Hoạt động 1: Xác định những nhóm nghề/nghề phù hợp với khả năng, sở thích của bản thân

1. TÌM HIỂU VỀ SỰ PHÙ HỢP NGHỀ NGHIỆP

a. Khả năng, sở thích và Sự phù hợp nghề nghiệp là gì?

- Sở thích của bản thân là những hoạt động, lĩnh vực mà em cảm thấy yêu thích, hứng thú, sẵn sàng dành thời gian tìm hiểu và thực hiện mà không thấy bị ép buộc.

+ Ví dụ: "Thích được đi nhiều nơi", "Thích tiếp xúc với nhiều người", "Thích chăm sóc người khác".

- Khả năng của bản thân là những gì em làm tốt, bao gồm cả năng khiếu bẩm sinh (như "Khéo tay") và kiến thức, kỹ năng em rèn luyện được (như "Học tốt môn Tiếng Anh", "Học tốt môn Sinh học").

- Nghề phù hợp là nghề nghiệp cho phép em sử dụng được các khả năng mình làm tốt và thực hiện được những điều mình yêu thích, tạo ra sự hài hòa giữa đam mê và năng lực.

+ Ví dụ: "Thích đi nhiều nơi" + "Học tốt Tiếng Anh" → Phù hợp với "Hướng dẫn viên du lịch".

b. Vì sao cần xác định nghề nghiệp phù hợp với khả năng, sở thích?

- Đây là bước đầu tiên và cơ bản nhất trong toàn bộ quá trình định hướng nghề nghiệp (quan trọng hơn cả việc phân tích xu hướng ở Chủ đề 8).

+ Giúp rèn luyện tư duy phản biện (Tự nhận thức): Kỹ năng này giúp em không chạy theo xu hướng, theo "nghề hot" một cách mù quáng. Em sẽ học được cách quay về "bên trong", phân tích chính bản thân mình trước: "Mình thực sự thích gì?" và "Mình có khả năng làm tốt điều gì?".

+ Giúp xây dựng quan điểm cá nhân vững vàng (Nền tảng của đam mê): Giúp em hiểu rõ "sự phù hợp" là gốc rễ. Nếu em chọn một nghề "hot" (xu hướng tốt) nhưng em không thích và không có khả năng, em sẽ không thể duy trì "tính chuyên nghiệp" (Hoạt động 3, Chủ đề 8), dễ chán nản và thất bại.

+ Giúp định hướng hành vi đúng đắn (Chọn đúng đường): Việc "xác định" này giúp em khoanh vùng được các nhóm nghề tiềm năng. Em sẽ không lãng phí thời gian tìm hiểu các nghề mà rõ ràng là không phù hợp (ví dụ: người "Nhân hậu", "khéo tay" thì nên ưu tiên tìm hiểu nhóm nghề Y tế, thay vì Kỹ thuật).

- Ví dụ: Một bạn "Học tốt môn Sinh" (khả năng) và "Thích chăm sóc người khác" (sở thích) sẽ có động lực rất lớn để vượt qua khó khăn khi học "Nghề Điều dưỡng". Ngược lại, một bạn không thích chăm sóc, không học tốt môn Sinh, dù có cố học nghề này (vì xu hướng) cũng sẽ rất vất vả và khó thành công.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH TỰ NHẬN THỨC VÀ CHIA SẺ

1. Thể hiện lập trường, quan điểm của bản thân/nhóm đối với các ví dụ về sự phù hợp.

Bây giờ, chúng ta sẽ cùng phân tích và thể hiện lập trường về hai trường hợp "ghép nối" khả năng/sở thích với nghề nghiệp:

* Trường hợp 1: (Thích đi, Thích giao tiếp, Sức khỏe tốt, Giỏi Tiếng Anh) → (Tiếp viên hàng không, Hướng dẫn viên du lịch).

- Phân tích (Lập trường: Hoàn toàn đồng ý, đây là sự kết hợp lý tưởng).

+ Phân tích sự phù hợp: "Thích đi nhiều nơi" và "Thích tiếp xúc" (sở thích) được đáp ứng hoàn hảo. "Sức khoẻ tốt" và "Giỏi Tiếng Anh" (khả năng) là hai yêu cầu bắt buộc của các nghề này (như đã phân tích ở Chủ đề 8).

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Theo em, đây là một sự phù hợp rất logic và rõ ràng. Lập trường của em là hoàn toàn đồng ý. Bạn học sinh này đã nhận diện đúng các khả năng cốt lõi mà nghề yêu cầu (sức khỏe, ngoại ngữ) và các sở thích mà nghề có thể thỏa mãn. Đây là một ví dụ tốt về việc tự nhận thức dẫn đến lựa chọn nghề nghiệp đúng đắn."

* Trường hợp 2: (Nhân hậu, Thích chăm sóc, Khéo tay, Cẩn thận, Giỏi Sinh/Hoá) → (Điều dưỡng, Bác sĩ).

- Phân tích (Lập trường: Hoàn toàn đồng ý, đây là sự kết hợp về cả phẩm chất và năng lực).

+ Phân tích sự phù hợp: Các phẩm chất ("Nhân hậu", "Cẩn thận", "chu đáo") là yêu cầu đạo đức cốt lõi của ngành Y (như Bác sĩ Hùng ở Chủ đề 8). Các khả năng ("Khéo tay", "Giỏi Sinh/Hoá") là nền tảng kiến thức và kỹ năng bắt buộc để thành công trong nghề này.

+ Đề xuất lập trường phù hợp: "Em tin rằng đây là một sự phù hợp hoàn hảo, đặc biệt là về mặt phẩm chất. Lập trường của em là: để làm các nghề y tế, 'khả năng' (học giỏi) là cần thiết, nhưng 'sở thích' (thích chăm sóc) và 'phẩm chất' (nhân hậu) còn quan trọng hơn. Nếu không có các yếu tố này, người học sẽ rất khó để rèn luyện 'tính chuyên nghiệp' và vượt qua áp lực của nghề."

2. Chia sẻ bài học kinh nghiệm (về việc tự nhận thức) của bản thân em.

- Sau khi đã phân tích, bây giờ là lúc em tự rút ra những bài học cho chính mình. Em có thể suy nghĩ dựa trên các câu hỏi sau:

+ Em đã học được gì về tầm quan trọng của việc "hiểu mình" trước khi "hiểu nghề"?

+ Em tự nhận thấy mình có những "sở thích" và "khả năng" nổi bật nào?

+ Em sẽ "chia sẻ với thầy cô" về định hướng của mình như thế nào?

- Ví dụ về bài học kinh nghiệm em có thể chia sẻ: "Qua tìm hiểu, bài học kinh nghiệm lớn nhất đối với em là chọn nghề phải bắt đầu từ 'bên trong' (sở thích, khả năng) chứ không phải từ 'bên ngoài' (xu hướng, tiền bạc). Em nhận ra, chỉ khi làm một công việc mình vừa 'thích' vừa 'có khả năng', mình mới có thể đi đường dài và phát triển được 'tính chuyên nghiệp'. Bài học thứ hai là, em sẽ dành thời gian nghiêm túc để tự nhận thức. Em sẽ tự liệt kê 3 sở thích lớn nhất và 3 khả năng tốt nhất của mình, sau đó mới đối chiếu với các 'nhóm nghề phù hợp' để 'chia sẻ' và xin ý kiến tư vấn từ thầy cô."