Trong đội ngũ những nhà thơ nữ của thời kì văn học trung đại Việt Nam,Hồ Xuân Hương được coi là nhà thơ tài hoa và đọc đáo nhất. Cuộc đời bà gặp nhiều éo le,trắc trở thế nhưng những tác phẩm thơ ca của bà vẫn thấm đẫm tình thương con người,ngời sáng niềm tin và trân trọng đối với người phụ nữ.Một trong những bài thơ hay nhất của bà là"Bánh trôi nước".
"Bánh trôi nước"-ta hiểu nhà thơ viết về cái bánh trôi-đặc sản của dân tộc mà người dân Việt Nam ai ai cũng biết. Vậy mà than ôi! Hồ Xuân Hương đã nói về số phận của bà bằng việc nhân hóa cái bánh trôi. Nghĩa thứ nhất, còn gọi là nghĩa tả thực,nghĩa nổi:qua lời tâm sự của"bánh trôi", người đọc thấy hiển hiện hình ảnh và quá tình sinh thành của chiếc bánh trôi.Bánh trôi mang màu trắng của bột nếp,có hình tròn xinh xẻo.Nếu người làm bánh nhào bột nhiều nước quá thì bánh"nát"(nhão),ít nước quá thì "rắn"(cứng).Khi cho vào nước nguội,bánh chìm,lúc nước sôi,chín tới,sẽ nổi lên.Dù bánh rắn hay nát,tròn hay méo thế nào,cái nhân đường bên trong vẫn ngọt ngào tươi đỏ,chiếc bánh vẫn đem lại cho mọi người niềm vui,miếng ngon tỏng ngày lễ,ngày hội,.. Hồ Xuân Hương quả là người biết miêu tả sự vật! QUa ngôn ngữ thơ của bfa, hình ảnh chiếc bánh trôi hiện ra thật đáng yêu.Chiếc bánh đáng yêu vì bản thân nó đpẹ xinh,ngon ngọt mà còn đáng yêu hơn nữa là cách nói,điệu nói của bánh trôi:"Thân em...,mà em...".
Nghĩa thứ hai của bài thơ rõ ràng là nói về nhan sắc,thân phận và phẩm chất của con người,những người phụ nữ VN trong XHPK xưa:"Thân em vừa trắng lại vừa tròn/Bảy nổi ba chìm với nước non". hai câu thơ đầu vừa tả nhan sắc, vừa kể thân phận con người. Nhân vật trữ tình dùng địa từ "em"để xưng hô:"Thân em",gần gũi với cách nói của biết bao bài ca dao-dân ca. Tiếp sau, cô gái hay người phụ nữ tự giới thiệu về mình"vừa trắng lại vừa tròn".Nghệ thuật dùng từ thật khéo léo.Nghãi tả thwucj đúng là vẻ đẹp của chiếc bánh trôi.Nhưng ý nghĩa ẩn dụ thì đây chính là nhan sắc,phẩm hạnh người phụ nữ.Phụ nữ Vn thật đẹp!Hồ Xuân Hương ko chỉ ca ngợi nhan sắc,vẻ đpẹ bên ngoài mà trân tọng cả tâm hồn,đức hạnh bên trong.Tiếp sau đến câu thơ thứ hai,giọng thơ có chút chùng xuống để kể về thân phận chị em:"Bảy nổi ba chìm với nước non" để kể tóm tắt cuộc đời con người,nhất là phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Cụm từ "với nước non" nhấn mạnh thêm cuộc đời long đong,vất vả của người pn.
