Viết: Viết văn bản thuyết minh về quy tắc, luật lệ trong một hoạt động hay trò chơi

1. Định hướng

a. Viết bài văn thuyết minh về quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi là giới thiệu những quy định mà các thành viên tham gia hoạt động hay trò chơi ấy cần tôn trọng và tuân thủ.

b. Để viết bài văn thuyết minh về quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi, các em cần chú ý: 

1. Xác định hoạt động hay trò chơi cần thuyết minh.

2. Tìm thông tin về hoạt động hay trò chơi đó ở các nguồn khác nhau; chọn lọc những thông tin quan trọng, tập trung vào các thông tin liên quan đến quy tắc, luật lệ của hoạt động hay trò chơi đã xác định.

3. Xác định bố cục của bài văn; lựa chọn trật tự sắp xếp các thông tin chính, chú ý làm nổi bật các thông tin về quy tắc, luật lệ của hoạt động hay trò chơi.

4. Xác định hình thức trình bày: chữ viết kèm theo hình vẽ hoặc tranh, ảnh để giới thiệu, minh họa về quy tắc, luật lệ của hoạt động hay trò chơi.

5. Có thể trình bày bài văn bằng cách viết tay hoặc thiết kế trên máy vi tính.

2. Thực hành

Bài tập: Dựa vào các văn bản đã học ("Ca Huế", "Hội thi thổi cơm", "Những nét đặc sắc trên "đất vật" Bắc Giang"), hãy viết bài văn thuyết minh về một số quy tắc, luật lệ cho một trong các hoạt động hay trò chơi đã được giới thiệu hoặc các hoạt động hay trò chơi tương tự của địa phương em.

a. Chuẩn bị

- Xác định hoạt động hay trò chơi được em thuyết minh về quy tắc, luật lệ.

- Xem lại văn bản đọc hiểu về các hoạt động hay trò chơi đó.

- Tìm hiểu thêm thông tin và thu thập tranh, ảnh về hoạt động hay trò chơi mà em định viết bài văn thuyết minh.

b. Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý cho bài viết bằng cách đặc và trả lời các câu hỏi sau:

• Đó là hoạt động hay trò chơi gì? Diễn ra ở đâu?

Bài văn thuyết minh về hội thi giã bánh giầy ở làng Mộ Chu Hạ - Phú Thọ.

• Mục đích của hoạt động hay trò chơi ấy là gì? Đối tượng tham gia là ai?
  • Mục đích: 
    • Phục vụ giỗ Tổ Hùng Vương.
    • Tỏ lòng tôn kính, tưởng nhớ Vua Lê Đại Hành.
    • Ôn lại truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, nhớ các vua Hùng dạy dân trồng lúa, nhớ sản vật trời đất ban cho.
  • Đối tượng tham gia: Hội thi giã bánh giầy là cuộc thi tài thi sức giữa 4 giáp: Đông, Tây, Nam, Bắc tương đương với 4 dòng họ lớn trong làng.
• Trình tự tiến hành hoạt động hay trò chơi ấy như thế nào?
  • Chuẩn bị: làm cối, chày giã bánh.
  • Lễ tế.
  • Ngày hội: bắt đầu hội thi giã bánh giầy.
• Có những quy định gì về hoạt động hay trò chơi ấy?
  • Chuẩn bị cối và chày giã.
  • Tế lễ và lấy nước từ ngã ba sông Hạc; chuẩn bị gạo nếp hoa vàng.
  • Phần hội: cuộc thi bắt đầu: đòi hỏi sự khéo léo của người giã.
  • Bánh có màu trắng, tròn, tròn mịn, đẹp mắt thì giành chiến thắng.
• Giá trị và ý nghĩa của hoạt động hay trò chơi ấy là gì?

Nhắc nhở thế hệ tương lai biết trân trọng đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và bảo tồn loại hình di sản văn hoá phi vật thể trên quê hương đất Tổ.

- Lập dàn ý cho bài viết bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục ba phần:

• Mở bài: Giới thiệu hoạt động hay trò chơi. 

Nhắc đến Mộ Chu là người ta nghĩ tới hoạt động văn hoá dân gian giã bánh giầy phục vụ giỗ Tổ Hùng Vương và tỏ lòng tôn kính, tưởng nhớ Vua Lê Đại Hành - người có công lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống giành thắng lợi. Từ đó 1 năm 2 lần hội thi giã bánh giầy vào dịp 10/1 và 10/3 âm lịch đã trở thành truyền thống của người dân làng Mộ Chu Hạ. Lễ hội của dân làng Mộ Chu Hạ không gì hơn ngoài việc ôn lại truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, nhớ các vua Hùng dạy dân trồng lúa, nhớ sản vật trời đất ban cho. Hội thi giã bánh giầy là cuộc thi tài thi sức giữa 4 giáp: Đông, Tây, Nam, Bắc tương đương với 4 dòng họ lớn trong làng.

