I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tố Hữu (1920 - 2003), quê Thừa Thiên Huế.
- Tố Hữu là "lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam". Các chặng đường thơ Tố Hữu gắn liền với các chặng đường của cách mạng Việt Nam.
- Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác tháng 7/1939 tại nhà lao Thừa Phủ, Huế, khi tác giả bị bắt giam vào đây và được in trong tập thơ Từ ấy.
2. Đọc diễn cảm
- 6 câu đầu đọc với giọng vui, hân hoan, 4 câu sau đọc với giọng buồn bực, nhịp mạnh, gấp hơn.
3. Thể thơ:
- Thể thơ lục bát nhịp nhàng, uyển chuyển, giàu âm hưởng, có khả năng chuyển tải những tình cảm, cảm xúc dồi dào, vô tận của con người.
4. Nhan đề và bố cục bài thơ:
- Khi con tu hú chỉ là vế phụ của một câu. Tiếng chim tu hú là tín hiệu của mùa hè sôi động. Tên bài thơ, vì vậy đã gợi mở mạch cảm xúc của toàn bài.
- Bài thơ được ngắt làm hai đoạn: 6 câu đầu tả cảnh mùa hè, 4 câu cuối diễn tả tâm trạng của tác giả.
II. Phân tích
1. Sáu câu thơ đầu: Bức tranh mùa hè sôi động.
- Với âm điệu du dương trầm bổng, nhịp thơ khoan thai, êm ái, 6 câu thơ đầu đã vẽ ra một bức tranh mùa hè tuyệt đẹp, một mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu và tràn trề nhựa sống. Tất cả đều đang hứa hẹn, đang ở độ thanh xuân nhất: lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần, ve mới bắt đầu ran, nắng còn rất mới... Tất cả vừa mới bắt đầu, như tuổi trẻ của người thanh niên cộng sản vừa bắt gặp lí tưởng. Tất cả đều tươi đẹp, rực rỡ: trời xanh, nắng đào, bắp vàng, trái chín... Tất cả, từ tiếng chim đến "đôi con diều sáo lộn nhào tầng không" đều đang được hưởng một cuộc sống tự do giữa bầu trời cao rộng.
- Mùa hè chỉ thức dậy trong niềm hồi tưởng của tác giả, nhưng đọc 6 câu thơ đầu, người đọc tưởng như người viết đang sống giữa nó, miêu tả nó trực tiếp bằng sự tinh tường của tất cả các giác quan từ thính giác, thị giác, đến vị giác, khướu giác... Phải có một niềm yêu đời, yêu sự sống thiết tha, mãnh liệt mới vẽ được bức hoạ mùa hè bằng thơ đẹp, sinh động trong một hoàn cảnh đặc biệt như vậy.
2. Bốn câu thơ cuối: Tâm trạng của người chiến sĩ trong ngục tù.
- 4 câu thơ cuối trực tiếp bộc lộ cảm xúc, tâm trạng của tác giả. Đó là tâm trạng đau khổ, bực bội, uất ức, ngột ngạt nhưng không hề có vẻ bi quan, chán chường, tuyệt vọng của một tâm hồn yếu đuối dễ bị gục ngã, quy phục trước hoàn cảnh. Nhịp thơ đang đều đều, êm ái đến câu 8 và 9 bỗng bị ngắt bất thường 6/2, 3/3; các từ ngữ, hình ảnh đang vui tươi, đến đây bỗng trở nên mạnh mẽ, dữ dội: đập tan phòng, chết uất, ngột... Tất cả đều thể hiện khát khao cháy bỏng muốn thoát khỏi cảnh tù ngục của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi khi đang phơi phới trên con đường cách mạng bỗng đâu "gió cản cánh chim bằng".
- ở trong tù, cuộc sống như dồn vào phạm vi âm thanh.Trong bài Tâm tư trong tù, Tố Hữu viết: Cô đơn thay là cảnh thân tù. Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực. Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức. Âm thanh là sợi dây liên hệ với cuộc đời "ngoài kia". Ngoài kia, mùa hè náo nức; ở trong này, không gian ngột ngạt; còn tiếng chim tu hú thì "cứ kêu".
- Bài thơ mở đầu bằng tiếng chim tú hú và kết thúc cũng bằng tiếng chim tu hú. Mỗi tiếng kêu của nó là một tín hiệu gợi nhắc về cuộc sống tự do và thân phận tù tội. Nếu ở đầu bài, tiếng chim tu hú là tiếng báo mùa, một thứ âm thanh hay và đẹp thì ở cuối bài, nó là một thứ âm thanh nhức nhối, thúc giục hành động. Tố Hữu đã rất tinh tế khi chỉ bằng tiếng chim báo mùa đã gợi tả được nhiều nỗi niềm, tâm sự, cảm xúc của người tù cộng sản.
- Lắng nghe tiếng chim tu hú, tâm trạng của tác giả cũng chuyển biến từ niềm hân hoan trước mùa hè sôi động đến nỗi uất ức, bực tức, đau khổ khi bị giam cầm uổng phí và khát khao phá tan bức tường nhà giam ngột ngạt để trở về với cuộc sống tự do tươi đẹp. Bài thơ kết thúc bằng cách mở ra tiếng chim tu hú cứ kêu "như giục giã những hành động sắp tới" (Trần Đình Sử).
III. Tổng kết:
- Nội dung: Lòng yêu sự sống mãnh liệt và niềm khát khao cháy bỏng muốn thoát khỏi tù ngục của người chiến sĩ cộng sản.
- Thể thơ lục bát mềm mại, tình thơ tha thiết, hình ảnh khi tươi sáng, khi dằn vặt, u uất... đã thể hiện thành công tâm trạng, cảm xúc của tác giả.
Đúng 0
Bình luận (0)
