Hoạt động 2: Tìm hiểu các yếu tố tác động đến việc chuyển đổi nghề

1. TÌM HIỂU VỀ CHUYỂN ĐỔI NGHỀ VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG

a. Chuyển đổi nghề và Các yếu tố tác động là gì?

- Chuyển đổi nghề là việc một người lao động quyết định dừng công việc/nghề nghiệp hiện tại để bắt đầu một công việc/nghề nghiệp mới, thường là khác về lĩnh vực hoặc yêu cầu kỹ năng.

+ Ví dụ: Chị Mai Lan "chuyển đổi" từ "Tiếp viên hàng không" sang "Nhân viên văn phòng". Anh Kiên "chuyển đổi" từ "Vận động viên bóng rổ" sang "Huấn luyện viên".

- Các yếu tố tác động là những lý do, nguyên nhân (bên trong hoặc bên ngoài) thúc đẩy người lao động đưa ra quyết định chuyển đổi. Chúng được chia làm 2 nhóm:

- Yếu tố chủ quan (bên trong): Xuất phát từ chính bản thân người lao động. Ví dụ: "Không đủ sức khoẻ", "Không còn nhiệt huyết", "Muốn thu nhập tốt hơn".

- Yếu tố khách quan (bên ngoài): Xuất phát từ môi trường. Ví dụ: "Nghề không còn khả năng phát triển" (như đã học ở Chủ đề 8), "Do hoàn cảnh gia đình".

b. Vì sao cần tìm hiểu về việc chuyển đổi nghề?

- Trong xã hội hiện đại (đã phân tích ở Chủ đề 8), việc gắn bó với một nghề duy nhất cả đời ngày càng hiếm. Tìm hiểu về sự chuyển đổi này là rất quan trọng với học sinh:

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện (Tư duy linh hoạt): Kỹ năng này giúp em phá vỡ suy nghĩ cứng nhắc rằng "chọn nghề là chọn cho cả đời". Em sẽ học được cách nhìn nhận rằng sự thay đổi là tất yếu và là một phần bình thường của sự nghiệp.

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Giảm nỗi sợ chọn sai): Nhiều học sinh sợ hãi việc "chọn sai nghề". Bài học này giúp em hiểu rằng, ngay cả khi chọn sai (hoặc không còn phù hợp), em vẫn luôn có cơ hội "chuyển đổi". Điều này giúp em giảm áp lực khi ra quyết định.

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn (Rèn luyện khả năng thích ứng): Em sẽ nhận ra rằng, điều quan trọng nhất không phải là "chọn đúng nghề", mà là rèn luyện các năng lực cốt lõi (như "Thích ứng", "Ham học hỏi" - Chủ đề 8) để em có thể "chuyển đổi" thành công khi cần.

- Ví dụ: Nhìn vào Trường hợp 1, Chị Mai Lan chuyển nghề vì "yếu tố khách quan" (hoàn cảnh gia đình). Nhìn vào Trường hợp 2, Anh Kiên chuyển nghề vì "yếu tố chủ quan" (không đủ sức khoẻ). Cả hai đều cho thấy sự nghiệp của một người không phải là đường thẳng.

2. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ CHUYỂN ĐỔI NGHỀ

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với các yếu tố tác động.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai nhóm yếu tố chính:

* Yếu tố 1: "Yếu tố khách quan" (Hoàn cảnh gia đình, Nghề không còn khả năng phát triển).

- Phân tích (Lập trường: Yếu tố mang tính bắt buộc, khó kiểm soát).

+ Phân tích yếu tố: Đây là những lý do đến từ bên ngoài. "Hoàn cảnh gia đình" (như Chị Mai Lan) là một yếu tố rất thực tế, buộc người lao động phải hy sinh sở thích cá nhân ("đặc thù nghề nghiệp đi xa") để ưu tiên cho gia đình. "Nghề không còn phát triển" (như các nghề ở Hoạt động 1, Chủ đề 8) là sự đào thải của thị trường.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, lập trường của chúng ta là phải chấp nhận và thích ứng với các yếu tố này. Chị Mai Lan là một ví dụ điển hình. Sự chuyển đổi của chị là hợp lý và thể hiện 'trách nhiệm' (một phẩm chất) với gia đình. Điều này dạy em rằng, khi 'khách quan' thay đổi, chúng ta phải 'chủ quan' thích ứng theo."

* Yếu tố 2: "Yếu tố chủ quan" (Không đủ sức khoẻ, Không còn nhiệt huyết, Muốn sáng tạo/thu nhập tốt hơn...).

- Phân tích (Lập trường: Yếu tố mang tính chủ động, thể hiện sự tự nhận thức).

+ Phân tích yếu tố: Đây là những lý do đến từ bên trong. "Không đủ sức khoẻ" (như Anh Kiên) là một sự "tự nhận thức" (Hoạt động 1) rất rõ ràng. "Không còn nhiệt huyết" hay "Muốn sáng tạo hơn" cho thấy người lao động đang đi tìm một "sự phù hợp" (Hoạt động 1) tốt hơn.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Em tin rằng đây là nhóm yếu tố quan trọng nhất thể hiện sự trưởng thành trong sự nghiệp. Lập trường của em là: ủng hộ sự chuyển đổi khi nó xuất phát từ các yếu tố chủ quan này. Anh Kiên là một ví dụ tuyệt vời. Anh 'tự nhận thức' (không đủ sức khỏe) và 'chuyển đổi' sang một nghề (Huấn luyện viên) vẫn phù hợp với 'khả năng' và 'sở thích' (bóng rổ) của mình. Đây là một sự chuyển đổi rất thông minh và tích cực."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm của bản thân em về việc chuyển đổi nghề.

- Sau khi đã phân tích, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì về sự linh hoạt trong định hướng nghề nghiệp?

+ Theo em, "sở thích" (Hoạt động 1) và "nhiệt huyết" (Hoạt động 2) có vai trò gì trong sự nghiệp?

+ Để chuẩn bị cho một tương lai có thể phải "chuyển đổi nghề", em cần rèn luyện năng lực gì nhất?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là chọn nghề ở lớp 12 không phải là một bản án chung thân. Em sẽ lựa chọn dựa trên 'sở thích' và 'khả năng' (Hoạt động 1) một cách tốt nhất có thể, nhưng em cũng sẽ không quá sợ hãi nếu sau này nhận ra nó không còn phù hợp. Bài học thứ hai, và quan trọng nhất, là hãy rèn luyện các năng lực cốt lõi. Em nhận ra rằng, dù Anh Kiên chuyển nghề, anh vẫn dùng được các năng lực và kinh nghiệm cốt lõi của mình. Vì vậy, em sẽ tập trung rèn luyện các năng lực chung (như 'Thích ứng', 'Giải quyết vấn đề', 'Giao tiếp' - Chủ đề 8) vì chúng sẽ hữu ích bất kể em 'chuyển đổi' sang nghề nghiệp nào trong tương lai."