Bài 13. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê (939-1009)

Tham khảo:

 - Sự thành lập

+ Sau khi Ngô Quyền mất, đất nước bị 12 sứ quân cát cứ. Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh tái thống nhất đất nước, lên ngôi vua lập nên triều Đinh (968 - 981), đóng đô tại Hoa Lư.

+ Năm 981, Lê Hoàn lên ngôi vua, lập triều Tiền Lê (981 - 1009)

- Khái quát về tình hình chính trị, xã hội, văn hóa

+ Chính trị: từng bước củng cố hoàn chỉnh hơn, phát triển mạnh

+ Xã hội: Hai giai cấp chủ yếu là: giai cấp thống trị và giai cấp bị trị

+ Văn hóa: giáo dục chưa phát triển; Nho giáo bắt đầu xâm nhập; đạo Phật và văn hóa dân gian phát triển.

- Nhà Tiền Lê tiến hành cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống năm 981 để bảo vệ nền độc lập dân tộc.

Năm 939, Ngô Quyền xưng vương, chọn Cổ Loa (thuộc Đông Anh, Hà Nội) làm kinh đô. 

Ở chính quyền Trung ương: Vua đứng đầu triều đình quyết định mọi công việc chính trị, ngoại giao, quân sự và đặt các chức quan văn, quan võ. 

Ở địa phương, Ngô Quyền cử các tướng lĩnh có công trấn giữ và quản lí các châu quan trọng. 

=> Mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của đất nước.

- Quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước:

+ Năm 944, Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tiếm quyền, tự xưng vương. 

+ Năm 965, các thế lực hào trưởng địa phương nổi dậy khắp nơi, đất nước lâm vào tình trạng phân tán, cát cứ. 

+ Đinh Bộ Lĩnh liên kết với sứ quân Trần Lãm, chiêu dụ sứ quân Phạm Bạch Hổ và dẹp loạn các sứ quân khác. 

+ Cuối năm 967, tình trạng cát cứ chấm dứt, đất nước trở lại bình yên, thống nhất. 

+ Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng). 

- Công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc:

+ Đinh Bộ Lĩnh đã có công dẹp loạn 12 sứ quân, chấm dứt tình trạng loạn lạc, thống nhất đất nước. 

+ Xây dựng nhà nước, đúc tiền để lưu hành, định quan chế, phát triển kinh tế, ổn định đời sống nhân dân. Đặt nền móng cho thời kì ổn định lâu dài của nước Việt ta.

Tổ chức chính quyền thời Tiên Lê được chia như sau:

1, Trung ương

-Đứng đầu là Vua rồi đến Quan đại thần

-Sau Vua và Quan đại thần là các quan: Ban Văn, Ban Võ, Tăng Quan và Đạo Quan

2, Địa phương gồm Lộ, Phủ và Châu

- Những nét về đời sống xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê:

+ Xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê gồm các tầng lớp quý tộc, quan lại và một số bộ phận nhà sư, đạo sĩ giữ địa vị thống trị.

+ Giai cấp bị trị gồm nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì

+ Đời sống nhân dân còn đơn giản, bình dị, mâu thuẫn giữa các tầng lớp và giai cấp chưa gay gắt.

- Đời sống văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê: 

+ Đạo Phật được truyền bá rộng rãi. Các nhà sư thường là người có học, được nhà nước, nhân dân quý trọng. Chùa được xây dựng ở nhiều nơi. 

+ Nho học được du nhập từ thời Bắc thuộc nhưng ảnh hưởng chưa sâu đậm. 

+ Giáo dục thời Ngô, Đinh, Tiền Lê chưa phát triển.

+ Nhiều loại hình văn hóa dân gian tiếp tục phát triển, như ca múa, đua thuyền, đánh đu, đấu võ, đấu vật

Ở Trung ương, vua đứng đầu nhà nước, vua nắm mọi quyền hành, vua nắm mọi quyền hành cả dân sự lẫn quân sự; dưới vua là các quan đại thần, quan văn, quan võ, hầu hết là những người có công phò tá nhà vua lên ngôi. 

Ngoài ra dưới vua còn có ban tăng quan, đạo quan do các vị sư đức cao vọng trọng giữ. 

Ở địa phương, gồm có các lộ, phủ, châu.

Ngô Quyền sinh năm 898, mất năm 944, là người Đường Lâm (nay là Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội). Sinh ra trong một dòng họ hào trưởng có thế lực, ông được Dương Đình Nghệ, gả con gái và tin cậy giao cho cai quản cả vùng đất Ái Châu rộng lớn, trù phú. 

Khi Dương Đình Nghệ bị Kiều Công Tiễn sát hại, đoạt ngôi vị Tĩnh Hải Quân Tiết độ sứ. Ngô Quyền căm tức đem quân giết tên giặc Kiều Công Tiễn. Công Tiễn hoảng sợ cầu cứu quân Nam Hán. 

Tuy nhiên Ngô Quyền đã trừ khử Kiều Công Tiễn trước khi quân Nam Hán tới cứu. Sau đó Ngô Quyền chấn chỉnh lực lượng, thực hiện kế sách chống lại quân Nam Hán, chọn sông Bạch Đằng là điểm quyết chiến và đã đánh bại quân Nam Hán, Bấy giờ là năm 938. 

Mùa xuân năm 939, Ngô Quyền lên ngôi, xưng là Ngô Vương, đóng đô ở Cổ Loa, mở ra thời kỳ độc lập, tự chủ cho nước Việt ta.