Bài 2: Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh

Hướng dẫn giải

Trật tự thế giới hai cực I-an-ta: Hình thành, tồn tại và sụp đổ.
- Hội nghị I-an-ta (2/1945):

+ Diễn ra tại Li-va-đi-a, Liên Xô.
+ Tham dự: Thống lĩnh các nước Anh, Mỹ, Liên Xô.
- Kết quả:
+ Phân chia khu vực ảnh hưởng sau chiến tranh.
+ Thành lập Liên hợp quốc.
+ Thỏa thuận về giải quyết vấn đề Đức, Nhật Bản.
- Trật tự thế giới hai cực I-an-ta:

+ Hình thành: Sau chiến tranh thế giới thứ hai.
+ Đặc điểm:
   - Hai siêu cường Mỹ và Liên Xô đứng đầu hai phe đối lập: Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.
   - Chiến tranh Lạnh (1947-1991) là biểu hiện của sự đối đầu.
- Sự phát triển:

+ Giai đoạn 1945-1955: Chiến tranh Lạnh leo thang.
+ Giai đoạn 1956-1975: “Giãn băng”, hai phe có xu hướng hòa hoãn.
+ Giai đoạn 1975-1991: Chiến tranh Lạnh tiếp tục leo thang, sau đó sụp đổ.
Nguyên nhân sụp đổ:

- Yếu tố nội tại: Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội của Liên Xô.
- Yếu tố bên ngoài: Mĩ đẩy mạnh chiến tranh Lạnh, sự trỗi dậy của các nước Tây Âu và Nhật Bản.
Tác động đến thế giới:

- Chấm dứt Chiến tranh Lạnh.
- Thế giới chuyển sang đa cực.
- Mĩ trở thành siêu cường duy nhất.
- Nảy sinh nhiều vấn đề mới: Khủng bố, xung đột sắc tộc, tôn giáo,...

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Bối cảnh:

- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc (1945).
- Nhu cầu thiết lập trật tự thế giới mới để đảm bảo hòa bình và an ninh quốc tế.
Hội nghị I-an-ta (2/1945):

- Diễn ra tại Li-va-đi-a, Liên Xô.
- Tham dự: Thống lĩnh các nước Anh, Mỹ, Liên Xô.
- Kết quả:
+ Phân chia khu vực ảnh hưởng sau chiến tranh:
   - Mỹ: Tây Âu, Nhật Bản.
   - Liên Xô: Đông Âu, Trung Quốc.
+ Thành lập Liên hợp quốc.
+ Thỏa thuận về giải quyết vấn đề Đức, Nhật Bản.
Sự hình thành Trật tự thế giới hai cực I-an-ta:

- Dựa trên kết quả Hội nghị I-an-ta.
- Đặc điểm:
+ Hai siêu cường Mỹ và Liên Xô đứng đầu hai phe đối lập:
   - Mỹ: Tư bản chủ nghĩa.
   - Liên Xô: Xã hội chủ nghĩa.
+ Chiến tranh Lạnh (1947-1991) là biểu hiện của sự đối đầu.
Nguyên nhân:

- Mâu thuẫn về ý thức hệ, lợi ích giữa hai siêu cường.
- Nhu cầu bảo vệ an ninh quốc gia của mỗi nước.
- Ảnh hưởng của chiến tranh thế giới thứ hai.
Kết quả:

- Hình thành hai phe đối lập trong thế giới.
- Chiến tranh Lạnh kéo dài 44 năm (1947-1991).

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Hình thành (1945 - 1955):

- Hội nghị I-an-ta (2/1945): Phân chia khu vực ảnh hưởng sau chiến tranh, thành lập Liên hợp quốc.
- Chiến tranh Lạnh (1947 - 1991): Biểu hiện của sự đối đầu giữa hai phe Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.
- Sự kiện quan trọng:
+ Mỹ thực hiện Kế hoạch Marshall, thành lập NATO.
+ Liên Xô thành lập Khối Warszawa.
+ Chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953).
Tồn tại (1956 - 1991):