Đến hai câu thơ cuối, thân phận của người phụ nữ lại càng được nhấn mạnh thêm, bản chất,đạo đức của chị em càng được đề cao hơn:"Răt snats mặc dầu tay kẻ nặn/Mà em vẫn giữ tấm lòng son".2 câu thơ hình tượng hóa cuộc đòi không được làm chủ,ko đc tự quyền quyết định hạnh phcus của người pn xưa.Nhưng bản lĩnh của con người,nhất là người PNVN,trong đó có nữ sĩ Hồ Xuân Hương thì luôn luôn vượt lên cảnh ngộ.Quan hệ từ"Mặc dầu..mà.."tạo nên hai nghĩa đối lập rất ấn tượng.Rõ ràng,người pnvn đã vượt lên,đã thách thức chiến thắng hoàn cảnh,chiến tahwnsg số phận để giữ vững phẩm chất,đạo đức.Hình ảnh "tấm lòng son"ở cuối bài thơ ánh lên vẻ đẹp ấy.
Bài thơ ngắn ngủi nhưng thật đa nghĩa. Qua đây ta cảm thông với người phụ nữ xưa.Đồng thời cảm ơn cuộc sống hôm nay đã dành lại công bằng cho phụ nữ.
Chúng ta đang được sống trong một thế giới tràn đầy hạnh phúc, một thế giới có sự bình đẳng về chủng tộc về mọi tầng lớp dân tộc. Mà trong ta có ai biết được trong xã hội xưa người phụ nữ đã phải chịu nhiều khổ cực, tủi nhục, hiu quạnh…Với bản lĩnh, tài năng của mình và cũng là nạn nhân trong xã hội đó, Hồ Xuân Hương đã mạnh dạn nói lên nỗi lòng của những người phụ nữ xưa qua bài thơ ‘Bánh trôi nước” để cảm thông, thương xót cho số phận của người phụ nữ luôn chịu nhiều cơ cực, gian truân.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Bài thơ gợi trong em ấn tượng sâu sắc về số phận chìm nổi và phẩm chất của người phụ nữ thời xưa. Chỉ là chiếc bánh trôi nước mộc mạc, giản đơn thế thôi mà tác giả Hồ Xuân Hương đã làm nên một bài thơ nói lên sự chịu đựng, gánh lấy quan niệm sai trái “trọng nam khinh nữ” của thời bấy giờ. Bài thơ chất chứa biết bao nhiêu tình cảm, nó đã trở thành hình ảnh mới lạ, khiến ai đã đọc qua đều không thể nào quên. Cả bài thơ là hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng, bao hàm hai lớp nghĩa. Tả cách làm bánh trôi nước: bánh làm từ bột nếp, được nhào nặn thành viên tròn, có nhân đường phên, cho vào nồi nước đun sôi để luộc chín, mới bỏ vào thì chìm dưới đáy còn khi chín thì nổi lềnh bềnh trên mặt nước. Bài thơ còn nói về người phụ nữ Việt Nam thời xưa qua hình ảnh bánh trôi nước - một món ăn dân tộc bằng một thứ ngôn ngữ bình dị, gợi tả. Thơ hàm súc đa nghĩa giàu bản sắc, bài thơ biểu lộ niềm thông cảm và tự hào đối với thân phận của người phụ nữ Việt Nam. Nữ sĩ viết bài thơ với tất cả lòng yêu mến, tự hào về bản sắc, nền văn hóa của Việt Nam. Nét bút của Hồ Xuân Hương tuy miêu tả không nhiều nhưng đã tả đủ, đúng và chân thực về bánh trôi nước.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
Tác giả làm cho câu thơ sinh động lên bằng cách sử dụng từ “Thân em” để người phụ nữ có thể hóa thân vào những chiếc bánh trôi nước dân dã, bình dị. Hàm chứa bên trong vẫn là ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ biến họ thành những đóa hoa xinh đẹp, lộng lẫy và thắm tươi nhất của cuộc đời, làm cho cuộc sống này thêm tươi đẹp. Khi dùng lối xưng hô đó, em đã liên tưởng đến những câu ca dao quen thuộc như
“Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”
Cảm nhận sâu sắc hơn thì hình ảnh chiếc bánh trôi sẽ mờ dần và hiện lên hình ảnh người phụ nữ với vẻ đẹp cân đối, đầy đặn, xinh xắn về thể chất và trong sáng về tâm hồn. Tác giả dùng cặp quan hệ từ “vừa…vừa…” khiến giọng thơ như hàm chứa niềm kiêu hãnh, tự hào về vẻ đẹp của người phụ nữ.
