Hoạt động 1: Xác định những biểu hiện về tinh thần trách nhiệm, sự trung thực, tuân thủ nội quy, quy định của pháp luật trong đời sống

1. TÌM HIỂU VỀ CÁC PHẨM CHẤT NỀN TẢNG CỦA CÔNG DÂN

a. Trách nhiệm, Trung thực, và Tuân thủ pháp luật là gì?

Đây là ba phẩm chất đạo đức cốt lõi, không chỉ của một học sinh mà còn của một công dân trưởng thành.

- Tinh thần trách nhiệm: Là ý thức và thái độ tự giác thực hiện đầy đủ các bổn phận, nghĩa vụ của mình đối với bản thân, gia đình, công việc và xã hội. Người có trách nhiệm luôn chủ động, nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ, giữ lời hứa và dám nhận lãnh hậu quả cho những việc mình làm.

- Sự trung thực: Là sự ngay thẳng, thật thà, luôn tôn trọng sự thật và lẽ phải. Người trung thực là người khách quan trong tự đánh giá, dũng cảm nhận lỗi khi sai và luôn có lời nói thống nhất với hành động.

- Tuân thủ nội quy, quy định của pháp luật: Là hành vi tự giác chấp hành các quy định chung của tập thể (nội quy trường, lớp) và các quy tắc, luật lệ do nhà nước ban hành (như Luật Giao thông đường bộ).

b. Vì sao cần rèn luyện ba phẩm chất này, đặc biệt là ở lớp 12?

- Việc rèn luyện ba phẩm chất này là vô cùng quan trọng, nhất là khi em sắp bước sang ngưỡng cửa của tuổi trưởng thành (18 tuổi), trở thành một công dân đầy đủ quyền và nghĩa vụ.

+ Xây dựng uy tín và lòng tin: Đây là nền tảng để xây dựng sự tin cậy. Khi em có trách nhiệm, trung thực và tuân thủ kỷ luật, em sẽ được thầy cô, bạn bè và mọi người tin tưởng, giao phó những công việc quan trọng.

+ Hoàn thiện nhân cách: Ba phẩm chất này là cột lõi của một nhân cách tốt đẹp, giúp em trở thành một người sống có nguyên tắc, bản lĩnh và được xã hội tôn trọng.

+ Tránh các rủi ro pháp lý: Hiểu và tuân thủ pháp luật giúp em tự bảo vệ mình, tránh xa những hành vi vi phạm có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho bản thân và người khác (như trường hợp bạn Bích trong sách).

- Ví dụ: Như bạn An trong sách, dù không ai nhìn thấy, nhưng lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm đã thôi thúc bạn để lại lời nhắn. Hành động này không chỉ giúp bạn đền bù thiệt hại mà còn thể hiện một nhân cách đáng quý.

2. HƯỚNG DẪN NHẬN DIỆN VÀ RÈN LUYỆN CÁC PHẨM CHẤT

1. Nhận biết những biểu hiện về tinh thần trách nhiệm, sự trung thực, tuân thủ nội quy, quy định qua các tình huống:

- Trường hợp của bạn An (làm vỡ gương xe ô tô):

+ Phân tích: An đã vô tình gây ra thiệt hại và không có ai chứng kiến. Thay vì bỏ trốn, An đã chủ động ở lại tìm chủ xe và để lại lời nhắn kèm số điện thoại để đền bù.

+ Biểu hiện: Hành động này thể hiện rõ ràng tinh thần trách nhiệm (dám chịu trách nhiệm về việc mình làm) và sự trung thực (dũng cảm nhận lỗi, không trốn tránh).

- Trường hợp của bạn Bích (chở Cúc vượt đèn đỏ):

+ Phân tích: Bích biết rõ hành vi vượt đèn đỏ là sai và nguy hiểm, vi phạm Luật Giao thông, nhưng vì vội và nghĩ không có ai qua lại nên đã cố tình vi phạm. Khi bị ngã và khiển trách, Bích vẫn cố chấp cho rằng mình đúng.

+ Biểu hiện: Hành động này thể hiện sự thiếu tinh thần trách nhiệm (coi thường sự an toàn của bản thân và bạn), thiếu trung thực (không dũng cảm nhận sai) và không tuân thủ nội quy, quy định của pháp luật (vượt đèn đỏ).

2. Xác định những biểu hiện cụ thể của các phẩm chất trong đời sống:

Em hãy cùng các bạn thảo luận để xác định rõ hơn các biểu hiện của ba phẩm chất này trong cuộc sống hàng ngày.

- Những biểu hiện của tinh thần trách nhiệm:

+ Luôn chủ động trong việc thực hiện các công việc mà mình đảm nhận, không cần ai nhắc nhở.

+ Luôn nỗ lực, cố gắng hết sức để thực hiện các nhiệm vụ của mình.

+ Biết lập kế hoạch cụ thể để thực hiện công việc một cách khoa học.

+ Không viện cớ, bao biện để né tránh trách nhiệm khi gặp khó khăn.

+ Sẵn sàng chịu trách nhiệm về những việc mình làm, dám nhận lỗi và sửa lỗi.

+ Luôn giữ đúng lời hứa đã cam kết.

- Những biểu hiện của sự trung thực:

+ Luôn tôn trọng sự thật, lẽ phải, không nói dối hay bóp méo thông tin.

+ Khách quan trong việc tự đánh giá ưu, khuyết điểm của bản thân và của người khác.

+ Dũng cảm nhận lỗi, khuyết điểm, sai lầm của bản thân khi mắc phải.

+ Lời nói và hành động luôn thống nhất với nhau.

- Những biểu hiện của tuân thủ nội quy, quy định của pháp luật:

+ Chủ động tìm hiểu, biết rõ các quy định của nội quy (trường, lớp) và pháp luật (giao thông, an ninh mạng...) liên quan đến cuộc sống.

+ Luôn thực hiện đúng những điều đã được quy định.

+ Không thực hiện những hành vi mà nội quy, pháp luật không cho phép.

+ Tự giác tuân thủ ngay cả khi không có ai giám sát.

3. Chia sẻ về những trường hợp thực tế:

- Cuối cùng, em hãy tự suy ngẫm và chia sẻ với thầy cô, bạn bè về những trường hợp thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự trung thực, tuân thủ nội quy, quy định của pháp luật trong đời sống mà em biết (có thể là của bản thân em hoặc của người khác).

- Ví dụ: "Em đã từng chứng kiến một bạn nhặt được ví và ngay lập tức mang lên phòng giám thị để trả lại cho người mất. Hành động đó thể hiện sự trung thực rất đáng quý".