Viết: Tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài

1. Định hướng

 a) Tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài là chuyển nội dung văn bản gốc thành các bản tóm tắt có độ dài khác nhau. Ví dụ, từ văn bản Ghe xuồng Nam Bộ hoặc văn bản Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa có thể tóm tắt thành 5 – 6 dòng nhưng cũng có thể tóm tắt trong nửa trang hoặc một trang giấy. Bản tóm tắt càng ngắn thì nội dung càng cô đúc. Tuy nhiên, dù tóm tắt theo yêu cầu nào thì bản tóm tắt cũng phải phản ảnh dung nội dung của văn bản gốc.

b) Muốn tóm tắt một văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài, các em cẩn chú ý:

- Đọc kĩ văn bản gốc cần tóm tắt.

- Ghi lại các ý chính theo hệ thống ý lớn (thường nêu khái quát ở phần mở đầu hoặc tên các tiểu mục), ý nhỏ (triển khai làm cho rõ ý lớn), các bằng chứng, ví dụ minh hoạ,…

- Tùy theo yêu cầu tóm tắt (dài, ngắn bao nhiêu) để lựa chọn, sắp xếp các ý và lời văn của bản tóm tắt. Ví dụ: yêu cầu tóm tắt rất ngắn thì chỉ nêu các ý lớn; nếu yêu cầu tóm tắt nửa trang thi nếu thêm các ý nhỏ; nếu dài một trang thì nêu ý lớn, ý nhỏ và thêm cả các bằng chứng, ví dụ minh hoạ cho mỗi ý.

Kỹ năng tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài có tác dụng rất lớn trong việc giúp cá em nắm bắt nội dung chính của một văn bản khi đọc và rèn luyện kĩ năng tìm ý, lập dàn ý khi thực hành viết bài văn.

2. Thực hành

Bài tập: Tóm tắt văn bản: “ Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa” theo 2 yêu cầu: 5 - 6 dòng và 10 – 12 dòng.

a) Chuẩn bị

- Đọc lại văn bản Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa

- Xem lại cách tóm tắt văn bản theo yêu cầu khác nhau về độ dài ở mục Định hướng

- Dự kiến cách trình bày văn bản

b) Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý cho bản tóm tắt bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi sau:

• Bố cục bản tóm tắt có mấy phần?

=> Bố cục văn bản gồm 3 phần.

• Mỗi phần của bản tóm tắt nêu những nội dung gì?

=> Phần 1: đưa ra thông tin về phương tiện của dân tộc miền núi phía Bắc. Phần 2: đưa ra thông tin về phương tiện của các dân tộc ở Tây Nguyên.

• Chọn nội dung gì để đưa vào bản tóm tắt cho phù hợp với độ dài, ngắn khác nhau?

- Lập dàn ý cho bản tóm tắt bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục 3 phần:

• Mở bài: Nêu nội dung chính của văn bản Phương tiện vận chuyển của các dân tộc thiểu số Việt Nam ngày xưa.

Ví dụ: Văn bản cung cấp thông tin cho người đọc về các phương tiện di chuyển của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam thời xưa.

• Thân bài: 

  • Phương tiện vận chuyển của các dân tộc miền núi phía Bắc:

    • ​Di chuyển bằng cách đi bộ là chính.

    • Một số tộc người sinh sống ở ven sông Đà, sông Mã,... sử dụng thuyền vận chuyển.

    • Người Sán Dìu dùng xe quệt trâu kéo để vận chuyển.

    • Người Mông, Hà Nhì, Dao.... thường dùng sức ngựa để vận chuyển.

  • ​​Phương tiện vận chuyển của các dân tộc ở Tây Nguyên:
    • Người Tây Nguyên dùng sức vai, sức ngựa.... vào việc vận chuyển.
    • Các buôn, làng ở ven sông suối lớn sử dụng thuyền độc mộc.
• Kết bài: Phần cuối văn bản là các tài liệu tham khảo.

c) Viết

- Viết bản tóm tắt theo yêu cầu khác nhau về độ dài dựa vào dàn ý đã lập.

+ Nếu viết khoảng 5 - 6 dòng: chỉ nêu các ý lớn.

+ Nếu viết khoảng 10 – 12 dòng: từ các ý lớn đã nêu, bổ sung thêm các ý nhỏ hoặc các bằng chứng cụ thể lấy từ trong bài đọc.

- Lưu ý:

+ Nội dung tóm tắt: bám sát với bản gốc.

+ Hình thức tóm tắt: đúng yêu cầu về độ dài bản tóm tắt

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Đọc lại bản tóm tắt đã làm. Đối chiếu nội dung với mục Định hướng và dàn ý ở trên để tự phát hiện và tìm cách sửa các lỗi về ý, diễn đạt, trình bày.