Hai giai đoạn:
- “Giãn băng” (1956 - 1975):
+ Stalin qua đời (1953), Liên Xô có những thay đổi.
+ Mỹ và Liên Xô ký Hiệp định cấm thử vũ khí hạt nhân (1963).
+ Hợp tác kinh tế, văn hóa giữa hai phe tăng cường.
- Chiến tranh Lạnh tiếp tục leo thang (1975 - 1991):
+ Mỹ đẩy mạnh chạy đua vũ trang, can thiệp vào nội bộ các nước.
+ Liên Xô sa lầy trong cuộc chiến Afghanistan.
+ Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội của Liên Xô.
Sụp đổ (1989 - 1991):

Sự kiện quan trọng:
- Bức tường Berlin sụp đổ (1989).
- Liên Xô tan rã (1991).
- Chấm dứt Chiến tranh Lạnh.
Tác động:

- Thế giới chuyển sang đa cực.
- Mỹ trở thành siêu cường duy nhất.
- Nảy sinh nhiều vấn đề mới: Khủng bố, xung đột sắc tộc, tôn giáo,...

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Những nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta:
Liên Xô:

- Khủng hoảng kinh tế:
+ Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung kém hiệu quả.
+ Chạy đua vũ trang với Mỹ gây tốn kém.
+ Thiếu hụt các mặt hàng tiêu dùng.
- Khủng hoảng chính trị:
+ Hệ thống chính trị độc đảng, thiếu dân chủ.
+ Thiếu sự đổi mới, cải cách.
+ Mâu thuẫn dân tộc trong Liên bang Xô Viết.
- Sự kiện Chernobyl (1986):
+ Thảm họa hạt nhân làm mất niềm tin của người dân vào chính phủ.
+ Tăng cường sự bất mãn và phản kháng.
Mỹ:

- Chiến tranh Lạnh:
+ Chi phí cho cuộc chạy đua vũ trang quá lớn.
+ Mâu thuẫn với các đồng minh trong NATO.
+ Mất dần ảnh hưởng ở một số khu vực.
Những nguyên nhân chung:

- Sự trỗi dậy của các nước khác:
+ Nhật Bản, EU, Trung Quốc phát triển mạnh mẽ về kinh tế.
+ Xu hướng đa cực trong quan hệ quốc tế.
- Sự lan tỏa của các tư tưởng mới:
+ Tư tưởng dân chủ, tự do, nhân quyền.
+ Phong trào đòi đổi mới, cải cách.
- Vai trò của Liên hợp quốc:
+ Tăng cường vai trò trong giải quyết các tranh chấp quốc tế.
+ Thúc đẩy hợp tác quốc tế.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Tác động về mặt chính trị:

- Chuyển đổi hệ thống:
+ Chấm dứt sự đối đầu giữa hai phe Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.
+ Nhiều nước Xã hội chủ nghĩa chuyển sang kinh tế thị trường.
- Sự trỗi dậy của Mỹ:
+ Trở thành siêu cường duy nhất.
+ Tăng cường ảnh hưởng trên toàn cầu.
- Hình thành trật tự đa cực:
+ Xuất hiện các trung tâm quyền lực mới như EU, Nhật Bản, Trung Quốc.
+ Tăng cường hợp tác và liên kết quốc tế.
Tác động về mặt kinh tế:

- Toàn cầu hóa:
+ Mở rộng giao thương, đầu tư, hợp tác kinh tế.
+ Hình thành nền kinh tế thế giới ngày càng liên kết.
- Khủng hoảng kinh tế: Nảy sinh nhiều vấn đề kinh tế mới như bất bình đẳng, suy thoái kinh tế.
- Cạnh tranh kinh tế gay gắt:
+ Giữa các nước phát triển và đang phát triển.
+ Giữa các tập đoàn đa quốc gia.
Tác động về mặt xã hội:

- Nâng cao nhận thức về hòa bình:
+ Giảm nguy cơ chiến tranh quy mô lớn.
+ Tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh.
- Nảy sinh nhiều vấn đề xã hội mới: Khủng bố, di cư bất hợp pháp, xung đột sắc tộc, tôn giáo.
- Bùng nổ thông tin:
+ Internet và công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ.
+ Tác động đến mọi mặt đời sống xã hội.
Tác động về mặt văn hóa:

