Xuân Quỳnh (1942 – 1988) là nhà thơ nữ dược nhiều người yêu thích. Thơ chị trẻ trung, sôi nổi, giàu chất trữ tình, vốn xuất thân từ nông thôn nên Xuân Quỳnh hay viết về những đề tài bình dị, gần gũi của cuộc sống đời thường như tình mẹ con, bà cháu, tình yêu, tình quê hương, đất nước. Ngay từ tập thợ đầu tay Tơ tầm – Chồi biếc (in chung – 1963), Xuân Quỳnh gây được sự chú ý bởi phong cách thơ mới mẻ. Hơn hai mươi năm cầm bút, chị đã sáng tác nhiều tập thơ có giá trị, tạo ấn tượng khó quên trong lòng người đọc.
Bài thơ Tiếng gà trưa được viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ trên phạm vi cả nước. Bị thua đau ở chiến trường miền Nam, giặc Mĩ điên cuồng mở rộng chiến tranh phá hoại bằng máy bay, bom đạn… ra miền Bắc, hòng tàn phá hậu phương lởn của tiền tuyến lớn. Trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng ấy, hàng triệu thanh niên đã lên đường với khí thế xẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mĩ, Mà lòng phơi phới dậy tương lai. Nhân vật. trữ tình trong bài thơ là người chiến sĩ trẻ đang cùng đổng đội trên đường hành quân vào Nam chiến đâu.
Tiếng gà trưa đã gợi nhớ về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình, quê hương đã làm sâu sắc thêm tính yêu đất nước.
Bao trùm bài thơ là nỗi nhớ cồn cào, da diết. Nhớ nhà, đó là tâm trạng tất yếu của những người lính trẻ vừa bước qua hoặc chưa bước qua hết tuổi học trò đã phải buông cây bút, cầm cây súng ra đi đánh giặc cứu nước. Nỗi nhớ ở đây thật giản dị và cụ thể. Chỉ một tiếng gà trưa bất chợt nghe thấy khi Dừng chân bèn xóm nhỏ là đã gợi dậy cả một trời thương nhớ. Tiếng gà nhảy ổ làm xao động nắng trưa và cũng làm xao xuyến hồn người. Nghe tiếng gà mà như nghe thấy tiếng quê hương an ủi, vỗ về và tiếp thêm sức mạnh. Điệp từ nghe được nhắc lại ba lần, mở đầu ba câu thơ liên tiếp thể hiện sự rung cảm cao độ trong tâm hồn chiến sĩ:
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bèn xóm nhỏ
Tiếng gà cũ nhảy ổ
Cục… cục tác cục ta
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đờ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Quê nhà hiện lên rõ nét trong tâm tưởng và những kỉ niệm tuổi thơ lần lượt sống dậy qua những hình ảnh thân thương. Tiếng gà trưa nhắc nhớ đến ổ rơm hồng những trứng của mấy chị mái mơ, mái vàng xinh xắn, mắn đẻ. Tiếng gà trưa khiến người cháu xa nhà nhớ đến người bà kính yêu một đời tần tảo. Thương biết mấy là cảnh đứa cháu tò mò xem gà đẻ, bị bà mắng : Gà đẻ mà mày nhìn, Rồi sau này lang mặt. Chẳng hiểu hư thực ra sao nhưng cháu tin là thật: Cháu về lấy gương soi, Lòng dại thơ lo lắng. Giờ đây, đứa cháu đã trường thành ao ước trở về thời bé bỏng để lại được nghe tiếng mắng yêu của bà, được thấy bóng dáng quen thuộc của bà khum tay soi trứng, chắt chiu từng mầm hi vọng sẽ có được một đàn gà con đông đúc.
*Bài thơ này có rất nhiều biện pháp nghệ thuật, chúng ta hãy cảm nhận từ nghệ thuật đến nội dung nhé!
Dàn bài:
-Mở đoạn: giới thiệu về khổ thơ và nêu cảm nhận chung của mình
Thân bài
*Nghệ thuật
+Dòng thứ tư"Cục....cục tác cục ta"với việc lặp âm và những dấu chấm lửng đã mô phỏng sát đúng tiếng gà làm cho chuyện kể như được lồng vào một bức tranh nổi có tiếng gà vang vọng trong không gian.
-Lối dùng ẩn dụ chuyển đổi cảm giác,lấy thính giác(nghe)thay cho cảm giác(thấy) và điệp ngữ"nghe" lặp lại ba lần ở đầu dòng thơ có tác dụng đem lại ấn tượng như tiếng gà ngưng lại,làm xao động không gian và xao động lòng người.
-Trật tự đảo của kết cấu so sánh:Nghe xao động nắng trưa(nổi bật nghĩa bóng) với nghe nắng trưa xao động(nổi bật nghĩa đen) xen vào những trật tự đảo của câu trước và câu sau,làm cho âm điệu câu thơ thay đổi,tránh được sự nhàm chán và diễn tả được sự bồi hồi,xao xuyến của tâm hồn.
*Cảm nhận:
-Cả khổ thơ là những rung cảm ban đầu của người lính trên đường hành quân khi nghe được tiếng gà trưa
Kết đoạn:
-Đoạn thơ tuy ngắn nhwung thật hay, thật ý nghĩa. Cảm ơn Xuân Quỳnh đã cho ra đời bài thơ ấy!
-Tiếng gà trưa làm người chiến sĩ xao động,mỗi tiếng gà kêu đều gợi co anh về một kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ,nghe thật êm tai.
Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ xuất sắc trong nền thơ Việt Nam hiện đại. Đoạn trích:
"Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xòm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ
Cục...cục tác cục ta.
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ"
Được trích từ khổ thơ thứ nhất của bài " Tiếng gà trưa ". Trên đường hành quân xa dừng chân bên xóm nhỏ , tình cờ anh nghe thấy tiếng gà " cục tác...cục ta ". Tiếng gà ấy khơi dậy trong anh những cảm xúc, hình ảnh của tuổi thơ. Tác giả đã điệp từ " nghe " để nhấn mạnh sự xúc động của anh chiến sĩ khi nghe tiếng gà trưa. Nghe ở đây không chỉ thính giác nó còn bộc lộ về cảm xúc, sự hoài niệm,...Tiếng gà trưa gợi lại biết bao nhiêu là kỉ niệm đẹp của tuổi thơ được sống trong tình yêu thương của người bà giúp anh quên đi được sự mệt mỏi trên đường hành quân.Ngay câu mở bằng hình ảnh tiếng gà trưa ta có thể cảm nhận được tình yêu quê hương sâu đậm của người lính.
