồi tôi bay thẳng vào cung, đậu ở cửa sổ. Nhà vua đang ủ ê, buồn bã, chắc là nhớ thương người vợ bạc mệnh. Thấy tôi cứ quanh quẩn bên cạnh, nhà vua bảo: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo!”. Tôi âu yếm đậu lên vai rồi rúc vào tay áo nhà vua. Vua làm cho tôi một chiếc lồng bằng vàng để ở. Nhà vua suốt ngày quấn quýt bên tôi, chẳng hỏi han gì đến Cám. Cám về kể với mẹ và bày mưu hãm hại tôi lần nữa.
Nhân lúc nhà vua đi vắng, mẹ con Cám bắt tôi làm thịt rổi vứt lông ra vườn. Thấy mất vàng anh, vua hỏi thì Cám đặt điều nói dối: “Thiếp có mang, thèm ăn thịt chim nên trộm phép bệ hạ đã giết ăn thịt mất rồi”. Nhà vua giận lắm nhưng không nói gì. Ngày hôm sau, từ đám lông chim mọc lên hai cây xoan đào thật đẹp. Khi nhà vua đi dạo trong vườn, cây xòe cành lá che đầu vua, giống như hai cái lọng. Vua thấy vậy sai lính hầu mắc võng vào giữa hai thân cây rồi chiều chiều ra nằm đong đưa hóng mát.
Cám lại đem chuyện ấy mách mẹ. Nhân một hôm gió bão, dì ghẻ xúi Cám sai thợ chặt hai cây xoan đào rồi nói là đóng khung cửi để dệt áo cho vua. Hổn tôi nhập vào khung cửi nên mỗi lần Cám ngồi vào dệt, khung cửi lại phát ra tiếng kêu đầy đe dọa:
“Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra!”
Cám hoảng hổn mách với mẹ, dì ghẻ bảo hãy đốt khung cửi thành tro rồi đem đổ thật xa. Cám làm theo, nhưng từ đống tro bỗng mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xanh tươi. Đến mùa, cây thị ra nhiều hoa mà chỉ đậu có mỗi một quả. Hổn tôi náu trong quả thị vàng thơm ấy.
Một hôm, bà lão hàng nước ở gần đấy đi ngang qua, ngửi thấy mùi thơm bèn ngẩng lên nhìn rồi giơ miệng bị ra, lẩm bẩm:
“Thị ơi thị rụng bị bà.Bà để bà ngửi chứ bà không ăn.”
Trái thị liền rụng xuống. Bà lão vui mừng mang về cất vào buồng, thỉnh thoảng lại đem ra ngắm nghía. Những lúc bà lão đi chợ hoặc vắng nhà, tôi từ quả thi bước ra, dọn dẹp nhà cửa, nấu sẵn cơm dẻo canh ngon cho bà lão.
Bà lão lấy làm lạ, cố ý tìm ra sự thật. Một lần, vờ đi chợ được một lúc thì bà lão quay lại, tôi đang lúi húi làm việc nhà như mọi khỉ thì bà lão bước vào, ôm chầm lấy tôi rồi xé nát vỏ quả thị. Từ đó, bà lão coi tôi như con gái. Tôi giúp bà gói bánh, nấu nước, têm trầu để bà ngồi bán hàng.
Ít lâu sau, một hôm có người đàn ông trè tuổi ghé vào quán nước. Nhìn thấy mấy miếng trầu cánh phượng, người ấy hỏi ai têm, bà lão đáp là con gái mình têm. Tôi đứng nép sau bức mành, nghe rõ câu chuyện và nhận ra nhà vua. Nhà vua năn nỉ bà lão đưa con gái ra cho mình xem mặt. Tôi vừa xuất hiện, nhà vua đã nhận ra ngay, bèn bảo bà lão thuật lại sự tình, rồi ra lệnh cho lính hầu mang kiệu rước tôi về cung.
Mẹ con Cám thấy vậy thì hết sức sợ hãi van xin tôi tha lỗi, nể tình ngừng ấy năm chúng sống, tôi tha cho hai mẹ con Cám về quê. Vài năm sau tôi nghe tin Cám không biết nghe ai bảo mà đun nước sôi để tắm nên chết, còn dì ghẻ tôi vì quá đau buồn nên cũng hóa điên.Tôi được sống yên ổn hạnh phúc bên nhà vua. Tình cảm vợ chồng lại càng thắm thiết, mặn nồng hơn trước.
