Bài 7: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây chuối

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Đặc điểm thực vật học

Cây chuối có tên khoa học là Musa sp, là loại cây ăn quả được trồng phổ biến ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới.

a. Bộ rễ

- Rễ chuối thuộc loại rễ chùm, gồm các rễ ngang và rễ thẳng.

- Rễ ngang mọc xung quanh củ chuối và phân bố ở lớp đất mặt, loại rễ này sinh trưởng khoẻ, đảm nhận chức năng hút nước và dinh dưỡng nuôi cây.

- Rễ thẳng mọc ở phía dưới củ, tác dụng chủ yếu giúp cây đứng vững.

b. Thân, cành

- Thân chuối là thân củ, nằm dưới mặt đất (thân thật).

- Phần thân trên mặt đất là thân giả, có hình trụ, được hình thành bởi các bẹ lá xếp chồng lên nhau, cao từ 3 m đến 4 m, đường kính khoảng 20 – 30 cm tuỳ từng loài.

- Thân giả của cây chuối có đến 90% là nước, vì vậy cây chuối cần rất nhiều nước trong quá trình sinh trưởng, phát triển.

c. Lá

- Cây chuối trưởng thành có thể có từ 10 lá đến 15 lá tuỳ từng giống.

- Lá chuối có diện tích tương đối lớn, phiến lá có thể rộng tới 0,6 m và dài tới 3 m.

- Do có diện tích lá lớn nên cây chuối dễ bị thoát hơi nước qua lá.

d. Hoa

- Hoa chuối thuộc loại hoa chùm, gồm ba loại: hoa cái, hoa lưỡng tính và hoa đực.

- Trong đó, chỉ có hoa cái có khả năng phát triển thành quả.

e. Quả

- Ra thành nải trên trục hoa tạo thành buồng chuối, số quả của mỗi nải và số nải của mỗi buồng tùy thuộc vào từng giống.

2. Yêu cầu ngoại cảnh

a. Nhiệt độ

- Trong điều kiện nhiệt độ từ 25°C đến 35°C, cây chuối sinh trưởng, phát triển tốt.

- Khi nhiệt độ xuống dưới 16°C, cây chuối sẽ sinh trưởng chậm và ngùng sinh trưởng khi nhiệt độ dưới 12°C.

b. Lượng mưa và độ ẩm

- Cây chuối cần nhiều nước cho quá trình sinh trưởng, phát triển nhưng không chịu được ngập úng.

- Vùng trồng chuối thích hợp là nơi có lượng mưa khoảng 1200 - 2400 mm/năm và phân bố đều trong các tháng.

c. Ánh sáng

- Cây chuối có khả năng thích ứng trong phạm vi độ ánh sáng rộng.

- Cường độ ánh sáng thích hợp cho cây chuối sinh trưởng, phát triển từ 1000 Lux đến 10000 Lux.

- Để đạt năng suất và chất lượng quả tốt, vào thời kì ra hoa và mang quá, cây cần nhiều ánh sáng.

d. Đất trồng

- Chuối là loại cây dễ trồng, thích hợp với nhiều loại đất như đất thịt nhẹ, đất pha cát, đất phù sa....

- Tuy nhiên, do bộ rễ chuổi khá mềm, dễ bị tổn thương do các điều kiện bất lợi, đặc biệt như ngập úng.

- Do đó, đất trồng chuối tốt nhất ở những nơi thoát nước tốt, độ pH trong khoảng 6,0-7,4.

- Khi quả chín thường có màu vàng, thịt quả mềm, vị ngọt.

e. Gió

- Cây chuối rất dễ bị ảnh hưởng bởi gió.

- Gió mạnh có thể tạo ra sự thoát hơi nước bất thường, làm rách lá, gãy đổ cây.

II. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC

1. Kĩ thuật trồng

a. Thời vụ

- Đối với các tỉnh phía nam, thời vụ trồng thích hợp từ đầu đến giữa mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 8).

=> Để cây chuối sau khi trồng được sinh trưởng trong điều kiện mưa nhiều.

- Đối với các tỉnh phía bắc, trồng vụ xuân (từ tháng 2 đến tháng 4) và vụ thu (từ tháng 8 đến tháng 10).

b. Khoảng cách

- Đối với chuối tiêu: cây cách cây 2 m, hàng cách hàng khoảng 2 - 2,5 m, tương đương với mật độ khoảng 2000 - 2500 cây/ha.

- Đối với chuối tây: cây cách cây 2 m, hàng cách hàng khoảng 2-2,8 m, tương đương mật độ khoảng 1800-2000 cây/ha.

c. Chuẩn bị hố trồng

- Đào hố theo kích thước mỗi chiều 40 cm x 40 cm x 40 cm.

- Bón phân lót: Lượng phân bón lót cho mỗi hó khoảng 15 kg phân hữu cơ và từ 380 g đến 410 g supe lân.

- Trộn đều phần đất đã đào với toàn bộ lượng phân bón lót, sau đó lấp trở lại hố trồng.

d. Trồng cây

- Tạo một hố nhỏ chính giữa hồ trồng, xé bỏ túi bầu, đặt cây xuống hồ trồng, lấp đất.

- Dùng tay chèn chặt đất xung quanh bầu cây đến khi đất cao hơn mặt bầu khoảng 5 cm.

- Có thể dùng nylon che phủ đất để ngăn cỏ dại và giữ ẩm.

2. Kĩ thuật chăm sóc

a. Làm cỏ, vun xới

Tiến hành làm cỏ, vun xới quanh gốc cây để trừ cỏ dại, hạn chế nơi ẩm nấp của sâu bệnh và làm đất tươi xốp.

b. Bón phân thúc

* Lượng bón

Lượng bón hàng năm cho cây chuối phụ thuộc vào từng giống chuối và loại đất trồng.

* Thời điểm bón phân

- Vụ 1: Toàn bộ lượng phân được chia làm 7 lần bón, lần 1 sau khi trồng một tháng, các lần tiếp theo cách nhau 1,5 tháng.

- Vụ 2: Lượng phân được chia làm 5 lần bón, lần 1 sau khi thu hoạch vụ 1, các lần tiếp theo cách nhau một tháng.

* Cách bón

- Khi cây còn nhỏ, bón phân cách gốc từ 20 cm đến 30 cm.

- Khi cây lớn, bón cách gốc từ 30 cm đến 60 cm.

- Bón lần 1 và lần 2 bằng cách rạch đất để tạo rãnh nông, rải phân và lấp đất.

- Lần 3 trở đi chỉ cần rải phân trên mặt đất, sau đó tưới nước.

c. Tưới nước

- Giai đoạn từ sau trồng đến 1 tháng: Hai ngày tưới một lần, mỗi lần từ 4 lít đến 5 lít/cây.

- Giai đoạn từ 1 tháng tuổi đến khi trổ hoa: Bảy ngày tưới một lần, mỗi lần từ 5 lít đến 10 lít/cây.

- Giai đoạn trổ hoa, hình thành và phát triển quả: Tưới từ 20 lít đến 25 lít/cây, 3 ngày tưới một lần.

- Giai đoạn 30 ngày trước khi thu hoạch, hạn chế tưới nước.

d. Một số sâu, bệnh hại và biện pháp phòng, trừ

* Một số loại sâu hại

- Sâu đục thân chuối (Odoiporus longicollis Olivier): Sâu non thường sống trong thân giả, là pha gây hại chính. Khi bị sâu hại, vết đục tiết ra chất nhầy màu vàng đục.

- Bọ nẹt chuối (Thosea sinensis): Trưởng thành đẻ trứng thành từng ở trên lá, sâu non nở ra có thể ăn hết toàn bộ phiến lá, gây hại nghiêm trọng cho cây.

- Bọ trĩ (Chysannoptera thripidae): Trưởng thành rất nhỏ, có màu nâu hay đen, thường tập trung ở các lá bắc để chích hút quả non, làm quả có những chấm màu nâu đen.

* Biện pháp phòng, trừ

- Vệ sinh đồng ruộng.

- Bắt bằng tay hoặc bẫy bả để diệt trưởng thành.

- Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật trong danh sách được phép sử dụng.

* Một số bệnh hại

- Bệnh đốm lá Sigatoka.

- Bệnh héo vàng lá chuối.

- Bệnh chùn đọt BBTV.

- Bệnh thán thư trên hoa quả.

* Biện pháp phòng, trừ:

- Sử dụng giống chống chịu, tiêu thoát nước, bón phân cân đối, vệ sinh vườn, bao buồng quá....

- Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật có gốc đồng hay gốc lưu huỳnh,...

- Ưu tiên sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc sinh học để phun phòng, trừ.

e. Một số kĩ thuật chăm sóc khác trên cây chuối

* Cắt tỉa lá

- Cắt tỉa lá giả, là bị sâu, bệnh có diện tích quang hợp dưới 50%.

- Việc cắt tỉa lá được tiến hành sớm và thường xuyên.

- Thu gom và chuyển ra khỏi vườn những là bị bệnh để hạn chế lây nhiễm.

- Những là giả hoặc là bị tổn thương cơ giới được giữ lại để che phủ đất.

* Chằng chống đổ ngã

Cây chuối dễ đổ ngã. Để hạn chế đổ ngã cây chuối, sử dụng một số biện pháp:

- Phát hiện và dựng lại những cây bị nghiêng và vun gốc càng sớm càng tốt.

- Khi cây ra buồng, dùng một hoặc hai cọc để đỡ lấy cổ buồng chuối.

- Dùng dây nylon, một đầu buộc vào thân giả sát cổ buồng chuối, đầu kia buộc vào gốc cây ở hàng ngược với hướng buồng để giữ cho cây đứng thẳng.

III. KĨ THUẬT ĐIỀU KHIỂN RA HOA, ĐẬU QUẢ

- Để cây chuối ra hoa, đậu quả, cho năng suất cao và chất lượng quả tốt cần chăm sóc cây chuối đúng kĩ thuật.

- Khi cây chuối đã đạt kích thước tối đa, bón bổ sung phân NPK (18-10-14) với lượng từ 250 kg đến 300 kg/ha để kích thích cây chuối trổ buồng.

- Khi chuối đã trổ buồng, sử dụng cytokinin với liều lượng thích hợp để kích thích quả lớn, giúp quả đồng đều về kích thước và tránh những dị tật của quả.