• Thân bài: Giới thiệu chi tiết các quy tắc, luật lệ của hoạt động hay trò chơi theo một trật tự nhất định.

Để chuẩn bị cho cuộc thi, ngay từ trong năm các giáp phải đi lấy đá Đông Triều về làm cối giã. Cối làm ra phải mịn mặt, sâu lòng, để được vững vàng trên mặt đất. Chày giã bánh được làm từ cây tre bánh tẻ vừa lên đủ lá, chặt lấy đoạn gốc dài khoảng 1,6m, ba đốt dưới cạo bỏ lớp cật, đầu vót tròn xoa nhẵn. Phần trên chày được sơn đỏ hoặc dán giấy màu.

Chiều ngày mùng 9 tháng Giêng, phần tế lễ diễn ra tại đình làng Mộ Hạ. Trong phần tế lễ có 1 khâu quan trọng của ngày hôm sau liên quan đến giã bánh, đó là đi lấy nước từ Ngã ba sông Hạc đem về. Đây là thứ nước thanh khiết được đựng trong âu gốm đặt lên bàn thờ, dùng để thờ cúng suốt năm. Gạo nếp hoa vàng cũng được ngâm bằng thứ nước này từ đêm mùng 9, trước khi ngâm gạo được chọn kỹ lưỡng, không được lấy tay chọn mà phải dùng đũa, hạt gạo mẩy đều, không nứt vỡ đôi. 

Sáng ngày 10 tháng Giêng là vào chính tiệc. Buổi sáng, làm lễ tế báo cáo thần linh, cầu thành hoàng phù hộ cho làng ấm no, thịnh vượng. Sau lễ tế là phần hấp dẫn nhất ngày hội. Khi công tác chuẩn bị của 4 giáp được hoàn tất, chọn giờ hoàng đạo ông chủ lễ đánh hồi trống hiệu lệnh chạy quân xung quanh đình. Sau đó 4 đội tề tựu trước sân thành 4 hàng dọc làm lễ trước khi vào cuộc thi. Ông chủ tế hô to, theo nhịp các vận động viên giãn đều bái theo mệnh lệnh: thiên bái - bái trời, địa bái - bái đất, thánh bái - bái người được thờ. Cuộc thi tài bắt đầu. Khi xôi chín mềm, dẻo dính, hương thơm ngào ngạt thì đổ vào cối rồi bắt đầu giã. Đây là những náo động, gay cấn nhất của cuộc thi, bởi xôi nếp nóng càng giã càng dính đòi hỏi người giã không chỉ khỏe mạnh mà phải thật khéo léo. Tiếng thậm thình hòa vang cùng tiếng chiêng trống thúc giục liên hồi, xung quanh dân làng reo hò náo nhiệt cổ vũ cho giáp của mình mau giành phần thắng.

Chọn 4 giáp mỗi giáp 3 chiếc bánh giầy đẹp nhất đưa vào đền làm lễ rồi lại đem ra để chấm giải. Ngoài yêu cầu về thời gian, bánh đạt giải phải có màu trắng trong, tròn mịn, nây đều. Giáp nào được giải thì năm đó dân làng gặp nhiều may mắn, được mùa ấm no.

• Kết bài: Nêu giá trị và ý nghĩa của hoạt động hay trò chơi.

​Trải qua mấy nghìn năm lịch sử, bánh giầy làng Mộ Chu Hạ vẫn được người dân gìn giữ nguyên vẹn về hình dáng, hương vị. Tục giã bánh giầy truyền thống làng Mộ Chu Hạ đã trở thành nét đẹp văn hoá, truyền thống, nhắc nhở thế hệ tương lai biết trân trọng đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và bảo tồn loại hình di sản văn hoá phi vật thể trên quê hương đất Tổ.

c. Viết

Dựa vào dàn ý đã lập, thực hành viết với những yêu cầu khác nhau:

- Rèn luyện viết một đoạn văn (mở bài, kết bài hoặc một ý lớn trong phần thân bài) mà em thấy tâm đắc.

- Viết bài văn thuyết minh hoàn chỉnh.

d. Kiểm tra và chỉnh sửa

Kiểm tra đoạn văn hoặc bài văn đã viết theo cả hai yêu cầu:

- Xem xét bố cục và nội dung các ý nêu trong đoạn văn, bài văn thuyết minh về quy tắc, luật lệ của một hoạt động hay trò chơi đã hợp lí và đầy đủ chưa.

- Rà soát, phát hiện và sửa các lỗi trong trình bày, diễn đạt,...