Vì từ vựng không thể được tích lũy trong thời gian ngắn, nên đây là một trong những lý do tại sao các bậc cha mẹ và giáo viên cần nhấn mạnh đến tầm quan trọng của từ vựng cho con cái và học sinh của họ khi chúng còn nhỏ. Khi con bạn lớn lên, việc tích lũy vốn từ vựng của chúng sẽ càng trở nên khó khăn. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng đọc sách thì có lợi hơn nhiều so với việc xem truyền hình. Tại sao? Đơn giản là vì hầu hết từ vựng bạn nghe thấy trên truyền hình là những từ vựng cơ bản, và đôi khi hơi thô tục. Nhiều công ty phát thanh truyền hình ít quan tâm đến việc giáo dục khán giả, họ chỉ chú trọng đến tính giải trí. Cho nên, hãy hướng dẫn con trẻ biết cân bằng và nên ưu tiên cái nào hơn: xem tivi hay đọc sách.
Nhìn chung, trẻ em có nhiều thời gian để đọc sách hơn người lớn. Một khi trở thành người lớn, bạn phải làm lụng để kiếm sống cũng như giải quyết với các vấn đề xảy ra hằng ngày nên chẳng còn thì giờ để đọc sách. Vì vậy đọc sách ngay từ nhỏ và đọc thường xuyên sẽ mang đến hiệu quả tích cực. Ngay từ bé, nếu trẻ nhỏ được khơi gợi niềm yêu thích đọc sách, thì khi lớn lên việc đọc sách không còn là một việc "phải làm" nhưng đã trở nên một thói quen hay nói đúng hơn là một niềm "đam mê". Nhờ đó, vốn từ vựng của trẻ cũng ngày một tăng lên theo năm tháng.Nhiều người thích theo học các lớp cải thiện vốn từ vựng, số khác thấy rằng học trong lớp thật nhàm chán. Bởi vì các giáo viên tiếp cận vấn đề học từ theo lập trường chuyên môn, và đôi khi quá tập trung vào những thứ như cấu trúc câu, phân tích từ vựng. Xin nhấn mạnh là học trong lớp không phải là không tốt, tuy nhiên có một cách rất hiệu quả để cải thiện vốn từ vựng mà tôi đã nói đến trong bài blog Vốn từ phong phú - Quan trọng hay không?. Đó chính là: Đọc sách. Đọc sách thật sự là cách tốt nhất và đơn giản nhất để cải thiện vốn từ vựng. Nói đến đọc sách, thoạt nhiên nghe có vẻ tầm thường quá, nhưng thật ra không phải vậy. Nhiều người rất ít khi đọc sách, và nếu có đọc thì họ chẳng nâng cao vốn từ lên được bao nhiêu. Tại sao lại như vậy?
Thứ nhất, muốn nâng cao vốn từ, phải biết lựa chọn sách mà đọc. Rõ ràng là đọc những quyển tạp chí lá cải, tạp chí thời trang hoặc tiểu thuyết hư cấu thì chẳng có gì sai trái, nhưng chúng không giúp bạn nâng cao vốn từ lên được nhiều. Nguyên nhân là vì hầu hết những tài liệu dạng này thường được viết ở trình độ cơ bản. Các nhà xuất bản và tác giả hiểu rằng sách dạng này mà viết ở trình độ cao cấp thì doanh số bán hàng sẽ tụt nhanh như xe không phanh xuống dốc, còn sách ở trình độ cơ bản thì ai cũng có thể đọc và hiểu được. Kiểu làm sách báo như trên sẽ mang đến lợi nhuận cho người bán và nhà sản xuất, nhưng điều này chẳng có ích gì cho những người muốn cải thiện vốn từ vựng.
Nếu không tin, bạn hãy chọn lấy một tờ báo lá cải và đọc thử xem. Bạn dễ dàng thấy thông tin trong báo được viết ở trình độ cơ bản. Thông tin hoàn toàn không kích thích óc tò mò để bạn phải nỗ lực ghi nhớ từ vựng. Đọc những thứ như vậy chẳng giúp bạn nâng cao vốn từ. Khi đọc sách, bạn hãy chọn những cuốn sách có văn phong và cách dùng từ ít được sử dụng trong giao tiếp hằng ngày. Đấy là những cuốn sách giúp bạn nâng cao vốn từ vựng của mình. Ví dụ, hãy thử đọc một cuốn sách viết về triết học, thiên văn học hoặc một cuốn sách nói về văn học cổ điển. Đây là những quyển sách làm tăng vốn từ của bạn lên. Thêm vào đó, bạn được tiếp thu những kiến thức mới về thế giới xung quanh. Ngoài ra, khi đọc sách, bạn tiếp xúc với nhiều loại thông tin, bạn phải suy nghĩ để chọn lọc và tiếp thu, thế là bộ não của bạn được luyện tập hằng ngày. Cho nên những người thường xuyên đọc sách có chỉ số IQ cao hơn những người không đọc sách.
