Theo phong tục Việt Nam, "miếng trầu là đầu câu chuyện", miếng trầu tuy rẻ tiền nhưng chứa đựng nhiều tình cảm ý nghĩa, giầu nghèo ai cũng có thể có. Miếng trầu như một lời chào, thể hiện lòng hiếu khách và sự tôn kính, rất phổ biến trong các lễ tế thần, lễ gia tiên, lễ cưới, lễ mừng thọ ...
Miếng trầu còn tượng trưng cho sự son sắt, thủy chung vợ chồng, giúp người ta gần gũi, cởi mở với nhau hơn. Miếng trầu còn nói lên lòng thành kính của thế hệ sau với các thế hệ trước, thế nên, trên mâm cỗ thờ cúng gia tiên của người Việt luôn có trầu cau.
Hút thuốc lào – nâng cao sĩ diện
Sẽ là thiếu nếu nhắc đến trầu mà không nhắc đến thuốc lào. Phần đông phụ nữ ăn trầu, còn đàn ông, thuốc lào gắn bó với họ lúc vui, buồn thậm chí suốt cả cuộc đời. Thuốc lào được hút bằng điếu ống, điếu bát ... để cho tiện dụng khi xa nhà thì hút bằng điếu cày (điếu để hút thuốc trong lúc cày bừa ở đồng ruộng nên gọi là điếu cày).
Cái tập quán hút thuốc lào chính là "khúc dạo đầu" cho cuộc hội ngộ, tương phùng, có thể coi là nét văn hóa của tầng lớp xã hội làng quê thời phong kiến. Vùng nông thôn Việt Nam. Trước kia hầu như nhà nào cũng có người hút thuốc lào, khi đã hút thuốc lào thì chắc chắn sẽ say, say rồi thì mê mẩn.
Hai thằng châm đóm ngã quay ra nhà
Bà già đi chợ đường xa
Hít phải mùi thuốc say ba bốn tuần
Thêm chú gà trống ngoài sân,
Mổ nhầm bã thuốc cánh chân ... cứng đờ.
Lại còn chị mái hoa mơ.
Hơi thuốc bay đến bơ phờ cả ... lông.
Khói thuốc cứ toả vòng vòng.
Say hết tất cả nước trong, nước ngoài.
Tập quán hút thuốc lào ở Việt Nam Theo Đào Duy Anh, cây thuốc lào có lẽ từ Lào (Ai Lao) du nhập vào Việt Nam nên mới có tên gọi như thế. Sách Vân Đài loại ngữ của Lê Quý Đôn và Đồng Khánh dư địa chí gọi cây thuốc lào là tương tư thảo (cỏ tương tư). Thời xưa, ngoài miếng trầu là đầu câu chuyện, thuốc lào cũng được đem ra để mời khách.
Một số vùng, thuốc lào đã thành thương hiệu ngon nổi tiếng, như Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, Kiến An (thuộc thành phố Hải Phòng) ... miền Nam có thuốc lào Cái Sắn, Xóm Mới, Gò Vấp ... ở vùng ông Tạ có nhiều tiệm thuốc lào như: Vĩnh Ký, Giang Ký, Vĩnh Phúc ... được quảng cáo là êm say như á phiện.
Công cụ hút thuốc lào gọi là điếu, có ba loại chính:
Điếu không se điếu lăn điếu lóc
Gái không chồng ngồi khóc cả đêm.
Bát điếu thường được làm những hoa văn hay hình vẽ cho có tính mỹ thuật, se điếu cầu kỳ thì cũng có thể chạm, khắc. Bát điếu được đặt trong một vật có hình như cái chậu nhỏ, có khi chỉ là một cái bát sắt to nhưng cũng có khi được làm bằng sơn mài rất đẹp, nó có tác dụng chứa xái (tro của thuốc lào khi hút xong) và nước từ bát điếu có thể tràn ra ngoài để giữ vệ sinh. Điếu bát không thuận lợi khi mang xách nên thường dùng để hút ở nhà. Điếu cày: thân điếu hình ống, hay được làm bằng tre, nứa, ngoài ra còn làm bằng kim loại nhẹ; dài khoảng 40 - 60 cm. Một đầu của thân điếu phải kín (nếu làm bằng tre thì lợi dụng luôn mắt tre) để thân điếu có thể chứa nước, đầu kia hở dùng để hút.
Vị trí gần phía đầu kín của thân điếu được khoan một lỗ để lắp nõ điếu. Nõ điếu là nơi tra thuốc lào vào để hút, thường được làm bằng các loại gỗ, kim loại có khoan lỗ để tra thuốc, và là bộ phận quan trọng nhất, tạo lên tiếng kêu giòn giã khi người ta hút thuốc.
Nõ điếu lắp chếch về phía đầu dùng để hút chứ không vuông góc với thân điếu cho dễ hút.
Nếu chế tác cầu kỳ, thân điếu có thể được khảm vỏ trai hoặc chạm trổ cho đẹp mắt. Trong những năm gần đây, những chiếc điếu cày do những tù nhân chế tác rất được ưa chuộng vì tù nhân có nhiều thời gian để làm ra những chiếc điếu cày tinh xảo, dân dã, mang đậm nét thủ công.
Hút thuốc lào bằng điếu cày tiện lợi, vừa ngon vừa phát ra âm thanh giòn giã. Ngoài ra dễ mang xách, giá thuốc rẻ, lại nặng đô nên được tầng lớp bình dân, lao động dùng một cách phổ biến. Điếu ống, còn gọi là điếu dóng: thân điếu tương tự điếu cày nhưng ngắn và to hơn, làm bằng gỗ quý, xương ống của động vật hoặc bằng ngà ... Nó có thể đặt đứng vững được khi sử dụng chứ không cần cầm như điếu cày và có quai xách.
Điếu ống được chế tác rất mỹ thuật, chạm trổ tinh xảo, nõ điếu bịt bạc, thân cũng bịt bạc hoặc khảm xà cừ nhưng xe điếu là một cần trúc rất dài, có khi tới 2m, đầu cũng bịt bạc. Loại điếu này chỉ những nhà giàu có mới dùng. Khi hút người hầu châm lửa và đưa cần cho người hút. Đi đâu, thì người hầu mang điếu đi theo. Loại điếu này hiện nay hầu như không còn được sử dụng để hút thuốc lào nữa.
Dài tầm một mét lỗ một đầu
Vò lông rồi đút cũng chẳng lâu
Thủy hỏa tương giao nghe cái phụt
Thò mồm lè lưỡi hút thật sâu
Trong quá trình sử dụng, nõ điếu bị tàn thuốc trộn với nước bám vào nên phải dùng thông điếu để thông. Cả ba loại điếu trên thường kèm theo một que bằng kim loại gọi là cái thông điếu, nhiều khi chỉ cần dùng một chiếc lông gà cũng được.
Điếu bát và điếu ống có nhiều biến thể về hình khối rất đa dạng, kết hợp với chế tác cầu kỳ, bằng vật liệu có giá trị cao nên có thể coi là một tác phẩm nghệ thuật và trở thành món đồ sưu tập made in đieu cay vietnam. của những người yêu thích.
Cách hút Sợi thuốc lào được vê tròn lại thành viên cỡ như đầu ngón tay út và tra vào nõ điếu. Sau đó dùng lửa để đốt cho thuốc cháy tạo thành khói đồng thời dùng miệng để hút. Châm lửa, tốt nhất là dùng đóm, là những mảnh tre, nứa, chẻ nhỏ và mỏng, sau đó đem ngâm nước, phơi khô ... để lửa cháy trong một khoảng thời gian vừa đủ, lại không có mùi lẫn vào như khi dùng que diêm.
Mân mân, mó mó đút ngay vào
Thủy hỏa tương giao sôi sùng sục
Âm dương hòa khí sướng làm sao! (Hồ Xuân Hương)
Lúc bắt đầu hút, người hút hít vào từng hơi ngắn để có thêm ô xy cho thuốc cháy đều và khói tích tụ trong thân điếu rồi mới hít một hơi thật sâu kèm theo một lượng khói lớn. Trước đó, người hút thường thổi một hơi ngắn và mạnh để xái thuốc lào văng ra khỏi nõ điếu. Động tác này đòi hỏi phải khéo léo để xái thuốc bắn ra đúng vị trí mình muốn, và phải có kinh nghiệm mới thực hiện thuần thục được.
Khói thuốc lào đã được làm giảm nhiệt và lọc bớt một số chất nhờ đi qua nước chứa trong thân điếu. Trong khi hút, hơi và khói thuốc khiến cho nước chứa trong điếu và khí phát ra tiếng kêu; người hút thích tiếng kêu phải giòn giã để tăng phần thú vị. Âm thanh này phụ thuộc cấu tạo của điếu và lượng nước đổ vào đó.
Thành phần của lá thuốc lào cũng tương tự thuốc lá và người hút hít vào lượng khói khá nhiều trong một lần hút nên cảm giác say thuốc mạnh hơn thuốc lá và có thể gây nghiện. Cảm giác say thuốc lào mạnh đến mức người mới hút hoặc người nghiện nhưng hút vào buổi sáng thường bị mất thăng bằng, nếu tư thế ngồi hút không vững rất dễ bị ngã, nên mới có câu: Vừa bằng hạt đỗ đánh ngã bố mày. Thuốc lào tiến vua Không ai biết đời Vua nào, ông Vua nào hút thuốc lào và được nhận thuốc lào tiến Vua. Đời Vua Lê Thần Tông, người Ai Lao đem cây ấy đến, dân ta trồng. Sách đồng Khánh địa dư chí lược ghi "Thuốc lào xã Yên Tử Hạ là thứ thuốc thuộc loại ngon nhất". Thường để tiến Vua!
Thương hiệu độc quyền quốc gia thuốc lào tiến Vua được công nhận từ rất lâu đời. Đó là thuốc lào trồng trên đất làng An Tử Hạ, tổng Hán Nam, huyện Tân Minh, phủ Nam Sách , trấn Hải Dương, Chỉ có thuốc tổng Hán Nam, khi bao gói được buộc bởi lạt tre nhuộm đỏ, các nơi khác chỉ được buộc lạt tre trắng, nếu gian lận, buộc lạt đỏ sẽ bị nhà chức trách phạt tiền rất nặng, thậm chí có thể bị tịch thu. Khi bán buôn cho khách, đơn vị tình bằng "cong", ở các nơi khác phải đóng 23 bánh một cong, riêng ở tổng Hán Nam được đóng 22 bánh một cong, nhưng vẫn được tính giá theo cong 23 bánh. Thương hiệu độc quyền này vẫn được các nhà Đoan thời thuộc Pháp áp dụng cho đến trước năm 1945 mới thôi.
Thuốc lào thuộc loại cây thảo mộc, ra hoa, kết hạt, gieo trồng theo chu kỳ mùa vụ hàng năm. Lúc đầu mọc hoang ở bên đường, bãi cỏ, lá xanh mùi hắc, khô nhai thấy đắng, đốt thấy thơm, vê cuộn đốt hút khói vào họng thấy say, đê mê, hay hay ... Sau nhiều người ưa chuộng thành quen, và các sự tích về thuốc lào được dân gian ca sự ...
Thơm mồm bổ phổi, diệt trùng lao.
Tay cầm đóm như Triệu Tử cầm đao.
Mắt lim dim như Khổng Minh cầu gió.
Hút thuốc lào cho cao hãnh diện
đóm lửa là ánh chớp giữa đêm đông
Hút một hơi nghe sấm chớp đùng đùng
Nhả khói ra là rồng bay phượng múa.
Như câu chuyện tình (giữa hai huyện Vĩnh Bảo và Tiên Lãng). Có đôi trai gái yêu nhau ra bờ sông hóng mát, thấy lá thuốc lào cuộn hút rồi say, ngủ quên, khi nước triều lên, cả hai đều chết đuối ... vì thế Vĩnh Bảo và Tiên Lãng có thuốc lào ngon nổi tiếng. Người ta gọi cây thuốc lào là cây "tương tư thảo", hoặc say như điếu đổ ... Không phải là thứ ẩm thực, nhưng thuốc lào lại là "món" không thể thiếu trong đời sống xã hội thường ngày của số rất đông dân chúng.
