Bài thơ về tiểu đội xe không kính- Phạm Tiến Duật

Nội dung lý thuyết

Các phiên bản khác

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

 Phạm Tiến Duật: (1941 - 2007).

- Quê: Thanh Ba - Phú Thọ.

- Nhà thơ trẻ, trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Chiến đấu ở binh đoàn vận tải Trường Sơn.

- Phong cách: sôi nổi, hồn nhiên, sâu sắc.

- Đoạt giải nhất cuộc thi thơ của Tuần báo Văn nghệ 1970.

- Các tác tác phẩm:

+ Vầng trăng quầng lửa (1971).

+ Thơ một chặng đường (1994).

Bài thơ được viết năm 1969, in trong tập thơ “Vầng trăng quầng lửa”

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ

 Bài thơ về tiểu đội xe không kính ở trong chùm thơ của Phạm Tiến Duật được tặng giải Nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ năm 1969 - 1970. Bài thơ được đưa vào tập thơ Vầng trăng quầng lửa của tác giả.

b. Bố cục

Bài thơ chia làm 3 phần:

- Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Tư thế hiên ngang ra trận của những người lính lái xe tiểu đội xe không kính.

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp theo): Tinh thần dũng cảm, lạc quan của những người lính.

- Phần 3 (khổ thơ cuối): Ý chí quyết tâm chiến đấu vì miền Nam.

@91482@@92556@

II. Đọc - hiểu tác phẩm

1. Nhan đề bài thơ

 Bài thơ có một nhan đề khá dài, tưởng như có chỗ thừa, nhưng chính nhan đề ấy lại thu hút người đọc ở cái vẻ lạ, độc đáo của nó. Nhan đề bài thơ đã làm nổi bật rõ hình ảnh của toàn bài: những chiếc xe không kính. Hình ảnh này là một phát hiện thú vị của tác giả, thể hiện sự gắn bó và am hiểu hiện thực đời sống chiến tranh trên tuyến đường Trường Sơn.Nhưng tác giả còn thêm vào nhan đề hai chữ Bài thơ, hai chữ đó thấy rõ cách nhìn, cách khai thác hiện thực của tác giả: Không phải chỉ viết về những chiếc xe không kính hay là cái hiện thực khốc liệt của chiến tranh, mà điều chủ yếu là Phạm Tiến Duật muốn nói về chất thơ hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, trẻ trung, vượt lên thiếu thốn, gian khổ, hiểm nguy của chiến tranh.

@91484@

2. Hình ảnh những chiếc xe không kính

- Trong bài thơ nổi bật lên một hình ảnh độc đáo: những chiếc xe không kính vẫn băng băng ra chiến trường. Xưa nay, những hình ảnh xe cộ, tàu thuyền nếu đưa vào thơ thì thường được "mĩ lệ hóa", "lãng mạn hóa" đi rồi và thường mang ý nghĩa tượng trưng hơn là tả thực (ví dụ: chiếc xe tam mã trong thơ Puskin, con tàu trong bài Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên, Đoàn thuyền đánh cá trong bài thơ cùng tên của Huy Cận). 

- Chiếc xe không kính của Phạm Tiến Duật là một hình ảnh tả thực, thực đến trần trụi. Tác giả giải thích nguyên nhân cũng rất thực: "Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi". Cái hình ảnh thực này được diễn ra bằng hai câu thơ rất gần với câu văn xuôi, lại còn giọng thản nhiên ("Không có kính... đi rồi") càng gây ra sự chú ý về vẻ khác lạ của nó. Bom đạn chiến tranh còn làm cho những chiếc xe ấy biến dạng thêm, trần trụi hơn: "Không có kính, rồi xe không có đèn - Không có mui xe, thùng xe có xước".

- Hình ảnh chiếc xe không kính vốn không có hiếm trong chiến tranh, nhưng phải có hồn thơ nhạy cảm với nét ngang tàng và tinh nghịch, thích cái lạ như của Phạm Tiến Duật mới nhận ra được và đưa vào nó hình tượng thơ độc đáo của thời chiến tranh chống Mĩ.

@91485@

3. Hình ảnh người chiến sĩ lái xe

- Hình ảnh chiếc xe không kính đã làm nổi rõ hình ảnh những chiến sĩ lái xe ở Trường Sơn. Thiếu đi những phương tiện vật chất tối thiểu lại là hoàn cảnh để người lái xe bộc lộ những phẩm chất cao đẹp, sức mạnh tinh thần lớn lao của họ, đặc biệt là lòng dũng cảm, tinh thần bất chấp gian khổ, khó khăn.

- Tác giả đã diễn tả một cách cụ thể và gợi cảm những ấn tượng, cảm giác của người lái xe trên chiếc xe không kính. Với tư thế "nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng" qua khung cửa xe không còn kính chắn gió, người lái xe tiếp xúc trực tiếp với thế giới bên ngoài, "Nhìn thấy gió xoa vào mắt đắng - Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim". Câu thơ diễn tả được cảm giác về tốc độ trên chiếc xe đang lao nhanh.

- Qua khung cửa đã không có kính, không chỉ mặt đất mà cả bầu trời với sao trời, cánh chim như cũng ùa vào buồng lái. Nhà thơ diễn tả chính xác các cảm giảm và đột ngột của người ngôi ftrong buồng lái, khiến người đọc có thể hình dung được rõ ràng những ấn tượng, cảm giác ấy như chính mình đang ở trên chiếc xe không kính.

- Người lái xe hiện lên với những nét phong cách thật cao đẹp.

+ Tư thế ung dung, hiên ngang:

                                      Ung dung buồng lái ta ngồi,

                                      Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.

+ Thái độ bất chấp khó khăn, gian khổ, nguy hiểm: "Không có kính, ừ thì có bụi", "Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc", "Không có kính, ừ thì ướt áo", "Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa",...

- Sự ngang tàn, bất chấp gian khổ ở các câu thơ trên, thể hiện rõ trong cấu trúc được lặp lại: "ừ thì",..., "chưa cần", và những chi tiết "phì phèo châm điếu thuốc - Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha", "lái trăm cây số nữa".

- Về thể thơ: kết hợp linh hoạt thể thơ bảy chữ và tám chữ, tạo cho bài thơ có điệu thơ gần với lời nói, tự nhiên, sinh động.

@92557@@91488@

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

 Nhiều chất hiện thực, nhiều câu văn xuôi tạo sự phóng khoáng, ngang tang, nhịp thơ sôi nổi, trẻ trung tràn đầy sức sống.

2. Nội dung

Hình ảnh người chiến sĩ lái xe hiên ngang, dũng cảm, lạc quan, bất chấp mọi khó khăn gian khổ, chiến đấu vì miền Nam, vì sự nghiệp thống nhất đất nước.

@92558@@91490@