Có nhiều cơ chế sinh học xảy ra đối với 1 cặp NST tương đồng. Mỗi cơ chế đều có ý nghĩa khác nhau góp phần ổn định bộ NST của loài.
1. Cơ chế nhân đôi của nhiễm sắc thể
2. Cơ chế trao đổi đoạn
3. Cơ chế phân li:
4. Cơ chế tổ hợp tự do của NST
5. Cơ chế đột biến dị bội thể
6. Cơ chế đột biến cấu trúc NST