Nhớ lại những chuyện đã qua, tôi ngẫm lại mới thấy lời cha dặn trước lúc ra đi quả không sai, cha bảo “ ở hiền mới gặp lành con ạ, qua cơn tai ương hạnh phúc sẽ đến”. Mọi thứ đến với tôi thật sự không dễ dàng gì vì vậy tôi sẽ luôn bảo vệ và trân trọng nó
Đầu tiên – và cũng là nỗi bất hạnh lớn nhất, đưa tôi vào vòng xoáy của sự đau khổ bất hạnh do mẹ con Cám tạo ra. Năm tôi 6 tuổi thì mẹ mất, bố lấy vợ mới và không bao lâu sau bố tôi cũng trúng phong hàn và qua đời. Tôi phải ở cùng mụ dì ghẻ và con gái của mụ là Cám, kém tôi một tuổi rưỡi. Bản thân Cám không xấu nhưng mụ dì ghẻ lại rất cay nghiệt, mụ ta bắt tôi phải làm việc từ sáng sớm cho đến tối mịt, ngày nào cũng như ngày nào tôi phải "dậy sớm hơn gà, ngủ muộn hơn chó" thả sức cho mụ dì ghẻ đánh đập, hành hạ. Có một lần mụ dì ghẻ bảo tôi với Cám đi bắt tép, ai bắt được nhiều sẽ được thưởng yếm đỏ. Do tôi đã quen với công việc đồng áng nên chỉ cần khoắng khoắng mấy cái là đã đầy giỏ. Còn Cám thi cứ đủng đỉnh và chưa bắt được con nào, đến chiều tối tôi và Cám đi về. Tôi liếc nhìn thấy giỏ của Cám có rất ít thế nên rất sướng, cười thầm là" chắc chắn phen này yếm đỏ sẽ thuộc về ta". Cám thấy giỏ của tôi đầy ắp nên cũng hoảng hoảng bèn bảo tôi gội đầu để kẻo bị dì ghẻ mắng, tôi tin ngay. Lúc lên thì đã thấy Cám trút hết tép vào giỏ của nó rồi chạy về, thấy thế tôi bật khóc và không thể tin Cám lại đê tiện bỉ ổi như vậy. Chợt có một luồng khói màu trắng thoảng qua và Bụt hiện ra và bảo tôi con cá nhỏ nhỏ trong giỏ là cá bống và dặn về chăn cho bống ăn uống đàng hoàng tử tế.
Có một lần dì ghẻ lừa tôi đi chăn trâu ở xa rồi giết thịt bống, tôi đau xót khi thấy bống chết và đem chôn xương bống xuống dưới chân giường. Mấy tháng sau nhà vua mở hội, tôi lấy quần áo giày dép và xe cộ ra từ các lọ ở chân giường, sau hội tôi thử giày thành công và được vua đưa vào cung làm hoàng hậu. Tuy đã giàu sang phú quý dưới một người trên triệu người nhưng tôi vẫn không quên ngày giỗ cha và về nhà thì bị mụ dì ghẻ thích sát và đưa Cám vào cung. Xác của tôi hoá thành chim vàng anh bay vào cung nhưng bị mụ dì ghẻ và Cám giết thịt và vứt lông chim ra ngoài vườn. Từ đống lông chim đó tôi lại hoá thân làm cây xoan đào rồi bị Cám chặt cây làm khung cửi thì tôi chửi và hăm doạ móc mắt Cám nên bị mẹ con mụ dì ghẻ đốt đi, đổ tro đi thật xa. Tôi lại hoá thân làm cây thị, cây thị của tôi chỉ có một quả, một hôm có một bà lão đến xin quả thị, biết là người tốt nên tôi nhằm chuẩn chuẩn rơi đúng vào bị của bà lão. Ngày ngày chờ bà lão đi chợ tôi mới bước ra từ vỏ thị để làm việc nhà giúp bà lão, tuy làm việc như osin nhưng tôi rất vui vì được giúp bà lão. Sau đó có một hôm bà lão quay lại giữa chừng xé vỏ thị và không cho tôi chui vào nữa, tôi giúp bà cụ têm trầu bán hàng nước.
Và cuối cùng cái ngày đó đã đến – cái ngày định mệnh kéo tôi ra khỏi vòng xoáy khổ hạnh – nhà vua đi chơi đến ăn trầu ở quán bà lão, thấy trầu têm đẹp quá nên vua đòi gặp tôi, phu thê trùng phùng thật là cảm động. Sau đó tôi từ giã bà lão rồi trở về cùng. Qua những việc làm xấu xa của mẹ con Cám cho thấy chúng là những kẻ xấu cần phải xoá bỏ trong nhân gian, tôi xui Cám xuống hố rồi đổ nước sôi cho nó chết sau đó làm nước mắm cho dì ghẻ ăn sau đó dì ghẻ biết và lăn đùng ra chết.
Cuối cùng tôi ở lại sống cuộc sống hạnh phúc bên vua và vương quốc của mình.
Sự biến hoá của Tấm đã thể hiện sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của kẻ ác. Đây là sức mạnh của cái thiện thắng cái ác. Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ
