Bài 5: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây xoài

- Cây xoài có nguồn gốc từ vùng Đông Bắc của Ấn Độ.

- Xoài được trồng ở hầu hết các vùng có khí hậu nhiệt đới.

- Quả xoài tươi giàu vitamin A, vitamin C và đường.

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC

a. Bộ rễ

- Rễ xoài rất phát triển, mọc sâu (6 - 8 m) và lan rộng.

- Nhiều rễ nhánh phát triển và tập trung ở tầng đất 0 - 50 cm.

=> Có khả năng hút nước và chất dinh dưỡng mạnh phục vụ cho sinh trưởng và phát triển.

b. Thân, cành

- Cây xoài là cây thân gỗ lớn, cao từ 5 - 10m.

- Một năm cây có thể ra 3 - 4 đợt lộc.

c. Lá

- Xoài thuộc nhóm cây xanh quanh năm, tán cây có hình bầu dục hoặc bán cầu.

- Lá xoài có lá đơn và sắp xếp theo hình xoắn ốc.

- Hình dạng lá thay đổi tùy thuộc vào giống, có thể là hình mũi mác, thuôn dài hoặc hình trứng.

- Lá non: Mới ra có màu đỏ, chuyển dần sang màu xanh sáng và màu xanh đậm khi lá trưởng thành.

d. Hoa

- Hoa xoài nhỏ, màu vàng, mọc thành chùm ở đầu cành.

- Chùm hoa dài 20 - 30 cm, chứa 200 - 400 hoa/chùm.

- Có 3 loại hoa:

+ Hoa đực.

+ Hoa cái

+ Hoa lưỡng tính:

- Hoa chủ yếu được thụ phấn nhờ côn trùng và gió.

e. Quả

- Quả xoài chín thường có màu vàng hoặc tím vàng.

+ Thịt quả vàng, ngọt, mềm, ít xơ, có mùi thơm hấp dẫn.

+ Hạt xoài thuộc loại hạt lớn, vỏ hạt có lớp lông xơ dày, bên trong là nhân hạt.

+ Một số giống xoài có hạt lép, làm tăng tỉ lệ phần ăn được.

- Khối lượng quả từ 100 – 1500 g tùy giống.

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Nhiệt độ

- Cây xoài thích hợp trồng ở vùng có:

+ Nhiệt độ trung bình khoảng 24 – 26°C.

+ Nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất không dưới 15°C.

2. Ánh sáng

- Cây xoài ưa ánh sáng mạnh.

- Cây có năng suất quả cao ở vùng có bức xạ mặt trời lớn.

- Nếu bị che nắng hoặc trồng quá dày:

+ Cành cây sẽ yếu.

+ Cây ra hoa ít.

+ Đậu quả kém.

3. Độ ẩm

- Cây xoài thích hợp với lượng mưa trung bình khoảng 500 - 1 500 mm/năm.

- Các vùng có lượng mưa cao hơn, cây xoài thường bị sâu, bệnh và ít hoa.

- Nơi có lượng mưa thấp dưới 40 mm/tháng không phù hợp cho sản xuất xoài thương mại.

- Độ ẩm đất:

+ 50 – 60% thuận lợi cho cây phân hóa mầm hoa.

+ 70 – 80% thuận lợi cho ra hoa và quả phát triển.

- Ở các tỉnh miền Nam nước ta:

+ Xoài ra hoa và quả phát triển vào mùa khô từ tháng 12 đến tháng 5.

=> Sản lượng và chất lượng xoài cao hơn miền Bắc.

- Ở miền Bắc:

+ Xoài ra hoa vào mùa xuân có mưa phùn kết hợp gió mùa Đông Bắc lạnh.

=> Tỉ lệ đậu quả thấp.

4. Đất 

- Cây xoài có khả năng thích nghi với nhiều loại đất.

- Thích hợp nhất là đất phù sa hoặc đất thịt pha cát.

- Đất trồng xoài có:

+ Độ pH khoảng 5,5 – 7,0.

+ Hàm lượng chất hữu cơ 2 – 3%.

+ Khả năng thoát nước tốt.

+ Đất ít sét, không có tầng đá.

+ Mạch nước ngầm ở độ sâu 1,0 – 2,5 m.

III. QUY TRÌNH KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI 

* Xoài thường được nhân giống bằng phương pháp ghép cành.

1. Lựa chọn thời vụ trồng cây

- Thời vụ trồng thích hợp là:

+ Miền Bắc:

• Vụ xuân (từ tháng 2 đến tháng 3).

• Vụ thu (từ tháng 8 đến tháng 9).

+ Miền Nam: Đầu mùa mưa (tháng 4 – 5).

2. Xác định mật độ trồng cây

- Cây xoài được tạo tán thấp và trồng với khoảng cách dày:

+ Khoảng 5 m × 4 m hoặc 5 m × 5 m.

+ Mật độ 400 – 500 cây/ha.

- Nếu trồng theo cách truyền thống:

+ Khoảng cách trồng là 8 m × 8 m.

+ Mật độ 150 cây/ha.

=> Giúp giảm chi phí cây giống và tạo vườn thông thoáng hơn.

3. Chuẩn bị hố trồng cây

- Đào hố trồng với kích thước:

+ Chiều dài × chiều rộng là 60 cm × 60 cm.

+ Sâu khoảng 40 – 50 cm.

- Mỗi hố bón lót:

+ 2 kg phân hữu cơ hoặc tro trấu.

+ 0,2 kg phân lân hoặc phân super lân.

+ 0,1 kg phân NPK 13 - 13 - 13.

4. Trồng cây

- Sau khi loại bỏ túi bầu nylon ở cây xoài giống, dùng dầm đào đất giữa hố và đặt cây thẳng.

- Lấp kín bầu cây và nén chặt đất xung quanh.

- Ở nơi gió mạnh, cần cắm cọc và buộc cây chắc chắn vào cọc.​

5. Bón phân

a. Bón phân ở thời kì trước khi thu hoạch quả:

- Bón phân cho cây từ khi trồng đến khi cây được 3 năm tuổi.

- Sử dụng phân NPK 20-20-15, bón hai tháng một lần.

- Lượng phân bón tăng dần 0,1 – 0,2 kg/cây.

b.Bón phân ở thời kỳ thu hoạch quả

- Từ năm thứ 4, khi có thể thu hoạch quả:

+ Lượng phân bón được chia thành 5 lần

=> Đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng theo từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây.

Lần	Thời điểm bón phân	Lượng và loại phân bón (kg/cây/năm)
1	Sau khi thu hoạch quả	10 – 20 kg phân hữu cơ; 0,5 kg super lân; 0,25 kg đạm urea; 0,3 – 0,4 kg phân NPK.
2	Khi đọt lộc thứ hai xuất hiện	0,25 kg đạm urea; 0,3 – 0,4 kg phân NPK.
3	Khi xuất hiện nụ	0,3 – 0,4 kg phân NPK; 0,2 kg phân KCl.
4	Khi quả có đường kính 3 – 4 cm	0,3 – 0,4 kg phân NPK; 0,2 kg phân KCl.
5	Quả phát triển to	0,3 – 0,4 kg phân NPK; 0,2 kg phân KCl.

- Cây xoài có nhiều rễ nhánh, rễ mới tập trung ở mép tán cây.

=> Bón phân theo mép tán cây sẽ giúp cây hấp thụ dinh dưỡng thuận lợi.

6. Tưới nước

- Sau khi trồng xong:

+ Cần tưới nước ngay.

+ Nén phủ kín gốc bằng lá cây, cỏ khô hoặc rơm để giữ ẩm.

- Duy trì tưới nước: 

+ Lượng 10 – 20 lít/cây.

+ 2 lần trong một tuần tới khi cây 3 năm tuổi.

- Trước khi ra hoa 2 – 3 tháng:

+ Ngừng tưới nước để đất có độ ẩm thấp

=> Kích thích lá lộc non và thuận lợi cho cây phân hóa mầm hoa.

- Giai đoạn ra hoa:

+ Cần duy trì độ ẩm đất khoảng 65 – 80%.

+ Nếu độ ẩm đất thấp: cần tưới 2 – 3 ngày một lần với lượng 30 – 50 lít/cây.

- Nên áp dụng phương pháp tưới phun mưa hoặc nhỏ giọt.

=> Để tiết kiệm nước và công lao động.

- Do khả năng chịu hạn tốt;

=> Xoài có thể hầu như không cần tưới nước ở giai đoạn không phải mùa hoa và quả.

7. Phòng trừ sâu, bệnh

- Cây xoài có những loài sâu hại chính như:

+ Rầy xanh (rầy nhảy).

+ Ruồi đục quả.

 

+ Rệp.

+ Câu cấu.

- Các loại bệnh hại phổ biến ở cây xoài như:

+ Bệnh thán thư.

+ Bệnh nấm hồng.

+ Bệnh nấm phấn trắng.

+ Bệnh thối quả.

- Các biện pháp phòng trừ sâu, bệnh:

+ Biện pháp cơ giới:

• Bắt câu cấu, cắt bỏ cành sâu, bệnh hại nghiêm trọng.

• Bọc quả xoài từ khi có đường kính 4 – 5 cm đến khi thu hoạch.

+ Biện pháp canh tác:

• Tăng cường bón phân hữu cơ, cắt tỉa cành, tạo tán thông thoáng, thoát nước tốt.

+ Biện pháp sinh học:

• Sử dụng chế phẩm vi sinh phòng trừ bệnh có chứa Bacillus spp., Streptomyces spp. và Trichoderma spp..

• Chế phẩm chứa nấm xanh, nấm trắng phòng trừ sâu hại hoặc sử dụng thiên địch như bọ xít bắt câu cấu, ký sinh vàng bắt rầy mềm làm mồi.

+ Biện pháp hóa học:

• Sử dụng thuốc có thành phần thiamethoxam, acetamiprid.

=> Để diệt trừ sâu hại như rầy xanh, câu cấu.

• Sử dụng thuốc trừ nấm như thuốc gốc đồng, thuốc gốc metalaxyl, mancozeb, propiconazole

=> Để phòng trừ bệnh hại nặng như bệnh nấm hồng, thối cuống quả, thán thư.

8. Tỉa cành và tạo tán

- Mục đích:

+ Tỉa cành và tạo tán giúp cây thông thoáng, tập trung dinh dưỡng nuôi cành mới, giảm sâu bệnh.

- Quy trình tỉa cành:

+ Tỉa thân chính ở vị trí khoảng 0,7 m để cắt bỏ ngọn, giúp cây ra nhiều lộc, sau đó chọn để lại 3 cành cấp 1 hướng đều về các phía.

+ Khi cành cấp 1 đã ra hai đợt lộc và khi lá đã có màu xanh đậm: bấm ngọn để lại dài 30 – 40 cm nhằm tạo cành cấp 2.

+ Làm tương tự với cành cấp 2 để tạo cành cấp 3.

+ Hạn chế chiều cao cây khoảng 3 – 4 m để thuận lợi cho việc chăm sóc.

- Kĩ thuật tỉa cành từ năm thứ ba:

+ Sau khi cây đã có quả, tỉa cành mọc thẳng đứng, cành trong tán, cành mọc chúc xuống đất, cành bị sâu bệnh, cành bắt chéo, cành che lấp hoặc mọc dày.

+ Cắt tỉa để tạo hình tán bằng cách vìn cành, nên vin cành cấp 1 để tạo thành góc 45° – 60° so với thân chính.

+ Khi cây ra hoa, tỉa bớt những chùm hoa nhỏ, nhiều chùm gần nhau.

+ Khi quả có đường kính 3 – 5 cm, tỉa bớt để mỗi chùm chỉ để lại 1 – 3 quả.

9. Điều khiển ra hoa, đậu quả

- Cây xoài thường ra quả một lần mỗi năm.

- Để thu hoạch được hai vụ quả, cần xử lí ra hoa lần thứ hai trong năm.

- Xử lí ra hoa bằng cách:

+ Phun Ethrel nồng độ 0,5 ml/l

+ Hoặc tưới Paclobutrazol với liều lượng 1 – 2 g/m đường kính tán, kết hợp phun potassium nitrate (KNO₃) nồng độ 2,0 – 2,5%.