Ngõ vào làng tôi có một ao sen rộng. Những ngày nghỉ học, tôi và em tôi thường ra đó ngắm cảnh.
Gần nửa mẫu ta, quanh năm nước đầy, ao sen tràn dâng sức sống. Nước ao trong veo, nhìn xuống thấy cả mấy chú cá lượn lờ bên những ngọn rong đen thẫm bò quẩn quanh dưới đáy.
Từ bờ nhìn ra, trước mắt chúng tôi, sen chi chít mọc. Lá sen tròn, phủ kín cả mặt ao một màu xanh ngọc sẫm. Trên mặt lá nhăn nheo dường như lúc nào cũng lấp lánh những giọt nước trong vắt một cách lạ kì. Những giọt nước đó lăn tròn trong lòng lá sen mỗi khi có một làn gió nhẹ thoảng qua.
Bước vào mùa hạ, dưới mặt nước bất chợt nhô lên những búp xanh tơ như những nắm tay hẹn sẽ mở ra thành đóa hoa trắng nõn dịu dàng. Còn gì đẹp hơn và tinh khiết hơn những cánh hoa trắng ấy xếp tròn trịa và cân đối làm nền vây bọc lấy những tua nhị vàng sậm nh
ư những sợi tơ run run mỏng mảnh. Bên cạnh những đoá hoa mãn khai ấy là những đóa còn hàm tiếu, chấm trắng còn e ấp vừa mới nhú ra.
Khi ấy, hương sen đã thơm toả khắp nơi. Ấy là một thứ hương thơm riêng biệt, không dễ gì lẫn với bất cứ mùi hương nào khác. Ban trưa, trong làn gió khẽ khàng thổi đến, hương sen trôi nhẹ, thơm đậm đà. Hương thơm ấy như làm dịu hẳn cơn nắng lửa của trưa hè và ru mọi người vào giấc ngủ trưa sậu lắng. Ai đi giữa hương sen mà không thấy tâm hồn mình như nhẹ nhàng, thanh thoát hẳn ra.
Bởi vậy, mỗi lần qua đây, tôi như bồng bềnh giữa mùi hương thân thuộc và đong đưa lòng mình trong lời ru của mẹ thuở nào:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng…
Chắc hẳn ai cũng từng nghe câu thơ nổi tiếng: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen/ Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”. Hoa sen là loài hoa đặc trưng của dân tộc Việt Nam, chính vì vậy khắp mọi nơi, cả ở vùng nông thôn hay chốn thành thị đông đúc cũng có những đầm sen rất đẹp. Và không phải đâu xa, gần nơi em ở cũng có một đầm sen đẹp như thế.
Đầm sen của xóm em không rộng lắm, nhưng sen mọc rất dày. Sen thuộc loài thân mềm. Đầm sen thường rất nhiều bùn, tuy vậy nhưng mặc dù nằm sâu tận dưới đáy bùn nhưng ngó sen vẫn trắng tinh, ngó sen có vị ngọt mát vậy nên là một món ăn rất ngon vào mùa hè. Thân của loài cây này rất mềm, rỗng bên trong nên rất dễ gãy. Lá sen có màu xanh và khá to, hình dáng gần như là hình tròn, và có một tính chất đặc biệt là không thấm nước giống như lá của cây khoai môn. Những hạt mưa rơi xuống trôi tuột và đọng lại ở giữa lá, lá sen có rất nhiều đường gân mọc đều thành một khung hình tròn. Hồi bé mỗi khi trời mưa, chạy mưa chạy qua đầm sen ngắt vội một lá chụp lên đầu, lá sen trở thành chiếc ô nhân tạo của chúng em.
Chắc ai cũng biết cốm lúa mới thơm ngon, người ta làm cốm và cũng dùng lá sen để gói lại. Hoa sen thường nở vào cuối mùa hạ và đầu mùa thu, mùa thu mùa tựu trường cũng là lúc hoa sen nở, mỗi khi đi học ngang qua đó là một lần được ngắm vẻ đẹp của cả đầm sen. Hoa sen có nhiều cánh, khi chưa nở thì chụm lại, lúc nở thì xòe rộng ra, để lộ nhị vàng bên trong. Hoa sen có hai loại: hoa sen trắng và hoa sen đỏ nhưng không phải là đỏ tươi mà gần giống như màu mận chín. Hoa sen trắng mang một vẻ đẹp tinh khiết, tao nhã, còn hoa sen đỏ mang một vẻ đẹp đậm đà. Hoa sen có mùi thơm thoang thoảng, còn có một thức uống được xem như là đặc sản mà có sự góp phần của hoa sen đó là “chè sen” hay chính là chè ướp với cánh hoa sen. Loại chè này uống rất thơm và ngon được dùng làm quà biếu trong những ngày lễ tết.
Được một thời gian, hoa sen tàn, những cánh hoa rụng hết, phần nhị bên trong dần dần hình thành bát sen, đúng như tên gọi bát sen thật giống một cái bát, bên trong cái bát ấy là hạt sen. Hạt sen ăn cũng rất ngon, đồng thời còn được sử dụng trong các món chè, để kho với thịt và cũng là một vị không thể thiếu của thuốc bắc. Những lần đi học về sớm, chúng em rủ nhau xuống ngắt hoa sen về cắm bình để ở nhà, mặc dù biết là việc này xóm em cấm nhưng vẫn ngắt trộm. Đầm sen thường rất sâu nên chúng em chỉ dám bẻ những bông hoa ở gần bờ mà không dám ra xa vì sợ nguy hiểm. Xem trong ti vi người ta muốn lấy hoa sen phải có thuyền, một người trèo thuyền và một người bẻ hoa. Hoa sen cũng giống như rất nhiều loài hoa khác chỉ có mùa riêng của nó, hêt mùa, thường là vào mùa đông đầm sen lụi dần chỉ còn những thân cây khô nhô lên mặt nước. Ai cũng nhớ và mong sớm qua mùa đôn, đến mùa xuân ấm áp để những lá sen đầu tiên ngoi lên khỏi mặt nước và tiếp tục một mùa sen mới.
Đầm sen thật đẹp, đẹp từ lá sen đến hoa sen rồi bát sen, lá và bát sen màu xanh như làm nền cho những bông sen trắng nổi lên như một bức tranh thật hài hòa về màu sắc. Nhớ tới loài hoa này không ai có thể quên những câu thơ này:
“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”.
)
