Bài 14. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý

1. Sự thành lập nhà Lý

- Năm 1009, Lí Công Uẩn lên ngôi vua, đóng đô ở Hoa Lư ( Ninh Bình).

- Năm 1010, Lý Công Uẩn rời đô từ Hoa Lư ra Đại La, đổi Đại La thành Thăng Long (nay là Hà Nội)

2. Tình hình chính trị

* Chính trị

- Năm 1054, vua Lí Thánh Tông đổi tên nước Đại Cồ Việt thành Đại Việt.

- Bộ máy nhà nước được xây dựng và hoàn thiện từ trung ương đến địa phương.

* Luật pháp:  Năm 1042, nhà Lý ban hành bộ luật Hình thư – đây là bộ thành văn đầu tiên của Việt Nam.

* Quân đội:

- Gồm hai bộ phận là cấm quân và quân địa phương.

- Được tổ chức theo chế độ “ngụ binh ư nông”.

* Đối ngoại:

- Thi hành chính sách đoàn kết dân tộc, ban chức tước tù trưởng miền núi.

- Đối với nhà Tống và Chăm-pa giữ mối quan hệ hòa hiếu.

3. Tình hình kinh tế

* Nông nghiệp

 - Ruộng đất thuộc quyền sở hữu của nhà vua, nông dân được giao ruộng đất cày cấy và phải nộp thuế cho nhà vua.

- Nhà Lý thực hiện nhiều chính sách phát triển nông nghiệp.

 + Các vua Lý thường về các địa phương cày tịch điền,

+ Khuyến khích khai khẩn đất hoang.

+ Chú trọng thủy lợi.

+ Ban hành lệnh cấm giết hại trâu bò, bảo vệ sức kéo nông nghiệp.

→ Nông nghiệp phát triển, mùa màng bội thu.

* Thủ công nghiệp và thương nghiệp

-  Thủ công nghiệp

+ Các cơ sở thủ công nhà nước chuyên sản xuất đồ dùng cho vua, hoàng tộc.

+ Nghề thủ công dân gian tiếp tục phát triển, sản phẩm phong phú, tinh xảo, làm đồgốm, rèn sắt...

+ Nhiều công trình nổi tiếng do thợ thủ công Đại Việt tạo dựng như: tháp Báo Thiên (Hà Nội), vạc Phổ Minh (Nam Định),...

- Thương nghiệp

+ Buôn bán trong và ngoài nước được mở rộng. Thăng Long trở thành trung tâm buôn bán.

+ Hệ thống thương cảng được xây dựng như Vân Đồn.

4. Tình hình văn hóa

- Giai cấp thống trị: quý tộc, quan, địa chủ.

- Giai cấp bị trị: nông dân, thợ thủ công , thương nhân, nô tì.

+ Nông dân là lựu lượng sản xuất chủ yếu trong xã hội được phân chia ruộng đất và phải nộp thuế cho nhà nước.

+ Nô tì là tù binh hoặc bị tội nặng, nợ nần hoặc tự bán thân.

- Mâu thuẫn xã hội chưa gay gắt

5. Thành tựu giáo dục và văn hóa

* Giáo dục

- Năm 1070, xây dựng Văn Miếu thờ Khổng Tử.

- Năm 1075, mở khoa thi đầu tiên để tuyển chọn quan lại.

- Năm 1076, Quốc từ giám là trường học đầu tiên của Đại Việt.

→ Giáo dục, khoa cử được quan tâm song chế độ thi cử chưa có nề nếp, quy củ, khi nhà nước có nhu cầu mới mở khoa thi.

*  Văn hóa

- Văn học chữ Hán bước đầu phát triển với nhiều thể  loại thơ ca.

+ Nghệ thuật biểu diễn dân gian phát triển: hát chèo, múa rối nước,..

+ Các trò chơi dân gian được ưu chuộng, các lễ hội dân gian phổ biến.

* Kiến trúc – điêu khắc:

- Kiến trúc phát triển, nhiều công trình quy mô lớn và độc đáo được xây dựng: Hoàng thành Thăng Long, tháp Chương Sơn (Nam Định),..

- Điêu khắc: trình độ tinh vi, thanh thoát, hoa văn hình rồng là hình tượng nghệ thuật độc đáo, phổ biến thời Lý.