“Bảy nổi ba chìm với nước non”
Câu này có giọng thơ chuyển đổi đột ngột như một lời than thở. Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” được vận dụng tài tình nhằm gợi tả số phận người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến xưa, số phận long đong, vất vả, cảnh sống chịu nhiều khổ đau. Để bày tỏ nỗi xúc động thương cảm của bà khi đứng trước số phận lênh đênh chìm nổi chẳng biết đi về đâu của người phụ nữ, chỉ mặc cho số phận định đoạt. Tôi tự hỏi: Một người phụ nữ đẹp đến thế mà vì lẽ gì phải chịu đựng cuộc đời như vậy, chẳng lúc nào được sống trong cuộc sống vui vẻ, hạnh phúc? Nối tiếp lời tâm sự đó là cụm từ “với nước non” giúp ta hình dung ra không gian mênh mông, không biết đi về đâu, khó tìm được nơi hạnh phúc. Người con gái trên đã trở thành biểu tượng cho tất cả phụ nữ dưới thời phong kiến. Em thấy xã hội phong kiến thật bất công đối với phụ nữ. Em thật thương cảm, xót xa cho thân phận, cuộc đời của họ.
“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”
Giọng thơ từ đây chuyển sang ngậm ngùi, cam chịu. Tác giả sử dụng một biện pháp tinh tế: đảo ngữ, nói lên cuộc đời người phụ nữ phải sống lệ thuộc, phụng dưỡng cho cha mẹ, chồng con đến hết cuộc đời. Trên cuộc đời này làm gì có quan niệm vô lí đến thế! Vậy biết bao giờ họ mới có được cuộc sống tự chủ cho chính bản thân mình. Họ phải đau khổ biết bao để chịu đựng những thứ đạo lí như thế. Bây giờ, trước mắt em là hình ảnh người phụ nữ cúi đầu trước số mệnh. Cặp từ trái nghĩa “rắn-nát” như diễn tả thân phận trôi dạt giữa dòng đời, được hạnh phúc hay buồn khổ tùy thuộc vào “người làm bánh”. Em cảm thấy thật xót xa và đồng cảm với họ vì bị mất đi quyền làm chủ chính bản thân mình khi mang thân phận phụ nữ
“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Giọng thơ tự hào, quả quyết biểu thị thái độ kiên trì, bền vững. Giữa sóng gió cuộc đời mà vẫn giữ “tấm lòng son” để tượng trưng cho phẩm chất sắc son, thủy chung, chịu thương, chịu khó của người phụ nữ Việt Nam đối với chồng con, với mọi người tuy bị cuộc sống đối xử không công bằng trong cuộc đời. Câu thơ là lời khẳng định cái đẹp bên ngoài có thể phai nhưng vẻ đẹp tâm hồn luông còn mãi, nó còn biểu lộ khá đậm tính cách của Hồ Xuân Hương và cảm thương cho người phụ nữ thời phong kiến. Bài thơ thật quý giá và đáng trân trọng, điều này đã làm cho bài thơ có ý nghĩa và giá trị lâu bền đến ngày nay.
Ngày nay, người phụ nữ đã được đề cao và tôn vinh nhưng họ vẫn giữ được nét đẹp của người phụ nữ truyền thống. Đây là bài thơ hay mà sâu sắc, nó xứng đáng được lưu giữ mãi về sau
** Bạn tham khảo trước đi nhé, mình nên chắt lọc ý từ nhiều bài mới cộng thêm cảm nhận của chình mình nữa thì mới hay nhé.
