Nội dung lý thuyết
1. Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.
mẫm bóng, hủn hoẳn, lợi hại, phành phạch, giòn giã.
- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại.
- Từ láy: hủn hoẳn, phành phạch, giòn giã.
2. Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn?
Qua các từ mẫm bóng, hủn hoẳn, em hình dung về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn: bóng bẩy, đầy đặn, mập mạp, khỏe khoắn,…
3. Các thành ngữ chết ngay đuôi, vái cả sáu tay mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như chết thẳng cẳng, vái cả hai tay? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn để nói về loài dế?
- Sự khác nhau giữa thành ngữ sáng tạo của Tô Hoài với những thành ngữ có sẵn: gắn với những đặc điểm của loài dế khiến thành ngữ phù hợp để miêu tả Dế Mèn.
- Theo em, thành ngữ của Tô Hoài phù hợp hơn.
4. Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:
a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)
- CN: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo.
b) Những gã xốc nổi thường lầm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)
- CN: Những gã xốc nổi.
c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán diêm)
- CN: Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ.
5. Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh từ làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.
a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo.
b) Những gã xốc nổi.
c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ.
➞ Tác dụng của mở rộng chủ ngữ: phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói).
6. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cá vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.
Gợi ý
Tô Hoài đã xây dựng thành công hình tượng các loài vật, đặc biệt là nhân vật Dế Mèn, trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên. Dế Mèn được miêu tả với dáng vẻ khỏe khoắn, bóng bẩy, cường tráng “cho ra kiểu cách con nhà võ”. Hình dáng ấy đã tạo cho nhân vật lối oai vệ, liều lĩnh, tính cách ngông cuồng, hung bạo vô cùng. Dế Mèn không coi ai ra gì: quát mấy chị Cào Cào, ghẹo anh Gọng Vó, dạy dỗ Dế Choắt rồi trêu chị Cốc. Cho đến tận khi Dế Choắt vì trò đùa dại của Dế Mèn mà chết oan, người anh hùng ngông cuồng, xốc nổi ấy mới nhận ra sự dại dột của mình. Lúc ấy hắn mới ân năn hối hận nhưng đã không kịp nữa rồi.