1. Trao đổi về việc thể hiện trách nhiệm của bản thân với bố mẹ và người thân trong gia đình.
Em hãy trao đổi với các bạn về những cách cụ thể mà bản thân có thể thể hiện trách nhiệm với bố mẹ và người thân trong gia đình, dựa trên các gợi ý sau đây và kinh nghiệm của bản thân.
A. Quan tâm, lắng nghe, chăm sóc bố mẹ, người thân:
- Câu hỏi gợi ý: Em thể hiện sự quan tâm, lắng nghe, chăm sóc bố mẹ và người thân (ông bà, anh chị em...) như thế nào trong cuộc sống hàng ngày?
- VD:
- Thường xuyên hỏi thăm sức khỏe, công việc của bố mẹ, ông bà.
- Chăm chú lắng nghe khi người thân nói chuyện, chia sẻ.
- Phụ giúp chăm sóc ông bà, em nhỏ (rót nước, đọc báo, chơi cùng em...).
- Nhớ và chúc mừng sinh nhật các thành viên trong gia đình.
- Động viên, an ủi khi người thân có chuyện buồn.
B. Cùng thực hiện các công việc gia đình:
- Câu hỏi gợi ý: Em tham gia vào các công việc chung của gia đình như thế nào? Việc đó thể hiện trách nhiệm ra sao?
- VD:
- Tự giác dọn dẹp phòng ngủ, góc học tập của mình gọn gàng.
- Chủ động làm các việc nhà phù hợp: quét nhà, lau nhà, rửa bát, nhặt rau, gấp quần áo...
- Cùng bố mẹ dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, đặc biệt vào dịp cuối tuần hay lễ Tết.
- Có ý thức giữ gìn vệ sinh chung.
C. Đóng góp ý kiến trong các vấn đề của gia đình:
- Câu hỏi gợi ý: Khi gia đình có việc cần bàn bạc (ví dụ: kế hoạch du lịch, sửa nhà, mua sắm...), em có tham gia đóng góp ý kiến không? Em thể hiện ý kiến của mình như thế nào?
- VD:
- Xin phép để trình bày ý kiến của mình một cách lễ phép.
- Nêu rõ suy nghĩ, mong muốn cá nhân kèm theo lý do hợp lý.
- Lắng nghe và tôn trọng ý kiến của các thành viên khác.
- Chấp nhận quyết định chung của cả nhà.
D. Cùng bố mẹ phát triển kinh tế gia đình:
- Câu hỏi gợi ý: Ở lứa tuổi học sinh, em có thể làm gì để góp phần vào kinh tế gia đình hoặc giảm bớt gánh nặng chi tiêu cho bố mẹ?
- VD:
- Sử dụng tiết kiệm điện, nước, đồ dùng trong nhà.
- Bảo quản cẩn thận sách vở, đồ dùng học tập, quần áo... để sử dụng được lâu bền.
- Không đua đòi, không xin tiền bố mẹ mua những thứ không cần thiết, lãng phí.
- Cố gắng học tập tốt để bố mẹ yên tâm làm việc.
- Phụ giúp công việc kinh doanh của gia đình nếu có thể và được phép.
E. Chia sẻ những khó khăn với bố mẹ, người thân:
- Câu hỏi gợi ý: Khi gặp khó khăn (trong học tập, quan hệ bạn bè...), em có chia sẻ với bố mẹ, người thân không? Vì sao việc chia sẻ lại quan trọng?
- VD:
- Tin tưởng tâm sự với bố mẹ, anh chị về những điều mình băn khoăn, lo lắng hoặc những lỗi lầm gặp phải.
- Xin lời khuyên từ những người có kinh nghiệm trong gia đình.
- Việc chia sẻ giúp em giải tỏa tâm lý, nhận được sự giúp đỡ, đồng cảm và làm cho tình cảm gia đình thêm gắn kết.
2. Thảo luận về cách ứng xử phù hợp với các tình huống giao tiếp khác nhau trong gia đình.
Trong các tình huống giao tiếp khác nhau của gia đình, chúng ta nên ứng xử như thế nào để thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm và tình yêu thương? Em hãy thảo luận dựa trên các gợi ý sau:
A. Khi người thân trong gia đình đạt được những thành công:
- Câu hỏi gợi ý: Em sẽ làm gì và nói gì để chia vui cùng bố mẹ, anh chị em khi họ đạt được thành tích tốt (ví dụ: được tăng lương, được khen thưởng, thi đỗ...)?
-VD:
- Nói lời chúc mừng chân thành: "Con chúc mừng mẹ!", "Em ngưỡng mộ anh quá!".
- Bày tỏ sự tán thưởng, khích lệ: "Bố thật tuyệt vời!", "Kết quả này hoàn toàn xứng đáng với nỗ lực của chị!".
- Thể hiện niềm vui bằng nụ cười, ánh mắt rạng rỡ, cái ôm ấm áp.
- Hỏi han về quá trình nỗ lực của họ: "Mẹ đã cố gắng như thế nào ạ?", "Anh có bí quyết gì không?".
