Chính sách Cộng sản thời chiến và Chính sách Kinh tế Mới (NEP) của Liên Xô có nhiều điểm khác biệt cơ bản do chúng được áp dụng trong các bối cảnh lịch sử và mục tiêu kinh tế khác nhau. Dưới đây là so sánh chi tiết:
1. Chính sách Cộng sản thời chiến (1918-1921)Bối cảnh: Được áp dụng trong cuộc Nội chiến Nga (1917-1922) khi chính quyền Bolshevik đang chiến đấu với các lực lượng phản cách mạng và phải đối mặt với sự thiếu hụt lương thực, khủng hoảng kinh tế, và sự sụp đổ của hệ thống sản xuất.
Mục tiêu: Huy động tất cả các nguồn lực để phục vụ chiến tranh và bảo vệ chế độ Bolshevik.
Biện pháp:
Quốc hữu hóa: Toàn bộ công nghiệp, giao thông, và ngân hàng được quốc hữu hóa.Tịch thu lương thực: Lương thực từ nông dân bị tịch thu một cách cưỡng chế để cung cấp cho quân đội và thành thị.Hạn chế thương mại: Tất cả các hình thức thương mại tư nhân đều bị cấm.Kiểm soát lao động: Lao động bị kiểm soát chặt chẽ, người dân phải lao động phục vụ cho nhà nước dưới các chế độ nghiêm ngặt.Kết quả: Gây ra tình trạng khủng hoảng kinh tế nặng nề, nạn đói, sản xuất giảm sút nghiêm trọng, và sự phản đối mạnh mẽ từ nông dân và người dân.
2. Chính sách Kinh tế Mới (NEP) (1921-1928)Bối cảnh: Sau khi cuộc nội chiến kết thúc, nền kinh tế Liên Xô suy kiệt, và chính quyền phải đối mặt với sự bất ổn xã hội và phản đối từ nông dân do các biện pháp hà khắc của Chính sách Cộng sản thời chiến. NEP được triển khai để khôi phục nền kinh tế.
Mục tiêu: Hồi phục sản xuất, ổn định tình hình kinh tế và xã hội, đồng thời giảm bớt sự phản kháng từ nông dân và dân chúng.
Biện pháp:
Chủ trương "rút lui có chiến lược": Cho phép tư nhân hóa một số lĩnh vực của nền kinh tế (đặc biệt là trong nông nghiệp, thương mại và công nghiệp nhỏ).Thuế lương thực: Thay vì tịch thu lương thực như trước, nông dân phải nộp một phần sản phẩm theo dạng thuế, còn lại có thể tự tiêu thụ hoặc bán trên thị trường.Khuyến khích thương mại tư nhân: Thương mại tự do được cho phép trở lại ở quy mô nhỏ và vừa, giúp nền kinh tế phát triển tự do hơn.Đầu tư công nghiệp: Nhà nước vẫn kiểm soát các ngành công nghiệp lớn, ngân hàng và hệ thống giao thông, nhưng cho phép sự tồn tại của các cơ sở kinh doanh tư nhân.Kết quả: NEP đã giúp khôi phục lại nền kinh tế, tăng sản lượng nông nghiệp, giảm nạn đói và khủng hoảng kinh tế, đồng thời giảm bớt sự bất mãn từ nông dân.
3. Vì sao Liên Xô chuyển từ Chính sách Cộng sản thời chiến sang Chính sách Kinh tế Mới?Khủng hoảng kinh tế và xã hội: Chính sách Cộng sản thời chiến đã gây ra sự sụp đổ sản xuất và khủng hoảng kinh tế nặng nề. Nông dân phản đối việc tịch thu lương thực, gây ra tình trạng bất ổn ở nhiều vùng nông thôn. Nạn đói, giảm sản xuất công nghiệp và nông nghiệp làm suy yếu hệ thống kinh tế Liên Xô.
Sự phản kháng của nông dân: Cuộc nổi dậy của nông dân và sự bất mãn gia tăng ở các tầng lớp xã hội buộc chính quyền phải thay đổi phương pháp quản lý nền kinh tế, nhằm ổn định đất nước và phục hồi sản xuất.
Nhu cầu khôi phục nền kinh tế: Sau cuộc nội chiến, Liên Xô cần phải khôi phục nền kinh tế để có thể tiếp tục xây dựng xã hội chủ nghĩa. NEP được coi là một sự "rút lui chiến lược" tạm thời, cho phép một số yếu tố của nền kinh tế thị trường để phục hồi sản xuất và tăng trưởng.
Nhìn chung, chính sách Cộng sản thời chiến tập trung vào huy động tài nguyên cho chiến tranh, trong khi NEP là một bước đi linh hoạt nhằm khôi phục nền kinh tế và ổn định xã hội sau cuộc chiến.
4o
