Làng - Kim Lân

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nhà văn Kim Lân có tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài.

- Quê: Từ Sơn - Bắc Ninh.

- Sở trường viết truyện ngắn.

- Am hiểu và gắn bó với đời sống của nông dân.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ 

- Tác phẩm Làng được sáng tác trong thời kỳ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp (1948).

b. Bố cục: 2 phần

- Phần 1: (từ đầu đến “đôi lời”): Diễn biến tâm trạng ông Hai khi nghe tin làng theo giặc.

- Phần 2: còn lại: Diễn biến tâm trạng ông Hai khi nghe tin cải chính.

II.Đọc - hiểu văn bản

1. Tình huống truyện

Tác giả đặt nhân vật ông Hai vào một tình huống gay cấn để làm bộc lộ sâu sắc tình cảm yêu làng, yêu nước của ông. Tình huống ấy là cái tin làng ông theo giặc, lập tề mà chính ông nghe được từ miệng những người tản cư dưới xuôi lên.

2. Diễn biến tâm trạng ông Hai

- Khi nghe tin quá đột ngột ấy, ông Hai sững sờ: "Cổ ông lão nghẹn ắng lại, da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi, tưởng như đến không thở được". Khi trấn tĩnh lại được phần nào, ông còn cố chưa tin cái tin ấy. Nhưng rồi những người tản cư đã kể rành rọt quá, lại khẳng định họ "vừa ở dưới ấy lên", làm ông không thể không tin.

- Từ lúc ấy, trong tâm trí ông Hai chỉ còn cái tin dữ ấy xâm chiếm, nó thành một nỗi ám ảnh day dứt. Nghe tiếng chửi bọn Việt gian, ông "cúi gằm mặt xuống mà đi". Về đến nhà, ông nằm vật ra giường, rồi tủi thân khi nhìn đàn con, "nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rer rúng, hắt hủi đấy ư?".

- Suốt mấy ngày sau, ông Hai không dám đi đâu. Ông chỉ quẩn quanh ở nhà, nghe ngóng tình hình bên ngoài: "Một đám đông túm lại, ông cũng để ý, dăm bảy tiếng nói cười xa xa, ông cũng chột dạ. Lúc nào ông cũng nơm nớp tưởng như người ta đang để ý, người ta đang bàn tán đến "cái chuyện ấy". Cứ thoáng nghe những tiếng Tây, Việt gian, cam-nhông,... là ông lại lủi ra một góc nhà, nín thít. Thôi lại chuyện ấy rồi".

-> Tác giả đã diễn tả rất cụ thể nỗi ám ảnh nặng nề biến thành sự sợ hãi thường xuyên trong ông Hai cùng với nỗi đau xót xa, tủi hổ của ông trước cái tin làng mình theo giặc.

- Ông Hai bị đẩy vào tình thế bế tắc, tuyệt vọng khi mụ chủ nhà muốn đuổi gia đình ông đi. Đi đâu bây giờ? Không ai muốn chứa chấp dân của cái làng "Việt gian", cũng không thể quya về làng, "Về làng tức là chịu quay lại làm nô lệ cho thằng Tây". Mối mâu thuẫn trong nội tâm và tình thế của nhân vật dường như đã trở thành sự bế tắc, đòi hỏi phải được giải quyết.

- Trong tâm trạng bị dồn nén và bế tắc ấy, ông chỉ còn biết trút nỗi lòng của mình vào những lời thủ thỉ tâm sự với đứa con nhỏ còn rất ngây thơ.

3. Tình yêu làng quê và tinh thần yêu nước của ông Hai

- Khi nghe tin làng theo giặc, tình yêu làng quê và tình yêu nước của ông Hai đã dẫn đến một cuộc xung đột nội tâm ở ông Hai. Ông đã dứt khoát lựa chọn theo cách của ông: "Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù", tình yêu nước của ông đã rồn lớn hơn, bao trùm lên tình cảm làng quê. Nhưng dù đã xác định như thế, ông vẫn không thể dứt bỏ tình cảm với làng quê, vì thế mà càng đau xót, tủi hổ.

- Qua những lời tâm sự với đứa con nhỏ, thực chất là lời tự nhủ với mình, tự giãi bày nỗi lòng mình, ta thấy rõ ở ông Hai:

+ Tình yêu sâu nặng với cái làng chợ Dầu của ông (ông muốn đứa con nhỏ ghi nhớ câu "Nhà ta ở làng Chợ Dầu").

+ Tấm lòng thủy chung với kháng chiến, với cách mạng mà biểu tượng là Cụ Hồ ("Cụ Hồ trên đầu trên cổ xét soi cho tấm lòng bố con ông"). Tình cảm ấy là sâu nặng, bền vững và thiêng liêng.

III.Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Truyện được xây dựng bằng diễn biến tâm trạng, tâm lý thích khoe khoang của ông Hai.

- Truyện được xây dựng trên cơ sở tình quê hương, tình yêu quê hương của một người có tinh thần kháng chiến, nên niềm vui, nỗi buồn đều thấm thía.

- Tác giả đặt nhân vật vào tình huống thử thách bên trong để bộc lộ chiều sâu tâm trạng.

- Tác giả miêu tả cụ thể, gợi cảm các diễn biến nội tâm qua các ý nghĩ, hành vi, ngôn ngữ,... đặc biệt, diễn tả rất đúng và gây ấn tượng mạnh mẽ về sự ám ảnh, day dứt trong tâm trạng nhân vật.

- Ngôn ngữ nhân vật được miêu tả nhuần nhị, lời nói độc đáo thể hiện một năng lực miêu tả sắc xảo.

- Khắc họa diễn biến tâm lý nhân vật thành công.

- Tình huống điển hình, nhân vật bộc lộ tính cách rõ nét.

2. Nội dung

Truyện Làng thể hiện chân thực và sinh động một tình cảm bền chặt và sâu sắc, là tình yêu làng quê thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến qua tâm trạng của nhân vật ông Hai -một người nông dân phải rời làng đi tản cư.