Những ‘nhành cây’ với màu sắc rực rỡ trong hình bên là các tập đoàn san hô gồm hàng nghìn cá thể dính liền với nhau, được tạo thành nhờ hình thức sinh sản vô tính. Vậy sinh sản vô tính là gì?
Bài 39. Sinh sản vô tính ở sinh vật
Câu hỏi mở đầu (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 158)
Thảo luận (1)
Câu hỏi (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 158)
Quan sát Hình 39.1 kết hợp kiến thức đã biết, hãy nêu khái niệm sinh sản và lấy ví dụ.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiSinh sản là sự tạo ra thế hệ con cái.
Ví dụ:
+ Cây chuối sinh sản từ một cây chuối mẹ sẽ đẻ ra những mầm cây non dưới rễ, từ đó phát triển thành cây trưởng thành (tách mẹ vẫn sống được).
+ Mèo sinh sản bằng cách thụ tinh và sinh ra những cá thể mèo con.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Câu hỏi 1 (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 159)
Quan sát Hình 39.2, 39.3 và 39.4, kết hợp đọc thông tin trong mục II, đánh dấu x vào ô phù hợp theo mẫu Bảng 39.1
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Đặc điểm
Con sinh ra có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái
Con sinh ra từ một phần cơ thể mẹ
Con có
các đặc điểm giống hệt mẹ
Con
có những đặc điểm khác mẹ
Sinh sản
ở trùng roi
x
x
Sinh sản
ở cây gừng
x
x
Sinh sản
ở thủy tức
x
x
Câu hỏi 2 (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 159)
Dựa vào kết quả ở câu 1, em hãy nêu các đặc điểm của sinh sản vô tính.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiNhững đặc điểm của sinh sản vô tính:
- Con non được sinh ra từ một phần của cơ thể mẹ, không có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái.
- Con non có các đặc điểm giống hệt mẹ.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Câu hỏi (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 159)
Hãy kể tên một số loại cây khác có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá mà em biết. Vì sao người ta gọi hình thức sinh sản từ rễ, thân, lá là sinh sản sinh dưỡng?
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Một số loài cây có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá:
+ Sinh sản bằng rễ: gừng, cỏ mần trầu, cây dong ta,…
+ Sinh sản bằng thân: sắn, khoai lang, rau má, rau ngót,…
+ Sinh sản bằng lá: cây thuốc bỏng, cây càng cua, cây bèo cái, cây sam nhật,…
- Người ta gọi hình thức sinh sản từ thân, rễ, lá là sinh sản sinh dưỡng vì ở hình thức này cơ thể mới được hình thành từ cơ quan sinh dưỡng từ của cơ thể mẹ (thân, rễ, lá).
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hoạt động (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 159)
Đọc thông tin ở mục II.3 và hoàn thành bảng theo mẫu bảng 39.2
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải
Hoạt động (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 161)
Em hãy tìm hiểu trên sách, báo, internet hoặc từ người thân về những hạn chế của hình thức sinh sản vô tính ở động vật.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiKhông phủ nhận vai trò của sinh sản vô tính như: tạo giống cây sạch bệnh, nhân nhanh giống quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng hay bị thoái hóa; nhân nhanh giống cây trồng, giúp hạ thấp thành, nâng cao hiệu quả kinh tế.
Những hạn chế mà sinh sản vô tính ở sinh vật là: Đời con không đa dạng di truyền, đời con thống nhất về mặt di truyền; nên thích ứng kém trước điều kiện môi trường thay đổi, có thể dẫn đến hàng loạt cá thể bị chết, thậm chí toàn bộ quần thể bị tiêu diệt.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hoạt động 1 (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 163)
Đọc thông tin ở mục 4 và hoàn thành bảng theo mẫu Bảng 39.3
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Phương pháp nhân giống
Áp dụng với các cây
Ưu điểm
Giâm cành
Thường áp dụng để nhân giống đối với một số cây như sắn, mía, các cây hoa (hoa hồng, hoa cúc,…) và cây ăn quả (dâu tằm, chanh,…).
Tạo cây con dễ dàng, nhanh chóng, không tốn chi phí.
Chiết cành
Thường áp dụng để nhân giống các loài cây ăn quả lâu năm như hồng xiêm, cam,…
Duy trì các dặc tính tốt của cây, rút ngắn thời gian sinh trưởng, sớm thu hoạch.
Ghép cây
Thường áp dụng để ghép các cây khác nhau nhưng cùng loài như mít với mít, bơ với bơ,… hoặc đối với các cây cùng giống như cam với bưởi, chanh với bưởi, hoa quỳnh với thanh long,…
Giúp phối hợp các đặc tính tốt của các cây khác nhau theo mong muốn của con người.
Nuôi cấy tế bào, mô
Thường áp dụng đối với những cây khó nhân giống bằng phương pháp thông thường như hoa phong lan, sâm ngọc linh, trầm hương,…
Giúp tạo ra số lượng lớn các cây con đồng đều, sạch bệnh, giữ được các đặc tính tốt của cây mẹ và hiệu quả kinh tế cao.
Hoạt động 2 (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 163)
Tại sao cành được sử dụng để giâm cành phải có đủ mắt, chồi?
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiChúng ta chọn cành có đủ mắt, chồi khi giâm cành giúp cho sự sinh trưởng và phát triển được thuận lợi. Ở đình mắt, chồi có mô phân sinh đỉnh giúp cho mắt chồi dài ra để tạo cành, lá, từ đó cây có thể dễ dàng bắt nhịp với đời sống sinh học.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hoạt động 3 (SGK Kết nối tri thức với cuộc sống - Trang 163)
Để khôi phục các loài thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp nhân giống nào được sử dụng hiệu quả nhất? Vì sao?
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiChúng ta dùng phương pháp nuôi cấy tế bào và mô từ các phần của cơ thể thực vật như: củ, lá, ngọn, bao phấn… để nhân nhanh loài thực vật quý hiếm hay có nguy cơ tuyệt chủng như: hoa phong lan, sâm ngọc linh, trầm hương…
Phương pháp này được tiến hành phổ biến trong phòng thí nghiệm ở điều kiện vô trùng. Chúng ta chỉ cần một lượng nhỏ các bộ phận để nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng thích hợp, theo dõi quá trình sinh trưởng của các mẫu để từ đó tạo nhanh các mẫu khác với số lượng lớn mà không cần thực hiện ngoài môi trường thiên nhiên. Điều này giúp cho mẫu tế bào hoặc mô thực vật sạch bệnh, đồng đều và số lượng lớn, tạo hiệu quả kinh tế cao.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)