- Giao lưu văn hóa rộng rãi:
+ Trao đổi, tiếp thu các giá trị văn hóa đa dạng.
+ Góp phần đa dạng hóa văn hóa thế giới.
- Bảo tồn bản sắc văn hóa:
+ Nâng cao ý thức bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
+ Tránh nguy cơ đồng hóa văn hóa.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Hình thành (1945 - 1955):

- Hội nghị I-an-ta (1945): Phân chia khu vực ảnh hưởng sau chiến tranh, thành lập Liên hợp quốc.
- Chiến tranh Lạnh (1947 - 1991): Biểu hiện của sự đối đầu giữa hai phe Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.
- Sự kiện quan trọng:
+ Mỹ thực hiện Kế hoạch Marshall, thành lập NATO.
+ Liên Xô thành lập Khối Warszawa.
+ Chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953).
Tồn tại (1956 - 1991):

Hai giai đoạn:
- “Giãn băng” (1956 - 1975):
+ Stalin qua đời (1953), Liên Xô có những thay đổi.
+ Mỹ và Liên Xô ký Hiệp định cấm thử vũ khí hạt nhân (1963).
+ Hợp tác kinh tế, văn hóa giữa hai phe tăng cường.
- Chiến tranh Lạnh tiếp tục leo thang (1975 - 1991):
+ Mỹ đẩy mạnh chạy đua vũ trang, can thiệp vào nội bộ các nước.
+ Liên Xô sa lầy trong cuộc chiến Afghanistan.
+ Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội của Liên Xô.
Sụp đổ (1989 - 1991):

- Sự kiện quan trọng:
+ Bức tường Berlin sụp đổ (1989).
+ Liên Xô tan rã (1991).
+ Chấm dứt Chiến tranh Lạnh.
Tác động:

- Thế giới chuyển sang đa cực.
- Mỹ trở thành siêu cường duy nhất.
- Nảy sinh nhiều vấn đề mới: Khủng bố, xung đột sắc tộc, tôn giáo,...

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta không phù hợp với lợi ích chung của cộng đồng quốc tế vì:
- Gây ra căng thẳng và nguy cơ chiến tranh:

+ Trật tự hai cực I-an-ta tạo ra sự đối đầu gay gắt giữa hai phe Tư bản chủ nghĩa và Xã hội chủ nghĩa.
+ Căng thẳng này dẫn đến Chiến tranh Lạnh kéo dài hơn 40 năm, với nguy cơ chiến tranh hạt nhân luôn hiển hiện.
+ Hai phe can thiệp vào các cuộc xung đột khu vực, gây ra nhiều cuộc chiến tranh và mất mát cho nhân loại.
- Cản trở hợp tác quốc tế:

+ Trật tự hai cực chia cắt thế giới thành hai phe, cản trở hợp tác quốc tế trên nhiều lĩnh vực.
+ Hai phe tập trung vào chạy đua vũ trang, lãng phí nguồn lực và gây nguy hiểm cho môi trường.
+ Cạnh tranh gay gắt giữa hai phe dẫn đến các cuộc khủng hoảng kinh tế, ảnh hưởng đến toàn cầu.
- Vi phạm quyền tự do và dân chủ:

+ Nhiều quốc gia trong hai phe áp dụng chế độ độc tài, hạn chế quyền tự do và dân chủ của người dân.
+ Căng thẳng giữa hai phe dẫn đến xung đột sắc tộc và tôn giáo, gây ra nhiều bất ổn cho thế giới.
+ Nảy sinh các tổ chức khủng bố, sử dụng bạo lực để đạt mục đích chính trị.
- Không phù hợp với xu thế phát triển của thế giới:
+ Xu thế toàn cầu hóa: Thế giới đang hướng tới xu thế toàn cầu hóa, hợp tác và liên kết quốc tế.
+ Đa cực: Xu thế đa cực xuất hiện với sự trỗi dậy của các cường quốc mới.
+ Hợp tác và phát triển: Các quốc gia cần hợp tác để giải quyết các vấn đề chung như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, khủng bố.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)