Hút thuốc lào: Đã là tập quán ở Việt Nam, là thói quen của mọi tầng lớp người Già trẻ, trai gái cả phụ nữ và trẻ em, khu vực nông thôn, và dân nghèo thành thị chiếm tỉ lệ người hút cao, bến tàu, bến xe ... hầu hết trong cả nước. Hút cho vui, mỗi khi gặp nhau, sau lúc lao động mệt mỏi ... hút cho đỡ đói, "hút thuốc lào nói chuyện thế giới", hút cho đỡ cơn nghiền ... chính vì điều đó đã nâng lên thành "Văn hoá hút thuốc lào".
Thằng bé châm đóm lăn quay ra nhà
Có cô hàng xóm về qua
Ngửi phải hơi thuốc say ba bốn ngày
Ngọc Hoàng trông thấy khen hay
Vén mây nhìn xuống cũng say thuốc lào
Quan hệ, văn hoá thuốc lào cũng lạ, chỗ nào có điếu, có thuốc lào là tụ tập ngay, chả phân biệt quen hay lạ. Như chuyến tàu đêm, mọi người gà gật ngủ, nhưng nghe thấy tiếng rít điếu cày ro ... ro ... , hoặc ngửi mùi thơm khói thuốc lào là mò đến "làm một bi" hoặc xin "bắn một ngao" để bắt chuyện làm quen, hoà nhập luôn. Hút như thế nào mới sành điệu Hút thuốc không chỉ cho đỡ cơn thèm theo thói quen, mà còn là sự thưởng thức, thể hiện nét "văn hoá hút thuốc lào" của người Việt.
Hút một điếu thuốc mỹ mãn phải có 3 yếu tố: Thuốc ngon, điếu sạch, đóm cháy đều. Dùng cái thông nõ vài ba lần cho hết bã đọng trong nõ, giẻ lau vài lần lên quả điếu cho sạch, thổi se điếu cho thông, vê vê các sợi thuốc bằng hạt ngô, hạt đỗ (đậu) tra vào nõ, châm lửa đóm tre – đóm tre chẻ mỏng, hay nứa khô, (đã ngâm nước và phơi khô) hoặc các vật liệu cháy đượm khác, độ cháy phải đều đủ để đốt hết một điếu thuốc.
Rít một hơi đầu: Roọc! Roọc! Ngừng rít, bỏ đóm ra khỏi nõ, dùng ngón tay dụt dụt vào thuốc trong nõ điếu. Tiếp tục rít: Roọc. roọc ... roóc ... roóc ... ... roóc ... tăng tốc đến đỉnh điểm của hơi rít, những sợi thuốc trong nõ đã tàn trắng, trong cổ họng rít đã đầy khói thuốc. Ngừng rít, tay búng nhẹ cho tắt đóm, bỏ se điếu khỏi miệng, cũng là lúc người hút kịp há miệng để khói thuốc bay ra, khói trắng như mây, mùi thơm lan toả, người đê mê hổn hển thở, mắt lim dim, chân tay bủn rủn giây lát. Người "nghiện" ngửi mùi khói thuốc có thể biết được thuốc ngon hay thường.
Buổi sáng sớm ngủ dậy, chưa ăn uống gì, "rít" một điếu thuốc ngon, hớp một ngụm trà nóng mới cảm nhận được hết cái đê mê, sung sướng, có khi say mềm đến vài phút. Đó là cái lý do mà nhiều người không sao bỏ được Thuốc Lào!
đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên.
Dẫu sao, phận nổi trôi của cây thuốc lào, và sự nhọc nhằn của người trồng thuốc, cùng với mọi tầng lớp người trong dân gian, đam mê hút thuốc, từ đời này qua đời khác, vẫn dan díu, thuỷ chung tạo ra "Văn hoá hút thuốc lào", làm cho thuốc lào đi vào sự tích và trở thành huyền thoại ...
Thằng con châm điếu lăn quay ra nhà,
Có anh hàng xóm đi qua,
Hít phải khói thuốc về nhà còn say
Chị vợ tưởng muốn gì đây
Hun cho một cái cũng say thuốc lào
Thú thật, người viết bài này cũng đã nhiều lần say thuốc lào như ai, cũng từng trải nghiệm qua cảm giác đê mê đến ngất ngây của cái sự sung sướng ... thuốc lào ấy rồi, quả là rất tuyệt vời. xin được chia sẻ cùng các đồng đạo ... thuốc lào.