B. Khi người thân gặp những thất bại, khó khăn:
- Câu hỏi gợi ý: Nếu thấy bố mẹ buồn phiền vì công việc, hay anh chị buồn vì kết quả học tập không tốt, em nên ứng xử thế nào?
- VD:
- Hỏi thăm nhẹ nhàng, tế nhị: "Có chuyện gì không vui hả bố?", "Anh/chị ổn không? Có cần em giúp gì không?".
- Lắng nghe họ tâm sự một cách kiên nhẫn, đồng cảm, không ngắt lời hay phán xét.
- Nói lời động viên, an ủi: "Con tin bố mẹ sẽ giải quyết được ạ", "Thất bại này là bài học để lần sau mình làm tốt hơn anh/chị ạ".
- Giúp đỡ bằng hành động thiết thực: phụ giúp việc nhà, giữ im lặng để người thân nghỉ ngơi, tìm thông tin liên quan (nếu có thể)...
C. Khi các thành viên trong gia đình có những mâu thuẫn, xung đột:
- Câu hỏi gợi ý: Giữa bố và mẹ, hoặc giữa anh chị em có lúc không đồng ý kiến, tranh luận. Trong tình huống đó, em nên làm gì?
- VD:
- Giữ thái độ bình tĩnh, không tham gia vào tranh cãi một cách nóng nảy.
- Cố gắng lắng nghe để hiểu quan điểm của từng người.
- Nếu phù hợp, có thể lựa lời nói nhẹ nhàng để giúp mọi người hiểu nhau hơn hoặc gợi ý tạm dừng tranh luận khi đang căng thẳng.
- Tránh nói thêm những lời khiến mâu thuẫn gia tăng.
- Thể hiện sự tôn trọng với tất cả các thành viên.
D. Khi gia đình gặp những biến cố:
- Câu hỏi gợi ý: Biến cố là những sự kiện lớn, bất ngờ xảy ra (ví dụ: người thân ốm nặng, khó khăn đột xuất về kinh tế...). Em có thể làm gì để cùng gia đình vượt qua?
- VD:
- Cố gắng giữ sự bình tĩnh, lạc quan để làm chỗ dựa tinh thần cho mọi người.
- Chủ động nhận thêm trách nhiệm trong việc nhà, chăm sóc người thân để san sẻ gánh nặng.
- Cùng suy nghĩ, tìm kiếm các giải pháp giải quyết vấn đề trong khả năng của mình.
- Dùng lời nói và hành động để động viên, khích lệ mọi người cùng cố gắng, đoàn kết.
- Thể hiện niềm tin rằng gia đình sẽ cùng nhau vượt qua được giai đoạn khó khăn này.
3. Chia sẻ những khó khăn của bản thân em khi thể hiện trách nhiệm và khi giao tiếp, ứng xử với bố mẹ, người thân trong gia đình.
Khi cố gắng thể hiện trách nhiệm và ứng xử phù hợp với bố mẹ, người thân như đã thảo luận ở trên, em có gặp phải những khó khăn nào không? Hãy chia sẻ những khó khăn đó.
- VD (Khó khăn trong việc thể hiện trách nhiệm):
- "Nhiều lúc em còn ham chơi, mải xem điện thoại nên chưa tự giác làm việc nhà, phải đợi bố mẹ nhắc."
- "Việc học khá nhiều nên em thấy khó sắp xếp thời gian để vừa học tốt vừa phụ giúp gia đình được nhiều việc."
- "Có những việc em muốn phụ giúp nhưng bố mẹ lại chưa tin tưởng giao cho vì sợ em làm hỏng hoặc còn nhỏ."
- "Em cố gắng tiết kiệm nhưng đôi khi vẫn xin tiền bố mẹ mua những thứ chưa thực sự cần thiết."
- VD (Khó khăn trong giao tiếp, ứng xử):
- "Em thấy ngại và khó nói chuyện, tâm sự với bố mẹ về những vấn đề riêng tư hoặc khó khăn ở trường."
- "Khi có ý kiến khác bố mẹ hoặc anh chị, em chưa biết cách trình bày sao cho lễ phép mà vẫn rõ ràng quan điểm của mình."
- "Đôi khi em dễ cáu gắt hoặc nói lời khó nghe khi mệt mỏi hoặc bị hiểu lầm."
- "Em chưa biết cách an ủi, động viên hiệu quả khi thấy người thân có chuyện buồn."
- "Việc lắng nghe người khác nói hết ý, nhất là khi em không đồng tình, đôi khi còn khó khăn."
(Câu hỏi gợi ý thêm): Em nghĩ nguyên nhân của những khó khăn đó là gì và làm thế nào để khắc phục?
VD: "Em nghĩ một phần do em còn ngại bày tỏ, một phần do chưa hiểu hết tâm lý bố mẹ. Em sẽ cố gắng cởi mở hơn, chủ động bắt chuyện với bố mẹ về những chủ đề nhỏ trước, và tập lắng nghe nhiều hơn."