Một mặt người bằng mười mặt của.
Một mặt người là cách nói hoán dụ dùng bộ phận để chỉ toàn thể, có nghĩa tương đương như một người. Của là của cải vật chất. Mười mặt của ý nói đến số của cải rất nhiều.
Tác giả dân gian vừa dùng hình thức so sánh (bằng), vừa dùng hình thức đối lập giữa đơn vị chỉ số lượng ít và nhiều (một và mười) để khẳng định sự quý giá gấp bội của con người so với của cải. Dị bản của câu tục ngữ này là: Một mặt người hơn mười mặt của càng khẳng định điều đó.
Không phải là nhân dân ta không coi trọng của cải, nhất là những thứ do mồ hôi nước mắt của mỗi người và của cả gia đình làm việc cật lực cả đời mới có được. Nhưng nhân dân đặt con người lên trên mọi thứ của cải, coi con người là thứ của cải quý báu nhất, không vàng ngọc nào so sánh được.
Câu tục ngữ khuyên mọi người hãy yêu quý, tôn trọng và bảo vệ con người; không nên để của cải che lấp con người. Ngoài ra nó còn phản ánh một hiện thực là người xưa ước mong có nhiều con cháu để tăng cường sức lao động: Đông đàn, dày lũ. Rậm người hơn rậm cỏ. Người ta là hoa đất…). Ông bà cha mẹ thường dành tất cả tình yêu thương cho con cháu.
Bên cạnh đó câu tục ngữ trên còn phê phán thái độ coi trọng của cải và an ủi, động viên những người gặp trường hợp không may : (Của đi thay người. Người làm ra của, của không làm ra người…)
- Nghĩa của câu tục ngữ: Khi bản thân được thừa hưởng thành quả do người khác mang lại thì phải ghi nhớ công ơn người đã mang lại thành quả đó.
- Giá trị của kinh nghiệm: Đây chính là đạo lí “Uống nước, nhớ nguồn” của dân tộc ta, mang lại cho chúng ta bài học về lòng nhân nghĩa, thủy chung. Trong cuộc sống, chúng ta thường xuyên nhận được sự chăm sóc, giúp đỡ và được thừa hưởng thành quả của nhiều người mang lại, vậy chúng ta phải có bổn phận biết ơn và ghi nhớ những công lao to lớn ấy.
- Các trường hợp sử dụng câu tục ngữ:
+ Khuyên con cháu trong cuộc sống cần phải biết ơn, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ. Thế hệ sau phải biết ơn thế hệ trước đã hi sinh công sức và xương máu để xây dựng và bảo vệ đất nước.
+ Lên án những kẻ “vong ân bội nghĩa”, quên đi công lao của những người đã mang lại thành quả cho bản thân hưởng thụ.