Thứ hai, mở rộng vốn từ đòi hỏi bạn phải mở rộng chủ đề đọc sách. Để nâng cao vốn từ vựng, bạn nên đọc nhiều loại tài liệu thuộc nhiều nguồn và chuyên ngành khác nhau. Nếu bạn thích lãng mạn, hãy thử đọc sách khoa học viễn tưởng. Nếu thích khoa học viễn tưởng, sao bạn không tìm đọc tiểu thuyết lãng mạn? Giống như việc đoán biết sở thích của một người khi xem thư viện sách cá nhân của họ, tương tự người ta cũng có thể xác định lượng từ vựng của bạn căn cứ vào những quyển sách bạn đọc. Một người có trong thư viện nhà mình quyển "Chiến tranh và Hòa bình" sẽ có khả năng đạt được vốn từ vựng cao hơn so với người sở hữu cuốn tiểu sử được viết bởi một người đẹp nổi tiếng.
Nhiều người có xu hướng thiên về một phía. Có người chỉ thích đọc sách người thật việc thật, có người chỉ yêu thích tiểu thuyết viễn tưởng. Điều quan trọng là phải có sự cân bằng. Tiểu thuyết hư cấu giúp bạn giải trí nhưng không giúp mở rộng vốn từ vựng nhiều như những quyển sách khoa học vì những quyển này dùng từ ngữ phong phú và phức tạp hơn. Nhiều cuộc nghiên cứu đã chứng minh rằng: Đọc sách thuộc thể loại yêu thích tăng vốn từ lên một, còn đọc sách thuộc thể loại bạn không yêu thích làm tăng vốn từ lên mười. Nếu bạn chú trọng đọc các quyển sách tự nhiên xã hội, người thật việc thật, thì không những vốn từ vựng được tăng thêm mà kiến thức văn hóa, xã hội, khoa học của bạn cũng được nâng cao ít nhiều.
Khi bạn giới hạn trong những thể loại mình thích đọc, bạn đang vô tình hạn chế vốn từ vựng của chính mình vì một số từ vựng chỉ xuất hiện trong những thể loại cụ thể. Điều quan trọng là bạn biết cách cân bằng khi lựa chọn chủ đề giữa viễn tưởng và thực tế, giữa hư cấu và khoa học.Tôi muốn nhấn mạnh là nâng cao vốn từ vựng không đơn giản là chọn một cuốn sách và đọc. Để thành công trong bất cứ việc gì, bạn phải thực sự nỗ lực và rèn luyện mới mong đạt được thành quả như mục đích đề ra. Việc đọc sách nâng cao vốn từ cũng không ngoại lệ. Bạn không bao giờ đạt được vốn từ như mong muốn nếu chỉ lướt nhanh qua một quyển sách rồi vất nó vào trong xó. Khi đọc sách, gặp phải một từ mới, bạn nên tra trong từ điển. Hành động tra từ đồng nghĩa với việc "cài đặt" từ mới trong não bộ, và nâng cao khả năng nhớ từ trong tương lai. Từ điển là một trong những tài liệu tham khảo quan trọng nhất của người đam mê đọc sách. Bạn không nên hiểu theo nghĩa đen là phải đọc hết quyển từ điển, đọc từ đầu đến cuối, và học hết những từ trong ấy.
Các nhà khoa học đã chứng minh rằng đọc sách giúp cải thiện vốn từ vựng của bạn đáng kể. Khi đọc, não của bạn tiến hành phân tích những từ ngữ xuất hiện trên trang giấy. Bạn quét mắt qua các trang sách, não bộ sẽ phiên dịch ý nghĩa của chúng. Như bạn thấy đấy, đây là một quá trình rất phức tạp. Đôi khi, việc tra từ không phải lúc nào cũng thật sự cần thiết vì các câu xung quanh từ có thể truyền tải ý nghĩa của nó. Tuy nhiên, từ điển vẫn là sách tham khảo không thể thiếu dành cho bất cứ ai thực sự quan tâm đến việc cải thiện vốn từ vựng. Khi bạn đọc nhiều loại sách khác nhau, bạn sẽ tự nhiên bắt gặp những từ mà bạn không biết. Thay vì lướt qua những từ mới này, bạn nên ghi chú lại, và dành thời gian tra cứu để biết nghĩa của chúng. Theo các nhà khoa học, hành động ghi chú từ vựng để tra cứu sẽ giúp nâng cao tối đa vốn từ.
Nếu bạn cảm thấy khó khăn để hiểu nhiều từ trong một quyển sách thì có nghĩa là cuốn sách được viết ở trình độ cao hơn nhiều so với vốn từ vựng của bạn. Tốt hơn là bạn nên chọn đọc những quyển sách được viết đơn giản hơn. Tuy nhiên, cũng không nên đọc những quyển sách quá dễ, dưới mức trình độ của bạn. Nếu quyển sách được viết ở trình độ dưới vốn từ vựng, bạn sẽ chẳng học hỏi được gì cả, và vốn từ vựng sẽ chẳng cải thiện được thêm chút nào. Cần có sự cân bằng ở đây. Hãy đọc những quyển sách thực sự thách thức óc tò mò và học hỏi của bạn, và đừng quá khó hiểu để bạn cảm thấy mau chán.
